سازمان‌ها و انجمن‌های فرهنگی ایتالیا، به کمک شیوه‌های گوناگون قصه‌گویی، ادبیات کودک و لذّت خواندن را ارتقا می‌دهند. این قصه‌گویی‌ها موجب پیشرفت خواندن از دوران کودکی تا نوجوانی می‌شود، از هنگامی که مادران و پدران آغاز به قصه‌گویی برای فرزندان‌شان می‌کنند و اندک اندک به فعالیّت‌های مستقلی با کتاب می‌انجامد، پشتیبانی می‌کنند. این نوآوری‌های قصه‌گویی در کتابخانه‌ها، تئاترها، مراکز فرهنگی، و مدارس سازماندهی و برگزار می‌شود. قصه‌گویان داوطلب و کتابداران، برنامه‌های قصه‌گویی را به کمک دسترسی آزاد کتابخانه‌های کودک اجرا می‌کنند.[1]
كتابخانه‌های محلّی ایتالیا، رویدادهای قصه‌گویی را به زبان‌هایی غیر از زبان ایتالیایی، برگزار می‌کنند تا نیازهای زبانی کودکان را در سطوح بینافرهنگی پیشرفت دهند. همکاری «دانشگاه اودینه»[2] و کتابخانه شهرداری «وینچنسو یوپی[m1] »[3] شهر اودینه (در شمال شرق ایتالیا) نوآوری‌هایی را پدید آورده است که به کمک ادبیات کودک، فراوانی زبانی را ترویج می‌دهد. چند سال پیش، «ماریا بورتولوزی»[4]، استاد دانشگاه اودینه، و کتابداران کتابخانه اصلی شهرداری، تصمیم گرفتند در کتابخانه اصلی شهر برای آموزش زبان انگلیسی، بهعنوان زبان دوم، رویدادهای قصه‌گویی را به زبان انگلیسی اجرا کنند. زبان انگلیسی، هم برای کودکان و هم قصه‌گو، زبان بیگانه بود. هدف اصلی این برنامه فراگیری زبان انگلیسی، بهعنوان زبان دوم، به کمک داستان و روش‌های غیررسمی در کتابخانه‌ها بود. کتابخانه‌ها که محیط‌های مهم و آشنا برای کودکان شناخته می‌شوند. به هِمّت کتابداران محلّی، آموزگاران و مربیان، مجموعه‌ای از نشست‌های قصه‌گویی با نام «بیایید قصه بگوییم» [5]برگزار شد. رویدادها به زبان انگلیسی، بهعنوان زبان دوم، در كتابخانه‌های شهر همراه با كودكان چهار تا هشت ساله اجرا شد. قصه‌گویانِ داوطلب این فرصت را برای کودکان دختر و پسر فراهم می‌کردند تا با الهام از كتاب‌های كودكان، به قصه‌های انگلیسی گوش دهند.
این نوآوری هم موجب ترویج زبان انگلیسی، بهعنوان زبان دوم، می‌شد، هم مانند افزاری چند فرهنگی عمل می‌کرد که دیدگاه‌های ادبیات کودک به زبان‌های غیر بومی را گسترش می‌دهد. در سال‌های اخیر این رویداد در بخش کودک کتابخانه‌ی شهری اودینه برگزار می‌شود، و بیش‌تر برپایه کتاب‌های تصویری به زبان انگلیسی است.
در ژوئن 2018، برنامه بیایید قصه بگوییم، به پروژه پژوهشی دانشگاه اودینه با عنوان «فراگیری غیررسمی زبان انگلیسی، بهعنوان زبان دوم، به کمک قصه‌گویی برای زبان‌آموزان کودک و نوجوانان: رویکردهای نوآورانه و فراگیر برای شبکه‌های کتابخانه‌ای محلی» تبدیل شده است. این پروژه (زیر نظر ماریا بورتولوزی، دانشگاه اودینه) به‌صورت مشترک با کتابداران بخش کودک کتابخانه شهرداری اودینه، به سرپرستی «تیتسینا دانِنا»[6] سازمان یافته است.
