عروسک های بومی دست ساز بانوان روستاهای محدوده پروژه بین المللی ترسیب کربن با حمایت دفتر پژوهش و آموزش کودکان و نوجوانان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ثبت ملی شد.
به دنبال اجرای پروژه" ایجاد کسب و کار پایدار از طریق صنایع دستی برای حفاظت ازمنابع طبیعی" که توسط گروه موسسه آوای طبیعت پایدار و با حمایت سازمان ملل متحد و سازمان جنگل ها و مراتع در سال ۹۲ در روستاهای تاجمیر، نازدشت، کسراب، حجت آباد و همت آباد انجام شد، عروسک های دست ساز منطقه احیا، تولید و عرضه شد. در حال حاضر بیش ١۵ خانوار در حال تولید عروسک های محلی خود هستند و از این طریق بخش مهمی از وام های مربوط به منابع طبیعی خود را پرداخت می کنند.
لیلا کفاش زاده کارشناس ثبت این پرونده گفت: از آذر ماه سال ١٣٩٢ که پیشنهاد ثبت فن ساخت عروسک های بومی خراسان جنوبی مطرح شد فعالیت های بسیاری برای تکمیل پرونده صورت گرفته است که تهیه برنامه های تلویزیونی، انتشار اخبار و مقالات در جراید، شرکت در جشنواره های متعدد درون مرزی و برون مرزی، برگزاری تورهای ویژه عروسکی و برگزاری کارگاه های آموزشی از جمله این فعالیت ها بوده است.
به گفته افسانه احسانی رییس هیات مدیره موسسه اوای طبیعت پایدار این محصولات سازگار با محیط زیست هستند و نشانه های فرهنگ غنی منطقه را با خود همراه دارند. بنابراین نسل جوان با ساختن این عروسک ها نه تنها در روستاهای مذکور با فرهنگ خود آشتی می کنند بلکه با فروش آن ها، وابستگی خود را به منابع طبیعی کاهش می دهند و از طرفی ارزش های فرهنگی خود را به سایر مناطق صادر می کنند. هر چند سازندگان اصلی این عروسک ها بانوان هستند ولی سایر اعضای خانواده نیز در ساخت آن ها مشارکت دارند. سازندگان، داستان های زندگی و آرزوهایشان را می نویسند و به عروسک های خود نصب می کنند. حس سازندگی، تقویت خلاقیت و اعتماد به نفس و افزایش امید به زندگی علاوه بر ایجاد شغل و معیشت مکمل از مزایای تولید این محصولات به شمار می رود.
پوپک عظیم پورمدرس تئاتر عروسکی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در مراسم رونمایی این اثر گفت که در حین ساخت عروسک ها لالایی ها، شعرها و خاطرات زندگی روستایی عشایری که دانش بومی ارزشمندی در آن نهفته است نیز احیا می شود. همچنین وی نمونه های دیگری همچون لوپتو، لیلی، قورچوق و گلین که از عروسک های بومی دیگر استان های ایران است را معرفی کرد و یاد آور شد که ساخت عروسک به مثابه ساخت یک فرهنگ کوچک از جامعه محلی است چرا که یک عروسک با خود پوشاک، آرایه ها، داستان ها و دیگر آداب و رسوم بومی را نیز معرفی می کند.
دکتر فرهاد نظری مدیر کل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در مراسم رونمایی این اثر که در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد انجام شد، ضمن تشریح قوانین و کنوانسیون های مربوط به ثبت آثار تاکید کرد که ثبت آثار ناملموس در فهرست یونسکو از سال ٢٠٠۶ آغاز شده است که ایران تاکنون موفق به ثبت ده اثر در این فهرست شده است. همچنین خاطر نشان کرد تاکنون آثار بسیاری در فهرست ملی میراث ناملموس ثبت شده که افزون بر فن ساخت عروسک بومی می توان به مراسم باران خواهی در خراسان جنوبی و مراسم گل غلتان نوزاد در دامغان و تکم گردانی در اردبیل اشاره کرد.
در حال حاضر فقط ١٠ اثر از میراث ناملموس کشورمان در یونسکو به ثبت رسیده است. مراسم جشن نوروز و ردیف های موسیقی ایرانی از جمله این آثار هستند.
این مراسم روز چهارشنبه ١۶ مهر ١٣٩٣ همزمان با روز جهانی کودک با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، موسسه آوای طبیعت پایدار، ایران کمیته ملی ایکوم، مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد و شبکه دو صدای و سیمای جمهوری اسلامی برگزار شد. گفتنی است در طول هفته ملی کودک نمایشگاهی از عروسک های مردم ساخت خراسان جنوبی در مجموعه سعد اباد برپا بود که بسیار مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفت.
برای آشنایی با عروسک های مردم ساخت مناطق مختلف ایران از بخش عروسک های مردم ساخت موزه مجازی موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان دیدن کنید