از دی ماه 1399 مؤسسهٔ پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان برنامهٔ «خواندن با خانواده» را در جزیره قشم با مشارکت 10 مربی و ترویجگر و پیوستن بیش از 100 خانواده آغاز کرده است. اینک با گذشت حدود دو ماه از آغاز به کار این برنامه در این جزیرهٔ پهناور در جنوب ایران استقبال خانواده‌ها و کودکان، گروه «با من بخوان» را به گسترش و اثربخشی این برنامه امیدوار کرده است. پشتیبانی اجرای برنامه‌ی «خواندن در خانواده» در جزیره‌ی قشم را انجمن یاران دانش و مهر برعهده دارد.
برنامهٔ «خواندن با خانواده» پروژهٔ تازهٔ مؤسسهٔ پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران در چارچوب برنامهٔ «با من بخوان» است. هدف اصلی این پروژه بردن برنامهٔ کتابخوانی و سوادآموزی به درون خانواده‌های کم‌برخوردار و تبدیل خانه‌ها به محیط‌های غنی از سواد است. محیط‌هایی که در آن کودکان از راه انجام دادن فعالیت‌ها و قرار گرفتن در فضای طراحی شده، در معرض سواد قرار می‌گیرند و مهارت‌های سواد را در یک دورهٔ زمانی از ابتدای تولد تا ورود به مدرسه فرا می‌گیرند و کودکان بزرگ‌تر نیز مهارت‌های خواندن خود را تقویت می‌کنند. منظور از خانواده، درگیر شدن همهٔ اعضای خانواده در فعالیت‌های خواندن است. مادر، پدر و فرزندان و در برخی خانواده‌ها مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها. این برنامه در مناطق کم‌برخوردار اجرا می‌شود و گروه هدف اصلی آن خانواده‌هایی هستند که در شرایط معمول نمی‌توانند برای فرزندان‌شان کتاب فراهم کنند یا از نقش خود در بهبود شرایط آموزشی فرزندان‌شان آگاه نیستند.
مؤسسهٔ پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران برای اجرای این برنامه از آموزشگران بومی، کتابدارانِ کتابخانه‌های «با من بخوان»، مربیان پیش‌دبستان، آموزگاران و مروجان محلیِ همکار برنامهٔ «با من بخوان» در سراسر ایران دعوت کرده است تا برای آگاه کردن والدین از اهمیت کتابخوانی در خانواده و نقش آن‌ها در یادگیری مهارت سواد از راه کتابخوانی و جلب مشارکت آن‌ها، با این برنامه همراه شوند. همکاران بومی مجری این برنامه بر پایهٔ وضعیت منطقهٔ فعالیت‌شان و شمار خانواده‌های زیر پوشش، به طور منظم و مستمر به صورت حضوری و یا تلفنی با خانواده‌ها ارتباط خواهند داشت و با برگزاری نشست‌های آموزشی آنان را در انجام فعالیت‌های سوادآموزی و کتابخوانی در خانه یاری خواهند داد. فعالیت‌های خانواده‌ها، پیوسته ارزیابی می‌شود و بر پایهٔ میزان پیشرفت یا عدم پیشرفت آن‌ها در اجرای برنامه، رهنمودهای مناسب از سوی کارشناسان برنامه به آنان ارائه خواهد شد.
در پاییز 1399 از میان سفیران (آموزشگران بومی) «با من بخوان» در جزیره قشم، 10 مربی که در سال گذشته فعالانه در برنامه‌های ترویج کتاب و کتابخوانی در منطقهٔ خود مشارکت داشتند، برای اجرای برنامهٔ «خواندن با خانواده» انتخاب شدند و در مجموع 107 خانواده و بیش از 240 کودک در گروه‌های سنی مختلف را تحت پوشش این برنامه قرار دادند. در برنامهٔ «خواندن با خانوادهٔ جزیره قشم خانواده‌هایی از شهرهای قشم و درگهان و روستاهای طبل، کاروان، زیرانگ، هلر، کوشه، رمچاه، گیاهدان، گربدان، توریان، کردوا، طولا و کووه‌ای حضور دارند. همچنین برای اجرای این برنامه تاکنون حدود 740 جلد کتاب باکیفیت ادبیات کودکان برای گروه‌های سنی مختلف به همراه دستنامه‌های راهنما و برگه‌های فعالیت و نزدیک به 170 بستهٔ آموزش خلاق سوادپایه به منطقه ارسال شده است.
