مانند آن‌چه در کتاب‌های «کُمیک استریپ»[۱] می‌بینیم، «رمان‌های تصویری» نیز سرشار از تصویرهای دنباله‌دار هستند که در آن‌ها شمار محدودی نوشته نیز به‌کار رفته است. این کتاب‌ها برای خوانندگان جوان‌تر که گرایش چندانی به خواندن کتاب‌های معمولی و سُنتی ندارند، می‌تواند جذاب باشد. رمان‌های تصویری روش بسیار عالی برای کمک به خوانندگان تنبل در گسترش دایره‌ی واژگان، ایجاد اعتماد به‌نفس، پایداری در خواندن کتاب و همچنین به‌دست آوردن شناخت ژرف‌تر از داستان‌گویی است.
رمان تصویری چیست؟
رمان‌های تصویری داستان‌های بلندی هستند که مانند کتاب‌های کمیک استریپ طراحی شده‌اند و دربرگیرنده نکته‌های زیر هستند:
- تصویرهایی واضح که شاید متن‌های کوتاهی نیز داشته باشند. و بیشتر در صفحه‌های مستطیل شکل ارائه می‌شوند.
- این داستان‌هایی رشته‌ای از تصویر هستند که رویدادهای دنباله‌داری را نمایش می‌دهند. رویدادهایی که کمابیش هیجان‌انگیز (یا سرگرم‌کننده) هستند.
- رمان‌های تصویری در قالب داستان‌های تخیلی می‌تواند باشد (مانند داستان‌های تاریخی، علمی-تخیلی، افسانه‌ها و فانتزی‌ها) یا غیر داستانی (واقعی)، (مانند تاریخ، زندگی‌نامه و اطلاعات همگانی).
- نیازی نیست که شخصیت‌های اصلی چنین داستان‌هایی ابرقهرمان باشند.
آیا رمان‌های تصویری کتاب‌های واقعی هستند؟
بله! رمان‌های تصویری را کتابداران و آموزگاران به‌عنوان کتاب‌هایی که ارزش خواندن دارند، پیشنهاد می‌کنند. این کتاب‌ها برای همه‌ی کودکان (و نوجوانان) - با هر سن و سطح سوادی - سودمند هستند. اکنون ناشرانِ برتر کودکان (و نوجوانان)، رمان‌های تصویری را با کیفیت بسیار خوب (با شخصیت‌پردازی عمیق، واژگان مناسب و روند داستانی جذاب) منتشر می‌کنند، و آن‌ها را روزبه‌روز برای گروه هدف – که خوانندگان جوان‌تر هستند – مناسب‌سازی می‌کنند.
نویسندگان سرشناسی که مجموعه‌هایی از رمان‌های تصویری را منتشر کرده‌اند، عبارتند از:
- Jennifer Holm and Matt Holm (داستانِ «بچه‌موش و صداهای آرام پیرامونش»)؛
- Shannon Hale (داستانِ «انتقام راپونزل»)؛
- Jarrett Krosoczka (داستانِ «بانوی ناهار»)؛
- Raina Telgemeier (داستانِ «ارواح و لبخند»)؛
- Gene Yang (داستانِ «رمزگذاران مخفی»)؛
- James Burks (داستانِ «پرنده و سنجاب»)؛
- Jeff Smith (داستانِ «استخوان»)؛
- و Scott Morse (داستانِ «جادوی تُرش»).
داستان‌های تصویری چگونه در پیشرفت مهارت‌های خواندن و نوشتن بچه‌ها مؤثرند؟
ایجاد انگیزه برای خواندن. رمان‌های تصویری هواداران بسیاری دارند. به‌ویژه برای آن گروهی از خوانندگانی که به کتاب‌های سُنتی گرایشی ندارند. این هواداران بیشتر در آغاز راه مستقل شدن هستند و در کتاب‌ها به‌دنبال ایجاد انگیزه و شوق برای مبارزه می‌گردند. این گروه که بیشتر آن‌ها را پسران تشکیل می‌دهند، به خطوط داستانی که با تصویرهای جذاب و هیجان‌انگیز روایت می‌شوند و در آن‌ها نوشته بسیار اندک به‌کار رفته است، جذب می‌شوند. بیشتر این افراد در ادامه‌ی خواندن چنین رمان‌هایی، آن‌ها را پُرشتاب و گیرا توصیف می‌کنند که اعتماد به نفس‌شان را افزایش می‌دهد.
سواد بصری. تصویرهای به‌کار رفته در رمان‌های تصویری، ساده اما غنی و زیبا هستند. این تصویرها سرنخ‌های مهمی را درباره‌ی شخصیت و طرح اصلی داستان ارائه می‌دهند و خوانندگان را ترغیب می‌کنند تا به داستان و شخصیت‌های آن نزدیک و نزدیک‌تر شوند. برخی از رمان‌های تصویری (مانند «اُولی» (owly) و ماجراهای چوگان‌بازی او»)، سراسر بدون نوشته و مستقل از متن نوشتاری هستند، از این‌رو، تصویرهای ارائه شده باید همه‌ی داستان را دربربگیرند.
