پاسداری از محیط زیست، تلاش برای توسعه پایدار، گرامی داشت تنوع زیستی... این مفاهیم چه هستند و چگونه می توانند بر زندگی ما و کودکان ما اثر بگذارند؟ مفاهیمی که بسیار شنیده ایم و کمتر به آن ها اندیشیده و یا برای آن ها گامی برداشته ایم.
توسعه پایدار، محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است و می کوشد بین این سه رکن زندگی انسان ها به گونه ای تعادل برقرار شود تا زندگی زمین و دیگر موجوداتی که بر روی آن زندگی می کنند، با خطر روبرو نشود. توسعه پایدار، اکنون در برنامه های جهانی به یک هدف تبدیل شده و سیاست گذاران در بسیاری از کشورها می کوشند تا نسل آینده را با دیدگاهی موافق با توسعه پایدار بپرورند.
ما نیز به عنوان پدر و مادر، آموزگار، مربی و افرادی که به نوعی در برابر پرورش نسل آینده مسئولیت داریم، با آموزش مفاهیم زیست محیطی و تلاش برای علاقه مند کردن کودکان به محیط زیست و نزدیک کردن آن ها به طبیعت، می توانیم در ساختن محیط زندگی سالم و مطلوب برای آن ها و در اختیار گذاشتن زمینی با منابع فراوان زیست محیطی سهیم باشیم.
- رامن، دوست نوجوان کتابک، که دوست دار محیط زیست است مطلب زیر را در ارتباط با تنوع زیستی و زندگی شهر نشینی تهیه کرده که می توانیم از آن برای کار با کودکان در آموزش مفاهیم زیست محیطی بهره ببریم:
«تنوع زیستی» و «ما، شهرنشینان»
«تنوع زیستی»، یعنی گوناگونی تمام موجودات زنده بر روی زمین؛ و «سازمان ملل متحد» سال ۲۰۱۰ میلادی را سال «تنوع زیستی» اعلام کرده است.
اما چرا «تنوع زیستی» مهم است؟! این موضوع چه اهمیتی دارد؟! اصلاً چه ارتباطی با ما شهرنشینان دارد؟!
دلایل خیلی زیادی برای این سؤال وجود دارد. چند تا از سادهترین آنها عبارتند از این که:
• گونههای زیادی وجود دارند که هنوز ناشناختهاند و چیزی دربارهشان نمیدانیم. در حالی که میتوانند دارو، غذا یا کلید مهمی برای شناخت رمزهای طبیعت و پاسخ به سؤالهای علمی مهمی باشند. تاکنون، از ۱۳ میلیون گونهای که حدس زده میشود وجود داشته باشد، تنها حدود یک و نیم میلیون گونه شناسایی شده است. (عدهای تخمین میزنند که این رقم ۳۰ میلیون باشد.)
- گونههای مختلفی از گیاهان و جانوران هستند که بقایای گیاهان و جانوران مُرده را تجزیه میکنند و به طبیعت برمیگردانند. اگر آنها از بین بروند، طبیعت دیگر قادر نیست منابع خود را بازیابی کند، خاک زمین فقیر میشود و کشاورزی، محیط زندگی گیاهان و جانوران در بومسازگانها (اکوسیستمها) ی مختلف مختل میشود و توازن طبیعت بر هم میخورد.
- برخی از گونههای گیاهان به گردهافشانی نیاز دارند. از آنجایی که آنها نمیتوانند راه بروند و گردهافشانی کنند، از جانوران کمک میگیرند. حالا اگر گونههای مختلف این جانوران از بین بروند، یا از بین رفته باشند، گونههای گیاهی وابسته به آنها هم نابود میشوند.
- یک مثال ساده: اگر فرض کنید که فقط یک گونه ذرت وجود داشت، آن وقت فقط یک نوع آفت میتوانست هرچه ذرت بر روی سیارهی زمین هست را از بین ببرد! بنابراین باید از «تنوع زیستی» خیلی سپاسگزار باشیم که بر روی زمین گونههای مختلف از گیاهان و جانوران مختلف، برای مقابله با انواع خطرهای نابودی، وجود دارد.
- با از بین رفتن هر گونه، یک زنجیرهی غذایی هم نابود میشود. از آنجایی که خود زنجیرههای غذایی با یکدیگر زنجیروار ارتباط دارند، از بین رفتن حتی یک گونهی بهظاهر خیلی بیاهمیت هم، زنجیرههای غذایی را بر هم میزند.
