تصادف با وسایط نقلیه یکی از دلایل اصلی مرگ و میر کودکان است. یکی از خدماتی که سازمان حمل و نقل و ترافیک ارائه می کند، آموزش و فرهنگسازی در زمینه ترافیک و ایمنی رفت و آمد است. کتابک با محمود برآبادی کارشناس ترافیک این سازمان درباره فعالیت های آموزشی سازمان گفت و گو کرده که در زیر می خوانید.
او که دانش آموخته ی برنامه ریزی شهری و منطقه ای دانشگاه شهید بهشتی است از سال ۱۳۵۴ برای کودکان و نوجوانان داستان هم می نویسد. او پنج سال است که در بخش آموزش سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران کار می کند و پلی بین رشته تحصیلی، کارش که در زمینه ترافیک است و علاقه اش که نوشتن برای کودکان است، برقرار کرده است و داستان های آموزشی و اطلاعاتی و فیلم نامه های آموزشی برای میان پرده های تلویزیونی در ارتباط با فرهنگ ترافیک می نویسد. برآبادی هم اکنون عضو هیئت مدیره و دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان است.
- فرهنگ ترافیک یعنی چه؟
فرهنگ ترافیک در واقع رفتارهایی است که ما در ترافیک که بخشی از فعالیت اجتماعی است، از خودمان نشان می دهیم. اصطلاحا ما به آن فرهنگ ترافیک می گوییم. وقتی از فرهنگ خوب رانندگی صحبت می کنیم، منظور این است که رفتارهای افرادی که در ترافیک حضور دارند، بر قوانینی که در این زمینه وجود دارد منطبق است. یعنی رانندگی درست، به سامان و بی خطر. از همه افرادی که در ترافیک حضور پیدا می کنند، چه راننده و چه عابر پیاده، سرنشین، موتور سواران و پلیس انتظار می رود که رفتاری منطبق با قانون رانندگی و راهنمایی داشته باشند تا کمترین خطر برای خودشان و کم ترین هزینه را برای جامعه تحمیل بکنند.
• فعالیت های بخش آموزش سازمان ترافیک و حمل و نقل چیست؟
یکی از مواد اساسنامه سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران ارتقای فرهنگ عبور و مرور شهروندان است که این ارتقا از طریق برنامه های آموزشی که در معاونت آموزش تدوین می شود صورت می گیرد.
- چرا کودکان و نوجوانان از گروه های هدف این بخش هستند؟
آمارهای نشان می دهد که حدود ۲۲ در صد از تصادفات منجر به مرگ، بین گروه سنی زیر ده سال است. اگر ما در نظر داشته باشیم که کودکان تا سن ۵ سالگی با والدین شان رفت و آمد می کنند، این آمار، گروه سنی ۵ تا ۱۰ سال را در بر می گیرد. بالا بودن در صد تلافات تصادف در گروه سنی ۵ تا ۱۰ سال نشان دهنده آن است که گروه سنی مورد نظر ما آسیب پذیرترین گروه در میان عابران پیاده است.
این نشان می دهد که کودکان ما در معرض خطر هستند. به ویژه در مناطقی که خیابان درست از میان مناطق مسکونی رد می شود، یا جاده از کنار روستا یا شهرک های حاشیه شهرها گذر می کند. در چنین شرایطی به سبب سرعت بالای وسایل نقلیه کودکان رها شده در کوچه ها و خیابان ها در معرض جدی خطر قرار دارند.
