خواندن کتاب دیگر یک ارزش تلقی نمی‌شود
دکتر موسی جاودان
همان طور که نان و آب را به عنوان اولین نیازها برای رفع گرسنگی و تشنگی نمی‌توان از سبد کالای خانواده حذف کرد، اگر بدانیم که در عصر اطلاعات روح ما هم بدون غذا پسرفت می‌کند، آنگاه برای تأمین این خوراک روحی به طور حتم کتاب را هم به فهرست سبد کالای خانواده خودمان اضافه می‌کنیم.تمام اولویت‌های زندگی برحسب ارزش‌هایی دسته بندی شده است. مطالعه در گذشته یک ارزش شخصیتی محسوب می‌شد و در حال حاضر علت اصلی اینکه کتاب از سبد خانواده ایرانی‌ها کنار گذاشته شده این است که دیگر به عنوان یک ارزش در خانواده‌ها قلمداد نمی‌شود. با بیان اینکه ترویج کتابخوانی جزو کارهای خیر است و متاسفانه ما عادت به مطالعه نداریم،حذف کتاب از سبد خانواده پیامدهای سنگینی مانند افزایش آسیب‌های اجتماعی را در پی دارد در صورتی که می‌توان با ترویج مطالعه کتاب این معضل را کنترل کرد و مانع به وجود آمدن هزینه‌های سنگین‌تر شد.متاسفانه یک سری وسایل سرگرم کننده جای کتاب را گرفته است،دنیای مجازی، اینترنت، ماهواره و تلویزیون جای کتاب را گرفته است و متاسفانه ما دیگر فرصت نمی‌کنیم به سراغ کتاب برویم.
طبیعی است که یک کودک کار مطالعه نمی‌کند یا یک زن و مردی که دعوا می‌کنند، کتاب نمی‌خوانند. یکی از علل اصلی کمبود کتاب در خانواده مشکلات اقتصادی است. مشکلات اقتصادی به طور حتم دغدغه‌های فکری می‌آورد. متاسفانه خانواده‌ها و والدین خیلی مشغول هستند و فرصت اینکه زمانی را به خواندن کتاب برای فرزندانشان یا حتی خودشان اختصاص بدهند ندارند. تنها افزایش کتابخانه‌ها و یا در دسترس قرار دادن کتاب‌ها سبب نمی‌شود که نسل جدید جامعه ما به کتاب خواندن ترغیب شود. اینها باید آموزش ببیند که راهی جز کتاب خواندن ندارند. تا زمانی که خانواده‌ها و افراد جامعه متوجه نباشند که خواندن یک کتاب یک نیاز ضروری است به سختی به سمت آن می‌روند و این نیازمند بسترسازی است.
اشتغالات ذهنی علت اصلی حذف کتاب
سیدرضا هاشمی‌زاده
در گذشته وجود فضایی به عنوان فضای مطالعه سبب می‌شد مردم به دلایل مختلف به طور مثال تفریح و سرگرمی این فضا را به مطالعه اختصاص دهند؛ در حال حاضر این فضا وجود دارد اما تکنولوژی راه‌های جدیدی را ایجاد کرده که به نوعی می‌توان گفت شکل مبتذلی از مطالعه را به وجود آورده است. کتاب یک هویت ماندگار تاریخی است. ما خیلی از مطالب را در گروه‌ها مطالعه می‌کنیم اما اینها هیچ ماندگار نیستند. در حال حاضر فضای مطالعه در سبد خانواده وجود دارد اما اشتغالات ذهنی خانواده‌ها باعث می‌شود دیگر کتاب را به عنوان یک یار مهربان و یک دوست انتخاب نکنند. نسل گذشته خیلی بیشتر درگیر کتاب و کتابخوانی بوده است، متاسفانه نسل جدید تنها به کتاب‌های درسی اکتفا می‌کنند، فضای مطالعه باید به شکل و هویت اصلی خود برگردد و موضوعی که نمی‌توان نادیده گرفت بحث اقتصادی خانواده‌ها است.
