در آگوست ۲۰۰۱، گروه معماران رابرت آ. ام. استرن کار بر روی امکانات جدیدی را آغاز نمودند تا شعبه اصلی سامانه کتابخانه عمومی جکسونویل را راه اندازی کنند. بخشی از مسوؤلیت گروه طراحی، طراحی فضاهایی مناسب برای بخش های کودکان و نوجوانان کتابخانه جدید بود. از معماران خواسته شده بود تا کار مکان یابی و طراحی داخلی هر فضا در کتابخانه جدید را انجام دهند.
در کتابخانه کودکان کوشش شده تا با استفاده از مدل سازی در فضای کتابخانه، سرزمین های پر آب فلوریدای شمالی ایجرا یادآوری کند. فضای داخلی کتابخانه طوری طراحی شده که با ورود مراجعه کنندگان به بخش کودکان عناصر طبیعی که فرد در حرکت از نواحی داخلی این منطقه جغرافیایی به طرف اقیانوس به چشم می بیند را منعکس کند. در نقشه ساختمان، اتاق هایی برای قصه گویی که به شکل سنتی طراحی شده اند، بخش هایی برای گردهمایی ها و نیز فضایی برای قرار دادن رایانه ها و میزهای امانت کتابخانه در نظر گرفته شده است. در کنار بخش کودکان کتابخانه هم یک فضای باز برای برنامه های گروهی خواندن برای کودکان و فعالیت های مناسب برای اجرا در فضای باز قرار گرفته است.
بخش کتابخانه نوجوانان طراحی بسیار متفاوتی دارد. با توجه به سلیقه متفاوت و ویژه نوجوانان، با توجه به سلیقه متفاوت نوجوانان در برگزیدن مواد خواندنی، کتابخانه نوجوانان در کنار بخش خواندنی های عامه پسند کتابخانه قرار گرفته است. طراحی این بخش به گونه ای انجام شده که استفاده از نشریه ها، فیلم های ویدیویی و دستگاه های پخش صدا برای نوجوانان آسان باشد.. با قرار دادن هواپیماهایی که از سقف آویزان شده و گاهی تا نزدیکی های زمین می رسند و می توانند به عنوان صندلی های راحتی برای راحت نشستن و خواندن استفاده شوند، تلاش شده تا فضای جذابی برای نوجوانان طراحی شود.
شرح کوتاه پروژه کتابخانه جکسونویل
در سال ۲۰۰۵، در شهر جکسونویل یک کتابخانه مرکزی بزرگ (۳۰ هزار مترمربع) در همینگ پلازا ، که میدان اصلی در مرکز شهر است ساخته شد. کتابخانه جدید جایگزین ساختمانی از دهه ۱۹۶۰ شد که دیگر نیازهای این شهر در حال رشد جنوبی آمریکا در شمال شرقی ایالت فلوریدا را برآورده نمی ساخت.
طراحی کتابخانه در نتیجه یک مسابقه طراحی بین المللی با طرح برگزیده ای از گروه معماران رابرت آ. ام. استرن از میان چهار طرح راهیافته به بخش پایانی مسابقه برگزیده شد. پس از برگزیدن گروه طراحی، در نشست هایی با کارکنان و مدیریت کتابخانه، جزئیات بخشهای کودکان و نوجوانان کتابخانه بررسی و درباره آن ها تصمیم گیری شد.
هدف از طراحی کتابخانه، ازجمله فضاهای کودکان و نوجوانان، ایجاد مجموعه ای از محیط های جذاب برای پاسخگویی به نیازهای گروه های مختلف جامعه بود. بنابراین، هیچ هنر وعنصر زیبایی بخش ویژه ای در ساختمان کتابخانه به کار نرفته، بلکه تنها مجموعه ای از "فضاهای" مشخص و مجزایی برای گروه های مخاطب گوناگون کتابخانه طراحی شده است. گروه هایی مانند افراد بازنشسته، پدر و مادرها، جامعه تجاری، دانشجویان، پژوهشگران و ... . همچنین فضاهای گردهمایی عمومی هم برای گردهم آمدن اعضای کتابخانه وجود دارد.
