روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی و ترویج کتابخوانی که هرساله در ۲۳ آوریل یا ۳ اردیبهشت با برنامه های ویژه کتاب و کتابخوانی در سرتاسر جهان و به ویژه کشورهای اروپایی و امریکایی برگزار می شود،ریشه در سنتی دارد که از سال ۱۹۲۳ در منطقه کاتولونیا اسپانیا برگزار می شود. در این سال یک کتابفروش کاتولونیایی تصمیم گرفت زاد روز میگوئل سروانتس آفریدگار دون کیشوت را به روزی برای ترویج کتابخوانی اعلام کند. برای سال ها این روز در این منطقه روز کتاب بود تا این که کم کم در سرتاسر اسپانیا این روز به عنوان روز کتاب و ترویج کتابخوانی جشن گرفته شد. پس از آن با توجه به این که این روز چند مناسبت دیگر و از جمله زاد روز شکسپیر نویسنده و نمایشنامه نویس برجسته بریتانیایی و نویسنده روسی ولادیمیر نوباکف نیز بود، به این روز به عنوان روزی مناسب روز جهانی کتاب و ترویج کتابخوانی توجه شد. در سال ۱۹۹۵ سازمان فرهنگی سازمان ملل ( یونسکو ) برآن شد که این روز را به عنوان روز جهانی کتاب، ترویج کتابخوانی، مالکیت معنوی و حق مولف اعلام کند. یکی از نکته های قابل توجه در بیانیه یونسکو توجه به آشنایی نسل جوان با کتاب و لذت بردن از کتابخوانی بود. از آن سال کشورهای بسیاری این روز را با عنوان روز کتاب و کتابخوانی به ویژه برای کودکان و نوجوانان برگزار می کنند.
البته کشورهایی مانند انگلیس و ایرلند از سال ۱۹۹۸ روز ۵ مارس را به عنوان روز جهانی کتاب و کتاب خوانی به سال نگار رسمی خود افزودند که با روز جهانی کتاب که از سوی یونسکو پذیرفته شده، تفاوت دارد. اما سنت انگلیس ها و ایرلندی ها برای برگزاری این روز بسیار جالب است. در این روز میلیون ها دانش آموز انگلیسی یک پوند و دانش آموزان ایرلندی یک و نیم پوند در راه خرید کتاب و کتابخوانی هزینه می کنند.
در کشورهای دیگر کم و بیش این روز در همان ۲۳ آوریل یا ۳ اردیبهشت برگزار می شود. آلمان از جمله کشورهایی است که در این روز مراسم گسترده ای در گوشه کنار کشور برگزار می کند. به نقل از سایت دویچه وله: مراسم روز جهانی کتاب در مدارس، مراکز تجمع جوانان، کتابخانه‌ها، ساختمان انتشارات، کتاب‌فروشی‌ها و موزه‌ها برگزار می‌شود. این روز در آلمان روز جشن کتابخوانان است. شعار امسال ”اینجا. و همه جا“ انتخاب شده است. بویژه ناشرهای کتاب‌های جوانان، نویسندگان خود را برای قرائت کتاب به برنامه‌های مختلف تدارک دیده شده، می‌فرستند. در روز جهانی کتاب مسابقات مختلف ادبی نیز برای جوانان برگزار می‌شود. ناشران بویژه سعی در جلب توجه بیشتر خوانندگان جوان دارند. اما علاقمندان مسن‌تر کتاب نیز از نظر آنان دور نیستند. ”من یک کتاب به تو هدیه می‌دهم” نام کتابی است با داستان‌های ماجراجویانه که بطور رایگان در روز جهانی کتاب در آلمان در اختیار دانش آموزان کلاس‌های چهارم و پنجم قرار می‌گیرد برنامه‌ی بسیار موفق روز جهانی کتاب در آلمان با همکاری بنیاد "با هم کتاب بخوانیم" برای دانش‌آموزان کلاس‌های چهارم و پنجم مدارس است. در این روز کتابی ویژه با داستان‌های ماجراجویانه و پر کشش در اختیار نوجوانان در این کلاس‌ها قرار می‌گیرد. آنان می‌توانند با سفارش قبلی بطور رایگان این کتاب را از کتاب‌فروشی‌ها دریافت کنند. امسال بیش از هشتصد هزار دانش‌آموز از سی‌هزار کلاس در این برنامه شرکت کرده‌اند. نویسندگانی مانند مانفرد تایسن Manfred Theisen ، یواخیم فریدریش Joachim Friedrich و آنته هرتسوگ Annette Herzug با کتاب داستان امسال همکاری کرده‌اند.