بنابراین کودکان جزو آسیب پذیرترین عابران پیاده هستند. کودکان در تشخیص سرعت و فاصله وسایل نقلیه با آن ها و همچنین تشخیص صدا دقت لازم را ندارند و دچار اشتباه می شوند. عامل چهارمی که به آسیب پذیر بودن کودکان کمک می کند، بازیگوش بودن بچه هاست. بچه ها به سبب شرایط سنی شان بسیار بازیگوش هستند و انرژی زیادی برای تخلیه دارند و این سبب می شود که با خطرهای بیشتری رو به رو شوند. این چهار عامل شرایط را برای تصادف کودکان فراهم می کند. اما از طرف دیگر، کودکان ذهن بسیار پویایی دارند، زود یاد می گیرند و توانایی فراگیریشان بالاست. در کودکی اگر چیزی را خوب یاد بگیریم به ندرت فراموش می کنیم. بنابراین آموزش های ترافیک باید از همان دوران کودکی چه به شکل رسمی در مهد کودک و مدرسه و چه غیر رسمی در خانه آغاز شود. بخشی از فعالیت های آموزشی که در سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران انجام می شود مربوط به گروه سنی کودک و نوجوان است و این آموزش ها با بهره گیری از ابزاری های مختلفی که در اختیار ما است انجام می شود. این ابزارها را می توان در سه گروه دسته بندی کرد. ابزارهای نوشتاری مانند کتاب، بروشور، روزنامه و مجله، ابزارها یا رسانه های شنیداری، مانند رادیو و نوارهای صوتی و ابزارهای دیداری یا تصویری مانند تلویزیون و سینما و سی دی های تصویری. از هر سه گروه این ابزارها بسته به شرایط برای آموزش استفاده می کنیم.
- سازمان در زمینه انتشار نشریه و کتاب برای کودکان چه فعالیت هایی داشته است؟
در زمینه انتشار نشریه در یک دوره ای، روزنامه دیواری تقریبا در ۲۰ شماره منتشر شد، که مطالب متنوع شعر و داستان و علمی و سرگرمی و خواندنی داشت. این روزنامه دیواری در مدارس پخش می شد تا در برد و ویترین مدرسه قرار گیرد. در یک دوره دیگر، با مجله های دیگر همکاری می کردیم. مثلا دوره ای با مجله "دوست" همکاری داشتیم که بخش هایی از آن چه به شکل داستان، چه سرگرمی، به مطالب آموزشی اختصاص داشت. در دوره ای با نشریه "دوچرخه" مطالبی را به طور مرتب چاپ می کردیم. در حال حاضر با نشریه "بادبادک" همکاری داریم و تاکنون شماره های مشترکی را منتشر کرده ایم. ما یک نشریه ویژه ی دانش آموزی نداریم. اما در بخش بزرگسالان مجله ای داریم به نام مهندسی ترافیک که مجله ترویجی-علمی است که از وزارت علوم درجه ترویجی - علمی گرفته است و مقاله های تخصصی در حوزه حمل و نقل و ترافیک در این فصل نامه چاپ می شود. یک مجله ماهانه دیگر نیز منتشر می شود به نام "حرکت" که مخاطب عام دارد و از طریق کیوسک روزنامه فروشی ها توزیع می شود. مطالب روز و سرگرم کننده درباره رفت و آمد و ترافیک دارد. از دیگر انتشارات بخش آموزش سازمان حمل و نقل و ترافیک، انتشار کتاب در حوزه کودک و نوجوان است که شامل داستان، شعر و مطالب علمی- آموزشی و کتاب های تخصصی برای مهندسان ترافیک یا کسانی است که علاقه مند هستند در این حوزه کار کنند.
- کتاب هایی که برای کودکان و نوجوانان منتشر می شود چگونه توزیع می شود چگونه والدین می توانند این کتاب ها را برای فرزندان شان تهیه کنند؟
ما در نمایشگاه های کتاب فعالانه شرکت می کنیم. همچنین کتاب ها و نشریات خود را از طریق نهادها یا سازمان هایی است که در زمینه کودک و نوجوان فعال هستند نیز توزیع می کنیم. مدارس یا مناطق آموزش و پرورش گاه این کتاب ها را به طور عمده با تخفیف بالا خریداری و بین دانش آموزان پخش می کنند. معاونت های ترافیک مناطق شهرداری تهران که ۲۲ منطقه است نیز در همه تهران فعال هستند به مناسبت های گوناگون مانند آغاز سال تحصیلی، کتاب ها و نشریه ها و وسایل کمک آموزشی سازمان را در مناطق توزیع می کنند.
- آیا این کتاب ها در شهرستان ها هم توزیع می شود؟
طبق اساسنامه سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران محدوده فعالیت سازمان شهر تهران است. استدلالی که وجود دارد این است که هزینه های برنامه های آموزشی ما از مالیات و عوارضی که مردم تهران پرداخت می کنند تامین می شود. بنابراین باید در تهران هزینه شود. ما برنامه ویژه برای یک استان دیگر نمی توانیم بسازیم. اما بنا به درخواست معاونت های ترافیک شهرداری استان ها کتاب های منتشر شده برای آن ها، فرستاده می شود یا از سوی سازمان دوره های آموزشی برای شان برگزار می شود.
- آیا باز خوردی از واکنش کودکان نسبت به کتاب ها و نشریه ها دریافت کرده اید؟
اگر منظورتان از بازخورد یک ارزیابی علمی که بر مطالعات قبل و بعد منطبق باشد خیر. چنین کاری بسیار دشوار است. در ارزیابی علمی درباره مسائل اجتماعی کنترل همه فاکتورهای تاثیرگذار بسیار دشوار است. بنابراین ارزیابی هایی که در این زمینه صورت می گیرد چندان علمی نیست.
ولی اگر منظورتان نظرسنجی و نظرخواهی از اولیا و مربیان مدرسه یا والدین یا دانش آموزان باشد چنین نظر سنجی داشتیم و طبیعی است که نظرها مثبت بوده است. علت این است که آن قدر نیاز آموزشی در کشور ما وجود دارد که ما هر چقدر در این زمینه تولید کنیم تنها به بخشی از نیازهای آموزشی پاسخ داده ایم و کمبودها هم چنان وجود دارد.
- سازمان برای آموزش فرهنگ درست ترافیک چه فعالیت ها و خدمات دیگری را ارائه می دهد؟
ما از روش آموزش حضوری هم در سازمان استفاده می کنیم. یعنی آموزش دهنده و آموزش گیرنده در یک زمان و در یک مکان رو در رو ی هم قرار گیرند از نمونه های آموزش حضوری ما اعزام گروه های نمایشی به مدارس است. این گروه "جنگ ترافیک" اجرا می کنند که عبارت است از یک سری پرسش و پاسخ، برنامه طنز و شوخی و یک نمایش آموزشی در زمینه ترافیک. این گروه ها از هفته دوم مهر تا پایان سال به مدارس اعزام می شوند. این آموزش ها حضوری هستند، در این روش اگر چه به نیروی انسانی بسیار زیادی نیاز است و آموزش کند پیش می رود، بین آموزش دهنده و یادگیرنده تعامل وجود دارد.
- آیا تاکنون برای آموزگاران به ویژه مربیان مهد کودک ها، دوره های آموزشی برگزار شده است؟
ما یک سال با همکاری آموزش و پرورش جشنواره های الگوهای برتر تدریس در مقطع پیش دبستانی را با همکاری سه جانبه بین سازمان ترافیک وآموزش و پرورش استان تهران و یک بخش خصوصی که اجرای این برنامه را برعهده داشت برگزار کردیم. هزینه های آموزش را سازمان ترافیک و هزینه های پذیرایی و برنامه ریزی را آموزش و پرورش پذیرفت. این آموزش ها در ۸ حوزه شعر، قصه، بازی، نمایش خلاق، مهارت های زندگی، و کاردستی با محتوای آموزش مسائل ترافیک بود. ۸ مربی که در این رشته ها تخصص داشتند، آموزش به مربیان پیش دبستانی را بر عهده داشتند. برای مثال آقای محمد رضا یوسفی آموزش قصه و آقای شعبانی آموزش شعر را بر عهده داشتند.
در این دوره ۲۲۰۰ مربی پیش دبستانی آموزش داده شدند. با نظر سنجی که صورت گرفت کار موفقی بود، اگر چه هزینه ی بالایی برای آن صرف شد. این برنامه دو سال اجرا شد و همه ۱۹ منطقه آموزش و پرورش را پوشش داد.