کتابخانه کودکان کتابخانه عمومی جکسونویل
در طرح کتابخانه، یک بخش با مساحت ۱۸۰۰ مترمربع برای کودکان از خردسالی تا دوازده سالگی در نظر گرفته شده بود. این دامنه گسترده سنی، تقسیم بندی بخش کودکان کتابخانه به گونه ای که برای هر گروه سنی فضای ویژه ای در بر داشته باشد را پز اهمیت می کرد. در عین حال، فضای کلی کتابخانه کودکان از یکپارچگی هم برخوردار بود.
در مراحل اولیه طراحی مشخص شد که برای آن که بیشترین شمار کودکان، که امروزه در محیطی انباشته از رسانه های گوناگون رشد می یابند به کتابخانه جذب و علاقه مند گردند، طراحی فضا باید محتوای موضوعی داشته باشد. یعنی فضای کتابخانه باید قصه ای را روایت کند که منحصر به فرد و برای همه قابل درک باشد. برای این منظور، چندین مفهوم داستانی بررسی شدند و پس از چند نشست و گفت و گو، یک روایت داستانی از جغرافیای خاص و طبیعت سرزمین جکسونویل برگزیده شد. جکسونویل محل پرورش گیاهان سرسبز و انواع وسیعی از پرندگان، حیوانات و ماهیها است. در حالی که احساساتی قوی برای نگاهداری از این زیبایی طبیعی وجود دارد، رشد روز افزون صنایع سنگین به این محیط آسیب می رساند. کتابخانه کودکان می کوشد تا به این ترتیب زیبایی های طبیعی منطقه را گرامی بدارد. کودکان با ورود به کتابخانه خود را در میان تندیس هایی به بلندی دو متر که آبشارهای منطقه را یادآوری می کنند و علف های بلند در پیرامون آن ها رشد کرده اند، می بینند و می توانند خودشان را مانند حیوانات کوچک یا حشراتی تصور کنند که در میان علف ها در حال پرسه زدن هستند. نورپردازی و صداهای طبیعی که در محیط پخش می شود، این تجربه را تقویت می نماید. رنگ های کف زمین و دیوارها، رنگ های سبز و آبی ابلق طبیعت را بازتاب می دهند. پنجره های گرد میان فضای اصلی و کارگاه های خلاق که در راهروهای فرعی کتابخانه قرار دارند، حسی از زیر آب بودن را به کودکان می دهد.
گروه معماران رابرت آ. ام. استرن با یک شرکت محلی همکاری کردند تا لوازمی به شکل گیاهان و حیوانات محلی طراحی کنند و بسازند: یک نیمکت به شکل یک تمساح ، دیگری به شکل نهنگ و سومی به شکل شکوفه نیلوفر آبی، صندلی هایی به شکل
برگ ها، لاک پشت ها و حلزون ها و میزهای کوچکی که شکل قارچ را به خود می گیرند.
سالن تئاتر سرپوشیده برای برنامه های قصه گویی به شکل ایوانی همراه با پرده نمایش است. زمانی که کودکان به تئاتر وارد می شوند به نظر می رسد که در یک اطاق بدون سقف قرار گرفته اند و تندیس گیاهان سرسبز می تواند " فضای بیرون" را در نظر آورد. هنگامی که نورها کم می شود به نظر می رسد که شب پدیدار گشته و می توان به آواز جمعی حشرات و قورباغه ها گوش سپرد. یک ربات به شکل جغد سخنگو حرکت می کند و حرف می زند، به کودکان خوش آمدگویی می کند و برنامه ها را معرفی می کند.
رایانه هایی حاوی برنامه هایی برگزیده از سوی کارکنان که مناسب با سن کودکان در کتابخانه کودکان گذاشته شده اند. خدمات سنتی کتابخانه و به ویژه کتاب ها کاهش نیافته است، بلکه با افزوده شدن فن آوری الکترونیکی خدمات بهتر ارائه می شوند. کتابخانه کودکان برای جای دادن فناوری های جدید به گونه ای طراحی شده که امکان بهره بردن از فن آوری های جدید را در آینده داشته باشد.