من («الیزا برتولدی») دستیار پژوهش این پروژه هستم. نقش من شناسایی بهترین شیوه‌ها و اقدام‌های کارآمد برای پشتیبانی از دانش‌آموزان در فراگیری زبان انگلیسی، بهعنوان زبان دوم، به کمک قصه‌گویی غیررسمی در دوران کودکستان، دبستان و دبیرستان و در محیط‌های خارج از مدرسه، مانند کتابخانه‌ها است. برنامه بیایید قصه بگوییم، در چهار کتابخانه‌ی منطقه‌ای اودینه گسترش یافته است. این پروژه همچنین برای انجام دادن پژوهش‌های کیفی درباره‌ی بهره‌مندی از ادبیات کودک در محیط‌های غیررسمی، برای یادگیری زبان انگلیسی بهعنوان زبان دوم، با روشی کارآمد و انگیزشی به‌کار می‌رود[m2] . این پروژه به من فرصتی داد تا شانزده رویداد قصه‌گویی را از اکتبر سال 2018 تا ماه مه سال 2019، سازماندهی و نظارت کنم. کتابخانه‌های محلّی که برای میزبانی بیایید قصه بگوییم در سال 2018 - 2019 انتخاب شده‌اند، در برخی ویژگی‌ها با‌هم مشترک هستند: حتی اگر از نظر فضا بسیار کوچک باشند، اما یک منطقه‌ی خدماتی بزرگ دارند و هنوز به بخش چندزبانه برای کودکان مجهز نیستند.
تصمیم برای میزبانی این رویدادها در کتابخانه‌های محلی، با هدف دستیابی به شمار گسترده‌ای از پدرها و مادرها و مراقبان انجام شد، و فرصت بیش‌تری را به کودکان داد تا به کمک ادبیات، زبان دوم‌شان را فرا بگیرند. پژوهش‌های تازه علمی در زمینه‌ی فراگیری زبان دوم نشان داده است که فراگیری و آموختن [m3] زبان‌هایی به‌جز زبان مادری، به‌ویژه، ولی نه انحصاراً، در کودکی محسنات خارق‌العاده‌‌ای دارد. توانایی به‌کارگیری از زبان دوم مزایای چشم‌گیری در سطوح عصب‌شناسی، شناختی و جامعه‌شناسی زبان ارائه می‌کند و خواستگاه آن از سازگاری با محیط‌های ارتباطی، فراگیری توانش‌های فرعی فرازبان‌شناختی، و انعطاف‌پذیری در به‌دست آوردن نگرش‌ها و کنش‌های بینافرهنگی است.
از همان کودکی، توانایی گوش دادن به قصه‌ها و درک آن‌ها را به زبان مادری و یا زبان دوم آغاز می‌کنیم. گوش دادن به قصه، موجب پیشرفت توانایی‌های کلامی، ارتباطی و مهارت‌های اجتماعی و بینافرهنگی می‌شود. قصه‌گویی بیانگر راهکاری بنیادی در آموزش زبان دوم است، زیرا خلاقیت را برمی‌انگیزد، درک مطلب را آسان می‌کند و آگاهی از پیچیدگی و تنوع زمینه‌های ارتباطی را افزایش می‌دهد.
قصه‌گویان «بیایید قصه بگوییم»، نسخه 2018-2019
قصه‌گویان داوطلب در برنامه‌ی بیایید قصه بگوییم، دانشجویان بخش آموزش آموزگاران دانشگاه اودینه هستند. این دانشجویان به دختران و پسران کمک می‌کنند تا به کمک قصه‌گویی، کتاب‌های تصویری، و «کتاب‌های بی‌کلام»[7] زبان انگلیسی را درک کنند. هر برنامه یک ساعت به درازا می‌کشد و کارگاهی پس از هر جلسه‌ی قصه‌گویی برگزار می‌شود که در آن بچه‌ها کاردستی و فعالیّت‌هایی در پیوند با موضوع و شخصیت‌های داستانی انجام می‌دهند. هدف اصلی برنامه بیایید قصه بگوییم، پدید آوردن زمینه‌هایی برای برقراری ارتباط و برانگیختن خلاقیت، تخیل و آفرینش انگیزه در به‌کارگیری از زبان انگلیسی بهعنوان زبان دوم است. قصه‌گویان از كتاب تصویری كودكان مانند چارچوبی برای گسترش روش‌های ارتباطی فراگیر و انعطاف‌پذیرِ شناختی در فراگیری زبان بهره می‌برند. جنبه‌های در پیوند با قصه‌گویی، توجه فراوانی را به خود جلب می‌کند: انتخاب کتاب‌های کودکان، شگرد‌ها و راهکارهای مناسب برای قصه‌گویی، شیوه‌های مناسب برای تعامل و مدیریت، پویایی گروه در روند رویداد قصه‌گویی بنیادی است. قصه‌گویان این فرصت را دارند تا برای برنامه‌ریزی رویدادها و کارساز بودن‌شان، در کارگاه‌های آموزشی ادبیات کودک و کارگاه‌های قصه‌گویی در دانشگاه شرکت کنند. دانشجویان با مشارکت در کارگاه‌های آموزشی دانش خود را در زمینه ادبیات کودک می‌توانند گسترش دهند و شایستگی‌های‌شان را در جایگاه قصه‌گو بهبود بخشند.
