ذهن همه ی آدمیان آکنده از تجربه هایی است که از زیست بوم خود به دست می آورند. همه ما خواه ناخواه و آگاه یا ناخودآگاه، از طبیعت تجربه و خاطره هایی داریم.
این خاطره ها بیش تر خوش است، زیرا طبیعت برآورنده نیازهای ما است. تصویرهای ذهنی ما از هنگامی که در کودکی، کنار ساحل دریا، صدف هایی با شکل و اندازه های گوناگون جمع کرده ایم یا شبی رازآمیز را در دامن دشتی یا کوهستانی گذرانده ایم، روشن و سرشار از شادی و آرامش است.
کودکی، آینه طبیعت است. کودک مانند طبیعت شاداب و رهاست. مانند آب، پاک و بی رنگ است و همچون خاک، آبستن رشد و شکفتن استعدادهای نهفته. اما چگونه است که این همه نزدیکی و هم آوایی با طبیعت در کودکی، در بزرگسالی از وجود مان رخت برمی بندد و جای خود را به بی توجهی و بی علاقگی به زمین و زیبایی ها و فراوانی هایش می دهد؟
اما، شاید درک دوباره طبیعت و دوست شدن با آن چندان که به نظر می رسد دشوار نباشد! شاید با به کار بستن اندکی ظرافت و دقت در برخوردمان با آن چه بر طبیعت و محیط زیست اثر می گذارد و آموختن این دقت و حساسیت به کودکان خود، بتوانیم به هماهنگی و همسازی ذاتی انسان با طبیعت پایبند بمانیم و آن را با لذت در وجود خود احساس کنیم.
این هماهنگی می تواند از هر فرد آغاز شود و به این ترتیب در جامعه هم گسترش پیدا کند. شاید بتوانیم به گونه ای زندگی کنیم که همزمان نیازهای مان را از طبیعت برآورده کنیم، اقتصاد شکوفایی داشته باشیم و از طبیعت به عنوان مادری که به ما زندگی بخشیده نیز حفاظت کنیم.
هماهنگی میان سه عنصر جامعه، اقتصاد و طبیعت، مفهومی است که توسعه پایدار (Sustainable Development) نام دارد. توسعه پایدار یعنی بهره وری از طبیعت و زمین بدون آسیب رساندن به محیط زیست با درک این نگرش که همه آن چه در زمین است تنها برای نسل امروز نیست و باید برای آیندگان بماند. همان گونه که پیشینیان هم از آن بهره بردند و هم این منابع را برای ما به میراث گذاشتند.
پروراندن کودکانی با چنین دیدگاه حساس و علاقه مند به پایداری و پایندگی منابع زمین، رسیدن به توسعه پایدار را ممکن می کند. حساس شدن نسبت به طبیعت با توجه به نکته های کوچکی در زندگی روزانه ما امکان پذیر است.
برای شروع، به کارگیری پیشنهاد های یک علاقه مند به محیط زیست می تواند سودمند باشد. این فعالیت ها را می توانید همراه با فرزندان خود به کار ببندید:
- در حیاط یا فضای باز محل زندگی خود، گل و گیاه بکاریم. این کار چندان دشوار نیست. با مشورت با یک باغبان یا یک کارشناس باغبانی می توان فضای باز خانه را پر از گل و گیاه کرد و با کمی رسیدگی روزانه، هم اکسیژن و هوای پاک را به خانه آورد و هم پروانه ها و زنبورهای عسل و پرندگان را میهمان این باغ کوچک کرد. کودکان هم کم کم به این محیط و رسیدگی به آن و گذراندن زمانی در میان زیبایی ها به آرامش می رسند.
- بازیابی کنیم. کاغذها از درختان ساخته می شوند و دوباره استفاده کردن از کاغذها به نگه داری و پایداری جنگل ها می انجامد و در نهایت به مصرف بهینه انرژی کمک می کند. می توان یک جعبه زیبا از همین کاغذ های مصرف شده ساخت و کاغذ های مصرفی مانند روزنامه یا کاغذ پرینت را در آن قرار داد تا دوباره از بخش های خالی آن استفاده شود. کودکان را هم باید با این موضوع آشنا کرد. آن ها گاه خود راه های جالبی برای استفاده دوباره از کاغذ پیدا می کنند. کاغذهایی را هم که دیگر قابل استفاده نیستند، باید در کنار بطری های پلاستیکی و پاکت مواد غذایی و دیگر مواد قابل بازیابی قرار داد تا از زباله های غیر بازیافت جدا باشند.
- هنگام مسواک زدن شیر آب را ببندیم. با باز ماندن شیر آب، با هر بار مسواک زدن، نزدیک به ۸ لیتر آب به هدر می رود. برای این که کودکان هم با استفاده بهینه از آب، آشنا شوند می توان ظرفی را با ۸ لیتر آب پر کرد و از کودکان خواست تا راه هایی را که برای استفاده کردن از این آب به ذهن شان می رسد، یادداشت کنند. برای مثال با این آب می توان باغچه کوچک حیاط را آبیاری کرد. برای این که به اهمیت آب برای خود و دیگر جانداران پی ببریم می توانیم همراه با کودکان به دریاچه یا رودخانه ای نزدیک به محل زندگی مان برویم و به کودکان نشان بدهیم که ماهی ها و جانوران و گیاهان بسیار دیگری هم درست مانند ما برای زنده ماندن به آب نیاز دارند.
- از خودروهای همگانی استفاده کنیم. به این ترتیب، هم گاز های گلخانه ای کمتری تولید می شود و هم به کاهش روند گرم شدن زمین می انجامد و همزمان ما هم از رانندگی در ترافیک آسوده می شویم. گازهای گلخانه ای که از صنایع و حرکت اتوموبیل ها تولید می شوند، کره زمین را با خطر دگرگونی اقلیم، یعنی گرم تر شدن جو زمین و به هم خوردن تعادل زیست محیطی، روبه رو کرده اند. گرم تر شدن هوای زمین، بر زندگی نسل های آینده اثر منفی گسترده ای به جای می گذارد.
- برای خرید از ساک های پارچه ای استفاده کنیم. خرید های ما معمولا از یک ساعت کمتر وقت می گیرد، اما انبوه کیسه های پلاستیکی که از خرید به جا می مانند، ۱۰۰۰ سال پس از ما، بدون هیچ دگرگونی و تجزیه باقی می مانند. کنار هم گذاشتن زباله هایی از میوه و پارچه و پلاستیک در یک سطل زباله و بررسی محتوای آن پس از دوماه می تواند به خوبی مفهوم تجزیه شدن را به کودکان بیاموزد. به این ترتیب آن ها می بیینند و می آموزند که چه موادی به زودی تجزیه شده و به خاک می پیوندند و می توانند به حاصلخیزی آن کمک کنند و چه موادی این روند را بسیار کند سپری می کنند و برای زمین و منابع آن آلودگی ایجاد می کنند. به این ترتیب که کودکان می توانند با کمک پدر و مادر یا آموزگار خود، فهرستی از مواد گوناگون قابل بازیافت و تجزیه ناپذیر تهیه و کم کم آن را کامل کنند.