در دی ماه سال 1399، کارشناسان «با من بخوان» با برگزاری دو نشست آموزشی مجازی برای مربیان این برنامه نکات و آموزش‌های لازم برای اجرای برنامهٔ «خواندن با خانواده» را به آنان ارائه کردند و از اواخر همان ماه، این مربیان اجرای برنامه را در منطقه آغاز کردند.
مربیان و مروجان «با من بخوان» جزیرهٔ قشم در نشست‌های آموزشی خانواده‌ها، به ویژه مادران، را به شکل ساده با بلندخوانی، آموزش خلاق سواد پایه از راه ادبیات، ویژگی‌های کتاب‌های باکیفیت و تاثیرات آن‌ها و اهمیت و نقش کتابخوانی در رشد سواد شکوفایی آشنا ساخته‌اند. در پایان هر نشست، بستهٔ کتابی متناسب با گروه سنی فرزندان خانواده از سوی مربی یا ترویجگر به هر یک از خانواده‌ها امانت داده شد تا در طول ماه با سهیم شدن کتاب‌های باکیفیت و بسته‌های آموزش خلاق سوادپایه با فرزندان‌شان، در رشد مهارت‌های خواندن، سوادآموزی و خلاقیت آنان بکوشند. در نشست بعدی این کتاب‌ها با کتاب‌های دیگری تعویض خواهد شد و به این ترتیب خانواده‌ها به صورت چرخشی کتاب‌ها را به امانت خواهند گرفت. مروجان پرتلاش قشم بسته‌های کتاب خانواده‌هایی که امکان شرکت در نشست‌های حضوری را نداشتند و یا ارتباط با آن‌ها از طریق فضای مجازی دشوار بود را نیز آماده کردند و با رفتن به خانه‌های آن‌ها و ارائهٔ توضیحاتی ساده، این خانواده‌ها را هم به فعالیت و ارسال گزارش از فعالیت‌های خود تشویق کردند.
در مدت زمان کوتاهی که از آغاز برنامهٔ «خواندن با خانواده» در جزیرهٔ قشم می‌گذرد، خانواده‌ها مشارکت بسیاری خوبی داشته و با شور و اشتیاق زیادی از کتاب‌ها و بسته‌های دریافتی خود استفاده کرده‌اند و با برگزاری نشست بلندخوانی در خانه، انجام انواع فعالیت در پیوند با کتابخوانی و ارسال عکس و فیلم و گزارش‌های ساده‌ای از آن‌ها، مربیان را در هدایت برنامه و برطرف کردن ایرادها یاری داده‌اند. گزارش‌های خانواده‌ها از همین ابتدای کار به ویژه از تأثیر کتابخوانی در گسترش دایرهٔ واژگان کودکان حکایت دارد. همچنین با توجه به هم‌زمانی اجرای برنامهٔ «خواندن با خانواده» با هفتهٔ بلندخوانی (2 تا 8 بهمن‌ماه) تعداد بسیاری از خانواده‌ها و کودکان با شور و هیجان زیاد در فعالیت‌های هفتهٔ بلندخوانی مشارکت کردند.
برخی از تجربه‌های خانواده‌های شرکتکننده در برنامه را از تاثیر کتاب بر کودکان در همین مدت کوتاه در ادامه می‌خوانید:
- -یکی از مادران از این می‌گوید که با این برنامه بار دیگر به همراه فرزندش کودکی را تجربه کرده است: پس از بلندخوانی نمایش اجرا کردیم. شخصیت‌ها را با کمک هم ساختیم و برای درست کردن صحنهٔ نمایش که جنگل بود از برگ‌های طبیعی استفاده کردیم. سعی کردم نمایش را به یکی از فعالیت‌های کتاب لولوپی ربط بدهم و با کمک هم نمونه‌ای از فعالیت الگویابی را در پیوند با آن انجام بدهیم. در اجرای نمایش، من و فرزندم همکاری زیبایی با هم داشتیم و کتاب برای لحظاتی من را به دوران کودکی‌ام برد.