کتاب‌های برگزیده برای نشست‌های قصه‌گویی
نخستین گام برای سازماندهی برنامه بیایید قصه بگوییم نسخه 2018-2019، انتخاب کتاب‌ها برای برنامه‌های قصه‌گویی بود. بهترین راهکار برای ماندگاری همه‌ی نوآوری‌ها، انتخاب کتاب‌هایی در پیوند با یک موضوع مشترک بود. نسخه سال 2018-2019، با تمرکز بر موضوع طبیعت و جانوران، این امکان را می‌دهد تا کودکان به موضوعی پیچیده، به‌روز و بسیار مهم مانند ارتباط میان انسان و محیط زیست نزدیک شوند.
با هدف انتخاب داستان‌های مناسب برای مخاطبان کم‌سن (چهار تا هشت سال)، شانزده کتاب انتخاب شده، کتاب‌های تصویری هستند. برخی از آن‌ها کتاب‌های بی‌کلام‌اند، که به کودکان کمک می‌کند تا به کمک تصویر معنا را دریافت کنند؛ حتی اگر کودکان در مرحله‌ی پیش از آموزش زبان انگلیسی بهعنوان زبان دوم باشند. کودکان با گوش دادن به داستان‌هایی مانند «درخت، فصل‌ها می‌آیند، فصل‌ها می‌روند»[8]، می‌آموزند بادقتِ بیش‌تری دگرگونی‌های محیط پیرامون‌شان را ببینند. قصه‌گویان به کودکان نشان می‌دهند نگاه کردن به آسمانِ صاف به کمک صفحه‌های کتاب «چه‌طور ستاره بچینیم»[9] و «ابر کوچولو»[10] چه اندازه الهام‌بخش است و چه اندازه زندگی در محیطی ماجراجویانه در طبیعت با کتاب‌های «به شکار خرس می‌رویم»[11] و «چراغ‌قوه»[12] می‌تواند شگفت‌انگیز باشد. مهم است یادآور شویم کودکان به کمک تصویرهای کتاب‌های بی‌کلام، مانند «موج»[13] و «فلورا و پنگوئن»[14] پیوند بیش‌تر و عمیق‌تری با طبیعت و جانوران برقرار می‌کنند. برنامه بیایید قصه بگوییم، مکانی را برای کودکان فراهم می‌کند که در آن جنبه‌های پیچیده‌ی زندگی را کشف می‌کنند. زبان انگلیسی بهعنوان زبان دوم، این امکان را برای دختران و پسران فراهم می‌کند که با این مضمون‌ها روبه‌رو شوند و دیدگاهی نو را پی‌ریزی کنند و اهمیّت جهانی آن‌ها را دریابند.
بازخورد کودکان
برنامه‌های بیایید قصه بگوییم، به‌طور قطعی برنامه‌ریزی نشده است: قصه‌گویان نمی‌دانند هر بار چند کودک در جلسه‌ی قصه‌گویی شرکت می‌کنند؟ آن‌ها در چه سنی هستند؟ آیا نیازهای آموزشی ویژه‌ای دارند؟ از این رو انعطاف‌پذیری در برنامه‌ریزی جلسه‌ی قصه‌گویی و کارگاه‌های پس از آن، یک نیاز بنیادی است. تاکنون در این برنامه، کم‌وبیش نُه یا دَه کودک در هر جلسه شرکت داشته‌اند، که با توجه به اندازه فضای کتابخانه‌ها، تعداد مناسبی است. در پایان هر جلسه، برای نتیجه‌گیری درباره‌ی مؤثر بودن این رویداد، بازخورد کودکان را می‌پرسم. آن‌ها نشانه‌ی آهنربایی چهره‌ی شاد و یا غمگین را روی تخته سفید مغناطیسی که سه نقاشی که نشان‌دهنده‌ی قصه‌گو، کتاب و کارگاه است، می‌گذارند. تاکنون بازخورد کودکان، بیش‌تر مثبت بوده است.