در نظر بسیاری از کاربران کتابخانه، بخش کتابخانه کودکان، موفق ترین بخش کتابخانه جکسونویل است. پدر و مادرها و مادربزرگ و پدربزرگ ها از گوشه و کنار شهر کودکان و نوه های خود را به کتابخانه می آورند تا در برنامه های قصه گویی شرکت کنند، کاردستی درست کنند و کارهای هنری انجام دهند. آموزگاران و مربیان در روزهای هفته کودکان را از مهد کودک ها و آموزشگاه ها به کتابخانه می آورند. بیشتر وقت ها، کودکان و پرستاران آن ها پس از شرکت در برنامه های کتابخانه در فضای باز کنار کتابخانه کودکان ناهار می خورند. فضای باز کتابخانه کودکان با طراحی و تزیین هایش که طبیعت را به یاد می آورد، بعد دیگری به کتابخانه کودکان بخشیده و برای برگزاری برنامه های گروهی کودکان در کتابخانه مناسب است.
فضای کتابخانه کودکان در کتابخانه جدید هشت برابر بزرگتر ازفضای کودکان در کتابخانه قبلی است و طراحی و شیوه تزیین آن، که طبیعت فلوریدای شمالی را بازتاب می دهد، همیشه تازه و جذاب می ماند و رنگ کهنگی به خود نمی گیرد. با استفاده از رنگ های آبی و سبز که رنگ طبیعت هستند و قفسه بندی کوتاه، کتابخانه کودکان، فضایی را به وجود می آورد که مخصوص کودکان است.
از فضاها در کتابخانه کودکان به خوبی استفاده می شود. دو اتاق برای کاردستی و انجام کارهای هنری در کتابخانه کودکان قرار دارد. کف این اتاق ها به سادگی تمیز می شود و اسباب ها همه برای قد کودکان طراحی شده اند. یک هنرمند هم برای کار در کتابخانه و انجام فعالیت های هنری و خلاق با کودکان استخدام شده است. اتاق تئاتر کودکان هم که برای ساعت قصه گویی میزبان کودکان است، به ویژه برای خردسالان بسیار جذاب است. هنگام قصه گویی، کف اتاق را با فرش می پوشانند و نور محیط را هم کم می کنند و خردسالان روی زمین می نشینند و در فضایی صمیمی به قصه گوش می سپرند. در این اتاق کلاس آواز و نمایش هم برپا می شود.
اسباب و لوازم در کتابخانه کودکان ابعاد بزرگی دارند، نیمکت ها به شکل مانند تمساح و نهنگ و قایق طراحی شده اند تا فضای خواندن جذابی را برای بچه ها و خانواده ها به وجود آورند. با همه این ها، کف کتابخانه و اسباب های موجود در آن برای بازی کودکان کوچکتر و نوپا سفت و نامناسب است.اما فراهم کردن اسباب و وسایل نرم تر کنترل مسئولان کتابخانه بر وسایل کتابخانه را که با امنیت کودکان در محیط کتابخانه مربوط می شود با دشواری روبرو می کند.
بخش کودکان یک دستگاه خود امانت دهی دارد که پس از گذشت دو سال از گشایش کتابخانه به کار انداخته شد. این سامانه موقعیت خوبی برای کودکان و پدر و مادرها به شمار می رود. این روش، پدر و مادرها را از ایستادن در صف برای امانت گرفتن کتاب رها می کند. در این سامانه خود کودکان می توانند برای به امانت گرفتن کتاب، از شانزده رایانه که بر روی میزهای پایه کوتاه قرار گرفته اند استفاده کنند. در این رایانه ها نرم افزاری به کار رفته که با استفاده از آن کودکان خود می توانند روند به امانت گرفتن کتاب را طی کنند.
یک برنامه برای گردش کارکنان در فضای کتابخانه در کتابخانه کودکان آغاز شده است به این ترتیب که کتابداران به جای این که در پشت میز کارشان بنشینند، در فضای کتابخانه حرکت می کنند و خدمات خود را رائه می کنند. به کودکان در یافتن کتاب ها و ابزارها کمک می کنند یا شیوه استفاده از رایانه ها را به آن ها می آموزند و از سوی دیگر از بچه ها مراقبت می کنند تا در فضای کتابخانه گم نشوند و از امنیت بیشتری برخوردار شوند.