- -مادر دیگری می‌گوید فرزندش همیشه با پول توجیبی‌اش کتاب می‌خریده است اما از وقتی با کتاب‌های این برنامه آشنا شده دیگر دوست ندارد کتاب‌های بی‌کیفیت بخرد و بخواند.
- -تجربهٔ یکی دیگر از مادران از تأثیر کتابخوانی بر آموزش غیرمستقیم و گسترش شناخت کودکان حکایت دارد. او می‌گوید: فرزندم فکر می‌کرد در آسمان فقط یک خورشید وجود دارد و یک ماه. اما با خواندن یکی از کتاب‌ها او با دوستان خورشید و منظومه‌های دیگر هم آشنا شد و فهمید که منظومه‌های بزرگ‌تری هم وجود دارند. همچنین یاد گرفتیم که خورشید در مقایسه با زمین خیلی بزرگ است و زندگی بدون خورشید روی زمین امکان‌پذیر نیست.
- -مادر دیگری می‌گوید که فرزندش به نمایش و اجرای آن در مهدکودک بسیار علاقه‌مند شده است و بلافاصله پس از خواندن کتاب از او می‌خواهد تا شخصیت‌ها را بسازند و با هم فعالیتی اجرا کنند.
- -یکی از مادران هم از افزایش مهارت‌اش برای ارتباط برقرار کردن و گفت‌وگو با فرزندش می‌گوید: فرزندم همیشه خیلی سؤال می‌پرسید ولی من تازه متوجه شده‌ام که چطور باید به پرسش‌های او پاسخ دهم. کتابخوانی برای خود من هم خیلی خوب بوده؛ از خواندن کتاب‌ها بسیار لذت می‌برم.
- -کتاب‌های باکیفیت را می‌توان چندین و چند بار برای کودکان خواند. تکرار برای کودکان یادگیری به همراه دارد. و مربیان به والدین می‌آموزند که چطور با حوصله به درخواست فرزندشان توجه کنند و اگر مایل است یک کتاب را چندین بار برای او بخوانند. مادری می‌گوید که فرزندش عاشق کتاب مرغ سرخ پاکوتاه شده است و از وقتی بسته را تحویل گرفته از او خواسته بارها این کتاب را برای‌اش بخواند. او هم چندین بار این کتاب را برای‌اش بلندخوانی کرده است؛ حالا کودک این کتاب را از بر شده است و با علاقهٔ زیاد نمایش آن را اجرا می‌کند. با دیدن شورو شوق این کودک، هم پدر و هم مادر به او کمک کرده‌اند تا صحنهٔ نمایش و عروسک‌های شخصیت‌های این کتاب بسازند.
- -تجربهٔ خانواده‌ها از افزایش اعتماد به نفس کودکان حکایت دارد. یکی از مادران می‌گوید که فرزندش از این‌که برای خواهر کوچک‌ترش کتاب می‌خواند بسیار خوشحال است و اعتماد به نفس او بیش‌تر شده و احساس مفید بودن می‌کند.
- -یکی از مربیان هم می‌گوید: دانش‌آموز دختری دارم که دیر ارتباط می‌گیرد. هنگامی که برای پرسش درس‌ها با او تماس تصویری می‌گرفتم اصلاً به من نگاه نمی‌کرد و به زحمت جواب‌ام را می‌داد. اما بعد از شرکت کردن مادرش در کلاس بلندخوانی و دریافت بستهٔ کتاب‌ها حالا به درس‌های‌اش هم علاقه‌مندی بیش‌تری نشان می‌دهد و کمی ارتباط‌گیری‌اش بهتر شده است.
دربارهٔ برنامهٔ خواندن با خانواده بیش‌تر بخوانید:
خواندن با خانواده: برنامه‌ا‌ی نو از گروه «با من بخوان»