وقتی تورم بالا باشد اولین چیزی که از سبد خانواده‌ها حذف می‌شود اقلام فرهنگی است. با توجه به اینکه عمده‌ترین مصرف کننده اقلام فرهنگی طبقه متوسط است، وقتی این قشر از جامعه درگیر حاشیه‌های زندگی شود سبد فرهنگی آن خالی می‌شود. در اشتغالات ذهنی افراد کتاب مظلوم قرار می‌گیرد. در گذشته تورم لجام گسیخته، به خصوص در بخش نشر باعث شد کتاب گران شود. متاسفانه ما برای خورد و خوراک مردم یارانه دادیم اما برای تغذیه فکری مردم یارانه ندادیم و یارانه کتاب حذف شد. هاشمی‌زاده در ادامه ممیزی را نیز از علل اصلی رغبت نداشتن مردم به کتاب دانست و گفت: وقتی یکسری علایق پوشش داده نشود و من علایق خودم را در نمایشگاه نبینم به طور حتم دلسرد می‌شوم و انگیزه‌ای برای خرید یا خواندن کتاب‌های دیگر ندارم.
نمایشگاه کتاب یک نمایش ساختگی است
یک فعال حوزه فروش کتاب هم در این نشست گفت: وقتی اسمی از دانش به میان می‌آید اصلی‌ترین رکن آن کتاب است. قطعاً هیچ چیزی نمی‌تواند جای کتاب را بگیرد. متاسفانه یکی از عوامل مهم در به وجود آمدن این وضعیت متولیان فرهنگی جامعه هستند؛ متولیان فرهنگی به جایگاه کتاب توجهی ندارند. اینکه برخی می گویند ایرانی اهل کتاب نیست یک توهین است. سه علت اصلی وجود دارد که به کتاب کمتر توجه می‌شود؛ عدم وجود کالا فرهنگی مناسب، فقدان زمان آزاد در خانواده‌ها و اینکه تبلیغات دولت روی فرهنگ نیست و جامعه ما یک جامعه سیاست زده شده است. نمایشگاه کتاب واقعاً یک نمایش ساختگی است و این نمایشگاه‌ها خروجی زیادی ندارند.
تجاری شدن علم و مدرک علت بی‌رغبتی به کتاب
مصطفی عبدی
کتاب و کتابخوانی یک فرهنگ است. برای اینکه چنین فرهنگی ایجاد شود یک بستر نیاز دارد که این بستر عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و غیره دارد که یکی از عناصر تاثیرگذار دولت است. ایجاد کتابخانه‌ها و مراکز پژوهشی بسترهای سخت افزاری هستند که دولت به وجود می‌آورد و اقدامات غیر مستقیم که باعث ترویج این فرهنگ می‌شود مثل ساخت فیلم‌ها و سریال‌ها، قسمت دیگر خود مردم هستند؛ اگر ضعف فرهنگی دغدغه مردم باشد و از دولت این مهم را طلب کنند قطعاً نتیجه‌های مطلوبی را در پی دارد.
در حال حاضر متاسفانه کتاب در جامعه ما به یک ابزار تجاری تبدیل شده برای گرفتن برچسب‌های مهندس و دکتر و غیره. متاسفانه دیگر مهندس و دکتر آن محتوا را با خود حمل نمی‌کنند، الان شرایط جامعه ما به شکلی شده که در حوزه کمی مقالات علمی افزایش داشته‌ایم اما به لحاظ کیفی محتوا تهی شده است و مدرک دانشگاهی به نظر یک ابزار اقتصادی به شمار می‌رود.
برای اینکه این آسیب مرتفع شود باید هم دولت و هم مردم در هر دو بخش این رابطه رویکرد نشان دهند و تفسیر و فهمشان از کتاب و مطالعه تفسیر شود. خیلی کم پیش می‌آید که ما کتاب را به خاطر لذت از خود کتاب بخوانیم. بحران دیگری که در حال حاضر با آن مواجه هستیم این است که متاسفانه برخی برای داشتن یک ژست روشنفکرانه و تنها برای نمایش یک سری کتاب‌ها را تهیه و شاید مطالعه می‌کنند و از برخی کتاب‌ها برای کسب نشان فرهیختگی استفاده می‌کنند. مسئله کتابخوانی باید از سنین پایین زنده شود. هر چه جلوتر می‌رویم تب و تاب نسل‌ها برای مطالعه پایین می‌آید و باید راهکار اساسی برای این موضوع پیدا کرد.