پیشنهاد کتابدار ارشد کودکان، کیت هیز، مدیر اتاق کودکان کتابخانه، برای کتابداران این است که یک ماکت از کره زمین در کتابخانه کودکان قرار دهند. در بخش کودکان کتابخانه جکسونویل یک کره زمین قرار دارد و در طول چهار سال فعالیت کتابخانه، کودکان بارها و بارها از آن استفاده کرده اند و با انگشتان کوچکشان کوشیده اند تا شهر خود را بر روی آن پیدا کنند، به طوری که اکنون نام فلوریدا بر روی کره به تمامی پاک شده است!
کتابخانه نوجوانان کتابخانه عمومی جکسونویل
کتابخانه نوجوانان، فضای جذاب یک باشگاه را مجسم می کند، مکانی بسیار متفاوت از خانه و مدرسه.
کتابخانه نوجوانان در طبقه همکف ساختمانی چهار طبقه قرار دارد، به آسانی از درب اصلی قابل دسترس است و عمدا در کنار مجموعه خواندنی های عامه پسند قرار داده شده است که برای نوجوانان جذاب است. بخش خواندنی های عامه پسند غرفه کتابی دارد که با صندلی هایی برای خودمانی و راحت نشستن، ایستگاه هایی برای گوش دادن به موسیقی، نورپردازی جذاب، قفسه های کتاب و مواد خواندنی متحرک، فضایی پر از طرح و رنگ های جالب برای نوجوانان به وجود می آورد.
کتابخانه نوجوانان با جلوه هایی از هنرهای تجسمی و Pop Art تزیین شده است. کتابخانه نوجوانان یک ورودی سرپوشیده دارد که هم آن را از دیگر بخش های کتابخانه مجزا می کند و به آن هویت متمایزی می بخشد و هم از بیرون رفتن سر و صدای کتابخانه نوجوانان و ایجاد مزاحمت برای بخش های دیگر جلوگیری می کند. از سقف کتابخانه وسیله های تزیینی آویزان شده اند و با حرکت موج دار و رنگ های براق خود به فضا حالتی پویا و دینامیک می بخشند. نیمکتی بسیار بزرگ، مبل های راحتی و صندلی های بسیار در اطراف آن، مکانی راحت برای نشستن و گفت و گو کردن چندین نوجوان در کنار هم را فراهم می کند. ابزارهای پخش ویدیویی در گوشه و کنار این مکان قرار داده شده اند و برای این که سر و صدای ناخواسته ناشی از ابزارهای پخش در آرامش کتابخانه اختلال ایجاد نکند، کاربر صدا را از داخل گوشی هایی که به گوش می گذارد می شنود. میز مسئول بخش به گونه ای قرار گرفته که بر کل فضا مسلط است و کتابدار می تواند فعالیت های نوجوانان را زیر نظر بگیرد و هنگام نیاز به یاری آن ها برود. به پرسش های شان پاسخ بگوید، شیوه استفاده از دستگاه ها را به آن ها نشان دهد و در انجام پروژه های مدرسه راهنمایی شان کند. در این فضا در کنار نیمکت بزرگ و اصلی سالن، میز و صندلی هایی هم برای کمی خصوصی تر نشستن و گفت و گو کردن و یا مرور مجله ها و نشریه ها قرار دارد و میزهای رایانه هم در گوشه و کنار برای استفاده نوجوانان آماده هستند. با این حال، اگر نوجوانی تمایل داشته باشد در مکانی خلوت و خصوصی مطالعه کند، می تواند به مکان هایی که برای این کار اختصاص داده شده اند برود و در سکوت از خواندن لذت ببرد.
نوجوانان عضو و کارکنان درباره کتابخانه جدید چه می گویند؟
کارکنان و کاربران نوجوان کتابخانه، به سامانه پخش صدا و صفحه های تصویر امتیاز بالایی داده اند. در بخش نوجوانان کتابخانه ۱۳ رایانه وجود دارند که تاکنون کافی بوده است و نوجوانان اگر لپ تاپ داشته باشند می توانند آن را با خود به داخل بیاورند، زیرا کل ساختمان دارای قابلیت اتصال به شبکه های اینترنت بی سیم است. اگر بودجه کتابخانه اجازه دهد، لپ تاپ هایی برای استفاده در کتابخانه قرار خواهد گرفت تا نوجوانانی که از بخش های کم درآمد جامعه به این کتابخانه سر می زنند بتوانند از آن ها استفاده کنند.
