سوم اردیبهشت یا ۲۳ آوریل را هر سال اهل فرهنگ و کتاب به نام "روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی" می شناسند.
روزی که برای ترویج لذت خواندن و پرداختن به اهمیت کتاب در زندگی کوچک و بزرگ و برای برجسته کردن اهمیت وجود قانونی که مالکیت معنوی را به رسمیت بشناسد، در نظر گرفته شده است. روزی که همه، از تولید کنندگان آثار تا کاربران آن ها را به پایبندی به قانون مالکیت معنوی و حق مولف در سطح ملی و جهانی فرا می خواند. امسال پانزدهمین سال بزرگ داشت روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی است.
در دانش نامه ویکیپدیا، قانون مالکیت معنوی چنین تعریف شده است: "حق تکثیر، کپی رایت یا حق نشر، یک مجموعه از قوانین انحصاری است که به وسیله دولت برای تنظیم روش یا شیوه یا چگونگی بیان اطلاعات و ایده‌ها برای مدتی محدود تصویب شده‌است. کپی رایت در گستره وسیعی از خلاقیت‌ها و کارهای هنری و کارهای از این دست وجود دارد. این قانون زمینه کارهای ادبی، سینمایی، تولید موسیقی، ضبط صدا، نقاشی، عکاسی و نرم‌افزار، نمایش‌های زنده، پخش برنامه های تلویزیونی و رادیویی و طراحی‌های صنعتی را شامل می‌شود.
درباره مالکیت معنوی در اینترنت نیز در ویکیپدیا آمده است: "بر خلاف یک طرز فکر عمومی که همه می پندارند اینترنت یک فضای عمومی است پس برداشت مطالب آن آزاد است، آن چه در اینترنت می‌بینیم تنها در صورتی قابل کپی کردن است که یا دولتی بوده مانند سفارت خانه‌ها و دانشگاه‌ها و... یا تاریخ کپی رایت آن گذشته باشد و یا صاحب وب گاه حقوق خود را لغو و یا واگذار کرده باشد".
در کشورهایی مانند ایران که چنین قانونی وجود ندارد، بزرگ داشت روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی از دید اخلاقی افراد را به رعایت حق مالکیت معنوی و استفاده و انتشار آثار با اجازه پدیدآورنده فرا می خواند. امسال، برنامه های روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی در چهارچوب سال جهانی دوستی بین فرهنگ ها گرامی داشته می شود. مناسبتی که می کوشد تا از راه آموزش و گفت و گوی بین فرهنگ ها، صلح را ترویج کند.
روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی، بهانه ای برای ترویج خواندن نیز هست. در بسیاری از کشورهای جهان در این روز برنامه های متنوع کتابخوانی و مسابقه های ادبی برگزار می شود. برنامه هایی که دست اندرکاران آن ها می کوشند خواندن را به عنوان عادتی لذت بخش به زندگی کودکان و نوجوانان و بزرگ سالان وارد کنند.
اما روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی چگونه پدید آمد؟
در مطلب سال گذشته کتابک به مناسبت روز جهانی مالکیت معنوی آمده است:
"روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی و ترویج کتابخوانی ریشه در سنتی دارد که از سال ۱۹۲۳ در منطقه کاتولونیا اسپانیا برگزار می شود. در این سال یک کتابفروش کاتولونیایی تصمیم گرفت زاد روز میگوئل سروانتس آفریدگار دون کیشوت را به روزی برای ترویج کتابخوانی اعلام کند. برای سال ها این روز در این منطقه روز کتاب بود تا این که کم کم در سرتاسر اسپانیا این روز به عنوان روز کتاب و ترویج کتابخوانی جشن گرفته شد. پس از آن با توجه به این که این روز چند مناسبت دیگر و از جمله زاد روز شکسپیر نویسنده و نمایشنامه نویس برجسته بریتانیایی و نویسنده روسی ولادیمیر نوباکف نیز بود، به این روز به عنوان روزی مناسب روز جهانی کتاب و ترویج کتابخوانی توجه شد. در سال ۱۹۹۵ سازمان فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) برآن شد که این روز را به عنوان روز جهانی کتاب، ترویج کتابخوانی، مالکیت معنوی و حق مولف اعلام کند. یکی از نکته های قابل توجه در بیانیه یونسکو توجه به آشنایی نسل جوان با کتاب و لذت بردن از کتابخوانی بود. از آن سال کشورهای بسیاری این روز را با عنوان روز کتاب و کتابخوانی به ویژه برای کودکان و نوجوانان برگزار می کنند.
البته کشورهایی مانند انگلیس و ایرلند از سال ۱۹۹۸ روز ۵ مارس را به عنوان روز جهانی کتاب و کتاب خوانی به سال نگار رسمی خود افزودند که با روز جهانی کتاب که از سوی یونسکو پذیرفته شده، تفاوت دارد. سنت انگلیس ها و ایرلندی ها برای برگزاری این روز بسیار جالب است. در این روز میلیون ها دانش آموز انگلیسی یک پوند و دانش آموزان ایرلندی یک و نیم پوند در راه خرید کتاب و کتابخوانی هزینه می کنند. در کشورهای دیگر کم و بیش این روز در همان ۲۳ آوریل یا ۳ اردیبهشت برگزار می شود..."
به باورایرنا بوکووا، دبیرکل یونسکو، که در پیامش به مناسبت روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی آمده، این روز، فرصتی را فراهم می کند تا به نقش کتاب ها در جهان رو به رشد کنونی بیشتر بیاندیشیم. او سیاست گذاران و برنامه ریزان، آموزگاران و ناشران و جامعه مدنی جهان را فرا خوانده تا با نگرشی تازه به کتاب، این ابزار جایگزین ناپذیر دانش افزایی توجه کنند.
دبیر کل، در پایان پیام خود می گوید: "کتاب ها دست ساز هنر و دانش اند و خانه ای برای اندیشه ها. کتاب ها، گوناگونی دنیای خلاقیت را به چشم دیدنی می کنند و به دانش بشر می افزایند. کتاب ها، گفت و گوی بین فرهنگ ها را ممکن می کنند، آن ها ابزار ترویج صلح اند."