جالب‌ترین جنبه‌ی برنامه قصه‌گویی در پیوند با کودکانی است که پیش‌بینی نشده در این برنامه شرکت می‌کنند. بیش‌تر اتفاق می‌افتد که کودکان همراه با خانواده و برادران یا خواهران کوچک‌تر از خود به کتابخانه بیایند. کودکان دو ساله و حتی نوباوگان نُه ماهه در برنامه قصه‌گویی شرکت می‌کنند، و با کمال تعجب، آن‌ها به قصه‌ها بادقتِ بسیار گوش می‌دهند، به قصه‌گو توجه و به تصویرهای کتاب نگاه می‌کنند. اطلاعات رسمی كتابخانه، بازه سنی شركت‌كنندگان را چهار تا هشت سال اعلام کرده است.
دسترسی آزاد به منابع آنلاین
نه‌تنها قصه‌گویان داوطلب، بلکه آموزگاران، کتابداران و مربیان نیز از راهبردها و منابع تولید شده و توسعه یافته در روند برنامه‌های قصه‌گویی در کتابخانه‌ها، از سوی گروه موضوعی قصه‌گویی در انجمن حرفه‌ای «بگو و فریاد بزن» با دسترسی آزاد برای آموزش و یادگیری زبان انگلیسی، می‌توانند بهره‌مند شوند. این انجمن بخشی از بستر یادگیری وب Learn Web)) «مرکز پژوهش‌های L3S دانشگاه لایب‌نیتس» شهر هانوفر است. این محیط مجازی برای پژوهش و همکاری است و به بحث و اشتراک‌گذاریِ منابع و شیوه‌های آموزش و یادگیری زبان می‌پردازد. این انجمن آنلاین، منابع و مراجع کتاب‌شناختی، نکته‌ها، ایده‌ها، مطالب مناسب بارگیری (دانلود) و نمونه‌های بهره‌گیری از ادبیات کودک برای برنامه‌های قصه‌گویی به زبان دوم را در محیط‌های غیررسمی، برای قصه‌گویان غیرحرفه‌ای فراهم آورده است.
این انجمن همچنین امکان دسترسی به مواد و منابع دیجیتالیِ ساخته شده بر پایه‌ی ادبیات کودک - فیلم‌ها، فایل‌های صوتی، کاربرگ، تصاویر، پوستر، فلش کارت - را در روند برنامه و برای رویدادهای کتابخانه‌ای، فراهم می‌کند. کلیّه مطالب و فعالیّت‌های توسعه یافته در برنامه‌ی بیایید قصه بگوییم، در گروه موضوعی قصه‌گویی روی پلتفرم موجود است و همه از آن می‌توانند بهره‌مند شوند.
برای دسترسی به انجمن فریاد بزن و بگو، و جست‌وجوی منابع، از قصه‌گویان، آموزگاران، کتابداران، مربیان، و پدرها و مادرها دعوت می‌کنیم تا دستورالعمل‌های وبلاگ (yell.uniud.it) را دنبال کنند و به «گروه قصه‌گویی»[15] بپیوندند.
Bertoldi, Elisa. (2019)." Let's tell a tale: Storytelling Events in English L2." Bookbird: A Journal of International Children's Literature Johns Hopkins University Press, Vol.57, No.3, pp.51-55.
[1] Nati per Leggere, Crescere Leggendo, Youngster
[2] Udine
[3] Vincenzo Joppi
[4] Maria Bortoluzzi
[5] Let's tell a Tale
[6] Tiziana Danna
[7] Silent book
[8] Tree, Seasons Come , Seasons Go
[9] How to Catch a Star
[10] Little Cloud
[11] We're Going on a Bear Hunt
[12] Flashlight
[13] Wave
[14] Flora and the penguin
[15] Storytelling Group
[m1]اسم کتابخانه است ( که از اسم یک کتابدار ایتالیایی گرفته شده است)
[m2] این پروژه همچنین برای انجام پژوهش های کیفی درباره ی بهره مندی از ادبیات کودک در محیط های غیررسمی برای یادگیری زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم با روشی کارآمد و انگیزشی استفاده می شود.
[m3]کلمه فراگیری و یادگیری اینجا حتما باید هر دو ذکر شوند
چون کلا در آموزش زبان فراگیری و یادگیری دو مقوله کاملا جدا از هم هستند