کتابداران این بخش از کتابخانه به طراحی فضای کتابخانه نوجوانان امتیاز بالایی می دهند زیرا به آن ها امکان می دهد تا بر همه بخش های کتابخانه نوجوانان تسلط داشته باشند. در این بخش، فضایی که بدون استفاده مانده باشد بسیار اندک است. کارکنان گوشی های بی سیم دارند تا با کاربران ارتباط برقرار کنند و در صورت نیاز با نیروهای مسئول امنیت کتابخانه تماس بگیرند.
بخش نوجوانان دو اتاق مطالعه دارد. پیش از این قرار بود یک بخش خوراکی و نوشیدنی در یکی از اتاق های مطالعه راه اندازی شود. حالا نوجوانان اجازه دارند که در اتاق مطالعه از نوشیدنی هایی که در ظرف های دربسته قرار دارند استفاده کنند اما بخشی برای این که خوراکی و نوشیدنی در اختیار نوجوانان قرار دهد راه اندازی نشده است. هر دو اتاق برای گردهمایی ها استفاده می شوند اما بیشتر خلوت و ساکت هستند و برای نشستن و خواندن، مناسب. نوجوانان می توانند در کتابخانه از گوشی های تلفن همراه استفاده کنند و فضای کتابخانه می تواند پر سر و صدا باشد. نوجوانان نشان داده اند که می توانند با اندکی کمک از سوی کتابداران، خودشان فضای کتابخانه را مدیریت کنند.
قفسه بندی منظم، دسترسی نوجوانان به منابع چاپی، مجلات و رسانه ها را آسان می کند. مجموعه ای هم از کتاب های کمیک برای نوجوانان در کتابخانه وجود دارد. کتابداران بخش نوجوان هم، بسیار ماهر و کاردان هستند. تلاش شده تا فضای کار برای کتابداران هم کاربردی و راحت باشد، اطاق کاری که در آن ها فضاهایی برای هر کتابدار در نظر گرفته شده است. این اتاق به میز کار کتابداران در بخش نوجوانان دسترسی دارد و کتابداران به راحتی می توانند بین فضای کاری ویژه خود و میزی که در بخش نوجوانان کتابخانه برای ارائه خدمات قرار دارد رفت و آمد کنند.
فضای کتابخانه نوجوانان، به اندازه کافی وسیع است و می تواند برای فعالیت های جمعی به کار گرفته شود. در این فضا نزدیک به ۴۰۰ نوجوان می توانند جمع شوند، با رایانه ها کار کنند، نقاشی بکشند، موسیقی گوش دهند، فیلم تماشا کنند و پروژه های مدرسه خود را انجام دهند. مسئولان کتابخانه می گویند اگر قرار بود که امروز فضا را دوباره تغییر پیدا کند، هر آن چه از وسایل کتابخانه را که ممکن بود، بر روی چرخ قرار می دادند! آن ها می گویند نوجوانان دوست دارند که وسیله هایشان بزرگ باشند و بتوان به سادگی آن ها را جابه جا کرد. آن ها دوست دارند روی زمین بنشینند، بنابراین امکاناتی را فراهم می کردند تا نوجوانان بتوانند روی زمین بنشینند و کتاب بخوانند یا کارهای دیگرشان را انجام دهند.
کتابخانه کودکان باید فضایی برای کاوش باشد. کاوش در کتاب ها و رایانه ها، یا گوش سپردن به داستان ها، تمرین موسیقی، آواز خواندن و رقصیدن، کاردستی درست کردن و ارتباط برقرار کردن با دیگر کودکان و افراد خانواده. طراحی فضای کتابخانه کودکان باید به گونه ای باشد که کودک برای سر زدن به آن شوق و ذوق داشته باشد و بداند هر بار که به کتابخانه می رود موضوعی تازه برای کشف و ماجراجویی پیدا می کند. به این ترتیب کودکان و خانواده ها بیشتر و بیشتر به کتابخانه سر خواهند زدو از گردش در آن لذت خواهند برد.