بنابراین، «تنوع زیستی» مهم است، حتی برای ما شهرنشینان و چگونگی آن، بر زندگی ما هم تأثیر میگذارد. ولی «ما» برای نجات، حفظ و حمایت آن چه کار میتوانیم بکنیم؟
راه های ساده برای نجات تنوع زیستی
- صرفهجویی در انرژی! هرچقدر کمتر انرژی مصرف کنیم، یعنی نابودی کمتر زمین، یعنی حفظ و نجات زیستبومها و زیستگاهها. وسایلی را که از آنها استفاده نمیکنید، خاموش کنید: تلویزیون، رادیو، چراغ اتاق یا دستشویی. از انرژی به شیوهی هوشمندانه استفاده کنید: در زمان کمتری حمام کنید، لباسها را بهجای آب داغ، با آب گرم بشویید. هنگامی که خانهتان را گرم یا خنک میکنید، عایقبندیها را بررسی کنید تا انرژی هدر نرود.
- بازیافت و استفادهی دوباره! سعی کنید از چیزهایی که استفاده میکنید، حداکثر استفاده را بکنید. از هر دو روی کاغذ استفاده کنید. از ظرف غذاخوری بهجای کیسهی پلاستیکی یا پاکت استفاده کنید. مجلهها و روزنامههایتان را بازیافت کنید. اگر در شهرتان کارخانهی بازیافت وجود ندارد، خودتان آنها را به یک مرکز بازیافت ببرید. آنها را به بیمارستانها، کتابخانهها یا خانههای مستمندان اهدا کنید.
- خرید هوشمندانه! محصولات کاغذی بازیافت شده بخرید، مانند دستمال کاغذی و پاکت نامهی بازیافت. هنگام خرید، محصولاتی را انتخاب کنید که بستهبندی کمتری برای آنها به کار رفته است. این بهمعنی استفاده از مواد کمتر برای تولید محصول و زبالهی کمتر است.
- کاوش و شناسایی محیط! در همان حیاط پشتی خانهتان یک کارآگاه زیستی باشید. از جانوران و گیاهان گوناگون در اطراف خانه یا مدرسهتان، فهرستی تهیه کنید یا آنها را نقاشی کنید. آگاهی بیشتر، به حفظ گونهها از خطر نابودی کمک میکند. (برای حفظ گونهها از خطر نابودی، آگاهی لازم است).
- استفاده از حمل و نقل سودمند! آلودگی هوایی که خودروها ایجاد میکنند، باعث بدتر شدن تغییرات اقلیمی میشود! اگر میتوانید، با دوچرخه یا پیاده به مدرسه بروید. برای کاهش آلودگی هوایی که خودروهای تکسرنشین ایجاد میکنند، از اتوبوسها و اشتراک خودروهای تکسرنشین استفاده کنید. هنگام خرید خودروی جدید، خودروی با مصرف بهینهی سوخت یا هایبرید برقی را پیشنهاد کنید.
- نخریدن چیزهایی که از گونههای در خطر انقراض ساخته شدهاند! حقوق بینالملل از بسیاری از جانوران حمایت میکند. ولی مردم، به امید این که کسی محصولاتشان را بخرد، حیوانات را میکُشند. اغلب، کیف پول، کمربند یا کفشهایی از پوست خزندگانی ساخته میشود که در معرض نابودیاند. کُتهای خز بسیاری با کشتن پلنگهای برفی، ببرها و جگوارها تهیه میشوند. جواهرات مرجانی و زیورآلات بدلی از صخرههای مرجانی آسیبپذیری ساخته میشوند که خانهی گونههای بسیاری (از آبزیان) است. محصولات تهیه شده از لاک لاکپشتها، مانند زیرسیگاری و زیورآلات، با قیمت جان لاکپشتهای دریایی ساخته شدهاند. محصولات ساخته شده از عاج حیوانات، از فیلهای در معرض خطر انقراض بهدست میآید. از شیوهی تهیهی محصولات، و کشته نشدن و آسیب نرساندن به جانوران در معرض انقراض، برای ساختن تولیداتی که دوست دارید آنها را بخرید، اطمینان حاصل کنید.