ساختار داستان. چون بیشتر رمان‌های تصویری برای خوانندگان جوان‌تر پدید می‌آیند، روند داستانی آن‌ها ساده‌تر و ماجرایی سطحی‌تری دارند. این داستان‌ها در وهله‌ی نخست، به کودکان کمک می‌کند تا یاد بگیرند چگونه یک روایت داستانی را به‌هم پیوند دهند - چنان که هیچ حلقه‌ای از این زنجیره جا نیفتد – پس هنگامی که یک رمان تصویری را در دسترس فرزند کودک‌تان می‌گذارید، از او بخواهید آن را برای شما بازگو کند. برای نمونه بگوید: «ابتدا این اتفاق رخ داد، سپس این ... و در پایان ... .»
یادگیری واژه‌ها برای خوانندگان تازه‌کار و یادگیرندگان زبان. اگرچه واژه‌های به‌کار رفته در رمان‌های تصویری شاید پیچیده باشند، بودن تصویر و نوشته در کنار هم، به خواننده سرنخ‌هایی را برای نزدیک شدن به معنای واژگان می‌دهد.
به‌یاد داشته باشید که کودکان بهتر است رمان‌های تصویری را باهم بخوانند. خواندن آن‌ها با صدای بلند، بسیار عالی است!
رمان‌های تصویری خوب برای بچه‌ها را از کجا می‌توان فراهم کرد؟
به فهرست نام رمان‌های تصویری که در ادامه این نوشته آورده‌ایم، نگاه کنید: خودتان کتاب‌های گوناگون تصویری را می‌توانید ورق بزنید و بهترین آن‌ها را برگزینید. فهرست زیر را که «انجمن کتابخانه‌های آمریکا» فراهم کرده است، نگاه کنید و از مسئول کتابخانه‌ی محله‌ای که در آن زندگی می‌کنید، بخواهید تا در پیوند با رمان‌های تصویری، کتاب‌های بیش‌تری به شما معرفی کند.
بچه‌های خود را با معرفی و خواندن رمان‌های تصویری گوناگون، در برابر سبک‌ها و قالب‌های داستانی گوناگونی قرار دهید. در ادامه برخی موضوع‌هایی که شاید کودک شما به آن علاقه نشان دهد، همراه با نمونه‌هایی از رمان‌های تصویری در آن ژانر، آورده شده است:
زندگی‌نامه و خاطرات
- «ناشنوا»، نوشته Cece Bell
- «لبخند و خواهران»، نوشته Raina Telgemeier
- «الیزابت کدی استنتون: یک فعّال حقوق زنان»، نوشته Connie Colwell Miller
- «سه نمایش در ماه مارس»، نوشته John Lewis and Andrew Aydin (مناسب برای خوانندگان بزرگ‌سال یا برای خواندن در یک گروه کتاب‌خوانی)
داستان‌های تاریخی
- «یک جاسوس مُرده» (مجموعه داستان‌های ترسناک که Nathan Hale نوشته است.)
داستان‌های رازآلود
- «رمزگذاران مخفی»، نوشته Gene Yang
داستان‌های عامیانه و افسانه‌ها
- «انتقام‌جویی راپونزل»، نوشته Shannon Hale
- «دزد صاعقه» (مجموعه ماجراهای Percy Jackson و خدایان) نوشته Rick Riordan
داستان‌های علمی-تخیلی
- «نگهبان سنگ»، (از «مجموعه داستان طلسم»)، نوشته Kazu Kibuishi
- «ماهی ساردین، بیرون از آب»، نوشته Emmanuel Guibert
ادبیات کهن
- «اودیسه»، نوشته Gareth Hinds (مناسب برای خوانندگان بزرگ‌سال یا خواندن در یک گروه کتاب‌خوانی)
۱. واژه‌ی «comic» به معنای طنز است، ولی در اصطلاح ادبی گونه‌ای هنر روایت به کمک طراحی و نقاشی است. نقاشی‌هایی که کمابیش در یک صفحه هستند و با کنار هم گذاردن آن‌ها، داستان را می‌توان فهمید. گاهی نیز در این تصویرها نقل‌قول‌هایی به شکل جمله‌هایی آمده در هاله‌هایی که بالای سر تصویر شخصیت‌ها قرار دارند، آورده می‌شود. از بنام‌ترین کتاب‌های کمیک استریپ در ایران، ماجراهای تن‌تن» و «داستان‌های بن تن (Ben ۱۰) را می‌توان نام برد. (مترجم)
رمان‌های تصویری بیشتر: