برنامه ریزی کارهای روزانه به کودکتان کمک می‌کند از عهده انجام کارهای روزانه خودش بربیاید و نیاز به وجود شما برای دخیل بودن در انجام کارهای روزانه کودک سه‌ساله‌تان را کمرنگ‌تر می‌کند.
کودکان بهترین عملکرد خود را با برنامه‌های از پیش تعیین‌شده نشان می‌دهند. کودکان، بخصوص نوپایان و پیش‌دبستانی در جهان احساس کوچک بودن می‌کنند. فکر می‌کنند بیشتر چیزها «به خاطر» آن‌ها اتفاق می‌افتد. مشتاق‌اند از قبل بدانند که چه اتفاقی قرار است بیافتد، چون این موضوع به آن‌ها این احساس را کنترل می‌کند که بر همه‌چیز کنترل دارند. کارهای روزانه قابل پیش‌بینی به کودکان اجازه می‌دهد که احساس امنیت کنند و این حس را داشته باشند که می‌توانند از عهده اداره کردن زندگی‌شان بربیایند.
بچه‌هایی که برنامه‌ریزی کارهای روزانه را به شکل اختیاری، نه با موقعیت‌های تحکم‌آمیز یاد می‌گیرند، احتمال بیشتری دارد که با دیگران همکاری کنند. درست کردن یک برنامه مشخص از کارهای روزانه ضروری است چون با این کار به کودکان می‌توان اطمینان خاطر داد که در طول برنامه مشخص شده که «کار بعدی چیست». این کار همچنین موجب رشد قشر جلوی مغز می‌شود؛ بخشی از مغز که وظیفه آن برنامه‌ریزی کردن و امور اجرایی است.
داشتن برنامه ریزی کارهای روزانه برای بزرگ‌سالانی که از کودکان مراقبت می‌کنند نیز می‌تواند مهم باشد. در حقیقت، بسیاری از ما دوست داریم که گاهی آزادانه بتوانیم برای چگونگی صرف اوقات فراغتی که در پیش داریم تصمیم بگیریم و گاهی این پایه و اساس خلاقیت است؛ اما این کار زمانی عملی می‌شود که ما خودمان تصمیم بگیریم چه قوانینی را بشکنیم. بدون برنامه‌ریزی کارهای روزانه، زندگی با کودکان می‌تواند تحمل‌ناپذیر شود و اوضاع را از کنترل خارج کند.
اگر مایلید درباره اهمیت برنامه ریزی بیشتر بدانید مقاله زیر را بخوانید:
با کودکان درباره برنامه ریزی کارهای روزانه صحبت کنید
برای اینکه نوپای شما احساس امنیت کند، با او درباره کارهایی که در آن روز قرار است انجام دهید صحبت کنید؛ بنابراین بعد از نوازش صبحگاهی و صبح بخیر گفتن، ممکن است بگویید: «بیا لباس بپوش که بریم صبحانه بخوریم، بعد... میتونیم بریم ماجراجویی!». شاید ماجرای آن روز شما رفتن به مغازه خواروبارفروشی باشد و روز بعد به داروخانه بروید. اگر با این موضوع مانند یک ماجراجویی و کسب تجربه برخورد کنید، کودک شما آن را بهتر خواهد فهمید.
در راه خانه می‌توانید برنامه ریزی کارهای روزانه آن روز را با هم مرور کنید: «چه صبح خوبی داشتیم ... وقتی از خواب پا شدیم همدیگر رو بغل کردیم... بعد صبحانه حلیم خوردیم ... بعد مسواک زدیم و مثل هر روز کفش پوشیدیم... بعد رفتیم خواروبارفروشی که ماجراجویی کنیم. تو کدوم کار رو بیشتر از همه دوست داشتی؟».
سپس می‌توانید دوباره راجع به کارهایی که قرار است بعد از آن انجام بدهید صحبت کنید: «وقتی برسیم خانه، من این خریدها رو جابجا می‌کنم. می‌خوای بهم کمک کنی؟ بعد ناهار درست می‌کنیم و یک داستان می‌خونیم بعد یک کمی چرت می‌زنیم. می‌خوای بعدازظهر بریم زمین بازی یا پارک؟»
بدین ترتیب آیا این بدان معناست که کودکان را به برنامه ریزی کارهای روزانه ای که کارایی بخصوصی ندارند وادار می‌کنیم، یا آن‌ها را در یک برنامه‌ریزی جدی و غیرقابل انعطاف نگه می‌داریم که به‌واسطه آن نمی‌توانند بایستند و در پیاده‌رو یک حشره را نگاه کنند؟
البته که نه. لازم است برنامه ریزی کارهای روزانه کودک به سهولت انجام شود و در طول آن به کودک اجازه داده شود که یکی از مهم‌ترین کارهای زندگی بشر را به انجام رساند و آن چیزی نیست جز اکتشاف و آزمایش. اگر می‌خواهید کودک احساس لذت کند باید به او اجازه دهید که فرصت‌ها را بقاپد، گله‌ای سرخ را بو کند و از تماشای یک کرم دو و نیم سانتی‌متری در باغ لذت ببرد. همچنین کودکان فرصت زیادی لازم دارند تا تصمیم بگیرند که در خلال برنامه ریزی کارهای روزانه ای که برایشان در نظر گرفته شده، اوقات فراغت مخصوص به خودشان را چگونه بگذرانند؛ اما دانستن اینکه در آن لحظه چه انتظاری از فرزندمان داریم به کودک نوپا اجازه می‌دهد که آرام باشد و آشفته و سراسیمه به دنبال سرگرمی بعدی نگردد.
