پرسشى كه اينبار بايد معكوس شود!
خبر تعلق جايزه جهانى iRead (من می‌خوانم) به زهره قایینی -چهره نام آشنای فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان- طلیعه خوشى براى آغاز قرن و سال نو خورشیدی بود.
معیارهای انتخاب نامزد برای دریافت این جایزه، همچون پایداری، اثرگذاری، الهام بخشی، کاوش گری، نوآوری در اجرای پروژه‌های کتابخوانی، پای بندی و احساس مسئولیت و ایجاد عشق به خواندن، توانمند کردن کودکان در امر خواندن در مناطق محروم و… همگی با وضوح کامل در فعالیت‌های چندین ساله و مستمر ترویجی زهره قایینی قابل مشاهده است. حتی در نگاهی گذرا به سرفصل های فعالیت او -از مدیریت اجرایی گرفته تا پژوهش گری و از برنامه ریزی و اجرای برنامه «با من بخوان» گرفته تا نهادگذاری در حوزه ترویج و…- گویی با این معیارها چشم در چشم هستیم و گویی معیارها را از دوسیه و رزومه کاری زهره قایینی بیرون کشیده‌اند. از این رو تعلق جایزه «آی رید» به زهره قایینی به مصداق سخن مولوی که «عدل چِبوَد، وضع اندر موضعش»، عدلی تمام و کمال است.
هم جایزه و هم صاحب جایزه شناخته شده تر از آن هستند که نیاز به معرفی‌شان باشد. اما پرسش از نقش و کارکرد جایزه، جای درنگ و تأمل دارد. بی تردید، جایزه «آی رید»، تاثیری در عملکرد صاحبش ندارد. زهره قایینی پس از اخذ جایزه، همان سیاقی را در پیش خواهد گرفت که قبل از این داشت. او همان راهی را ادامه خواهد داد که پیش از این می‌پیمود. تاثیر جایزه به کیفیت و کمیت مادی‌اش هم وابسته نیست. بنابراین این تاثیر را نمی‌توان با اشل‌های خُرد و فردی سنجید و نیاز به اشل‌های کلان‌تری هست.
معمولا در چنین مواقعی این پرسش مطرح می‌شود که «جوایز جهانی از این دست، چه تاثیری در ادبیات کودک و فرهنگ کودکی ما خواهد گذاشت؟» اما این‌بار شاید، طرح معکوس این پرسش مناسب‌تر و دقیق‌تر باشد: «تعلق این جایزه چه تاثیری در ادبیات و فرهنگ کودکی جهان خواهد گذاشت؟»
اهمیت این جایزه در اهمیت کارنمای زهره قایینی و در پاسخ به این پرسش معکوس و نامانوس، نهفته است. یک بار دیگر به همخوانی و انطباق معیارهای انتخاب نامزد با کارنامه زهره قایینی باز گردیم. استاندارد بالا و اصول حاکم بر تلاش‌های صاحب جایزه، استعداد و قابلیت الگوبرداری شدن و تکثیر شدن را به این تلاش‌ها بخشیده است.
تعلق جایزه «آی رید» به زهره قایینی، پیش و بیش از هر چیز، معرفی یک تجربه ارزنده و فاخر ملی، در سطح جهان است. تجربه‌ای که به واسطه دو خصلت «روشمندی» و «سیستماتیک بودن» قابل ارائه به عنوان یک الگو برای جهانیان است.