جدول برنامه ریزی کارهای روزانه درست کنید
بسیار توصیه می‌کنم برای کمک به پیشرفت کودک در درک برنامه ریزی کارهای روزانه اش یک جدول درست کنید. برای این کار راه‌های زیادی وجود دارد اما شکل ابتدایی آن فقط یک پوستر با عکس کودکتان است که مشغول انجام دادن کارهای روزانه اش است. می‌توانید این جدول را به شکل آماده از بیرون تهیه کنید و یا به آسانی خودتان یکی از آن‌ها را درست کنید. برای نمونه می‌توانید از مدل کودکستانی که در تصویر وجود دارد استفاده کنید و به جای تصاویر آن، عکس کودک خودتان را قرار دهید.
- از کودک عکس بگیرید (تصاویر دلخواهتان را پیدا کنید)
- کارهایی را که فرزندتان باید به‌طور روزانه انجام دهد شرح دهید (بیدار شدن، توالت رفتن، لباس پوشیدن، صبحانه خوردن، انجام دادن یک ماموریت که به او محول می‌کنید، خوردن میان وعده، بازی، ناهار، چرت بعدازظهر و ...).
می‌توانید واژه‌ها را کنار تصاویر بنویسید. بعضی‌ها دوست دارند که تصاویر را دایره‌وار به شکل ساعت بچسبانند اما نوپایان تصور می‌کنند که زمان، بیشتر شکل خطی دارد، بنابراین شکل دایره‌ای ساعت به اندازه برنامه زمانی خطی به کودک شما کمک نمی‌کند. ترتیب و توالی تصاویر باید دقیقا همان طور باشد که به‌طور معمول روزانه آن کارها را انجام می‌دهید. بهتر است برای چسباندن تصویرها در پوسترتان از نوارچسب یا زیپ چسبی به جای چسب مایع استفاده کنید تا بتوانید تغییرات لازم را در برنامه‌تان به راحتی انجام دهید. ممکن است بخواهید در جدول برنامه ریزی کارهای روزانه جای بعضی از برنامه‌ها را تغییر دهید به عنوان نمونه به جای «مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها» بگذارید «رفتن به خانه مادربزرگ». حتی می‌توانید یک تخته وایت‌برد یا تابلوی آهنربایی بخرید و عکس‌هایی را که از کودکتان در حین انجام فعالیت‌های روزانه‌اش گرفته‌اید به آن نصب کنید، بنابراین می‌توانید آن را با خودتان همه جا ببرید.
همان‌طور که کودکتان بزرگ‌تر می‌شود ممکن است دو جدول جداگانه - یکی برای صبح و یکی برای عصر- نیاز داشته باشید، با این کار کودک می‌تواند برای خودش شروع به برنامه ریزی کارهای روزانه کند. فهرست کارهایی را که فرزندتان باید صبح‌ها انجام دهد در یک پاکت نامه بگذارید و زیر جدول قرار دهید؛ بنابراین کودک می‌تواند تکالیف خود را به ترتیب علاقه‌مندی به انجام آن‌ها مرتب کند. این نوع از جدول‌ها، به کودکتان کمک می‌کند از عهده انجام کارهای روزانه خودش بربیاید و کشمکش میان شما و کودکتان را برای انجام کارهای گوناگون کاهش می‌دهد و نیاز به وجود شما برای دخیل بودن در کارهای روزانه کودک سه‌ساله‌تان کمرنگ‌تر شود. لازم است در ابتدای کارهای روزمره و در خلال آن ارتباط خود را با کودک حفظ کنید و فرزندتان را در مسیر درست قرار دهید، اما مداخله شما باید به شکل در آغوش گرفتن و نظارت کردن باشد نه فریاد کشیدن و دستور دادن. باید بگویید: «می‌بینم که لباست را پوشیدی! آفرین! حالا جدول را نگاه کن و بگو بعدش چه کار باید بکنی؟». کودکان مصمم و بااراده به‌طور ویژه‌ای جدول برنامه ریزی کارهای روزانه را دوست دارند؛ چون می‌توانند خودشان مسئولیت کارهایشان را به عهده بگیرند؛ اما در کل، تمام کودکان دوست دارند مجال این را داشته باشند که احساس کنند کنترل کمتری روی آن‌ها صورت می‌گیرد و خودشان بلدند از عهده انجام کارهای روزمره‌شان بربیایند.
انواع جدول‌های برنامه ریزی کارهای روزانه
