فرمهر منجزی، از بانیان کانون توسعه فرهنگی کودکان: با توجه به اینکه فعالیت های کانون با حمایت های مردمی شکل گرفته است، در حال حاضر که وضع اقتصادی روز به روز بدتر می شود، کمک ها هم کمتر شده است. حتی در مورد خودمان به عنوان دست اندرکاران کانون، باید بگویم که اوایل، ما ۴ الی ۵ بار در سال به این روستاها سر می زدیم تا علاوه بر اینکه از نزدیک شاهد چگونگی فعالیت کتابخانه ها باشیم، کارگاه ها و برنامه های جنبی نیز برگزار کنیم. با توجه به اینکه این کار داوطلبانه صورت می گرفت، بدیهی است که با این شرایط اقتصادی، سفر ها کاهش می یابد.
فرمهر منجزی، از بانیان کانون توسعه فرهنگی کودکان، در خصوص ایده شکل گیری این کانون به خبرنگار لیزنا گفت: ایده شکل گیری کانون توسعه فرهنگی کودکان، متعلق به خانم منیر همایونی است. ایشان سالیان سال است که فعالیت های فرهنگی و اجتماعی دارند. مدتی هم دبیر انجمن حمایت از حقوق کودک بودند. ایشان از سال ٧٩ راه اندازی کانون توسعه فرهنگی را آغاز کردند، که پس از اخذ مجوز در سال ٨٠ شروع به فعالیت کرد.
منجزی ادامه داد: کانون توسعه فرهنگی کودکان، سازمانی غیردولتی و عام المنفعه است که با هدف گسترش فرهنگ و هنر، اخلاق دینی و دانش عمومی در روستاها و مناطق محروم تأسیس شده است.
وی در خصوص اهداف این کانون اظهار داشت: با توجه به اینکه در روستاها به جز مدارس دولتی هیچ امکان دیگری برای کودکان وجود ندارد، این کانون اهم فعالیت خود را بر تأسیس و تجهیز کتابخانه در روستا استوار کرد. با ایجاد یک کتابخانه در روستا نه تنها کتاب به دست بچه ها و بزرگترها می رسد، بلکه تحولی در روستا ایجاد می شود. در واقع کتابخانه، مرکزی فرهنگی می شود برای کتابخوانی، گردهمایی، تبادل نظر، کارگروهی، و فعالیت های هنری و خلاق. به این ترتیب ما به هدف نهایی خود، مبنی بر بالا بردن سطح آگاهی و توانمندی می رسیم.
وی در خصوص تاریخچه فعالیت کانون مبنی بر راه اندازی و تجهیز کتابخانه ها، بیان کرد: هسته اولیه گروه کتابخانه های کانون توسعه در آبان ماه ١٣٨٠ شکل گرفت. در جلسات اولیه آیین نامه تأسیس کتابخانه ها و برنامه فعالیت های کتابخانه ای تدوین شد. درباره مشخصات ساختمان کتابخانه ها و وسایل مورد نیاز آن صحبت شد و به این نتیجه رسیدیم که هر کتابخانه باید ساختمانی با حداقل ۴ اتاق باشد. اتاق مخزن کتاب؛ اتاق سمعی- بصری؛ اتاق مطالعه؛ و اتاقی مختص به کودکان.
منجزی اضافه کرد: همچنین در این کمیته تصمیم گرفتیم به کتابخانه های متفرقه، از جمله کتابخانه های مدارس، یا کتابخانه های خانگی، مساجد و ... نیز کتاب کمک کنیم.
وی در خصوص نحوه ی مکان یابی جهت تأسیس کتابخانه تصریح کرد: شیوه کار ما برای راه اندازی کتابخانه، به این شکل بوده و هست که ابتدا تقاضا از طرف اهالی آن روستا یا شورای روستا به دست ما می رسد. بدین معنا که راه اندازی کتابخانه در روستاها، با درخواست اهالی صورت می گیرد و ما جایی می رویم که خودشان نیاز به کتابخانه را احساس کرده باشند. سپس ما اطلاعات لازم از جمله جمعیت روستا، دوری آن روستا از شهر، تعداد روستاهایی که کودکانشان به آن روستا می آیند، امکانات آموزشی روستا و ... را از آنان می خواهیم و بر اساس بودجه موجود فعالیت مان را برای راه اندازی آن کتابخانه شروع می کنیم.
منجزی ادامه داد: در این راستا ابتدا کارشناسان کانون توسعه، سفری برای بررسی محل و انتخاب مکانی برای کتابخانه، انجام می دهند. خانه ای مناسب انتخاب و اجاره می شود یا سازمانی مکانی را برای مدتی در اختیار می گذارد.
وی در خصوص نحوه گزینش منابع برای این کتابخانه ها تصریح کرد: برای تجهیز کتابخانه ابتدا کارشناسان کانون توسعه که همه افراد داوطلب هستند و رشته کاری شان ادبیات کودک است، کتاب های مناسب را شناسایی و خریداری می کنند. کارشناسان با توجه به شناختی که از روستا و از ادبیات کودک دارند کتاب ها را انتخاب می کنند. کتاب های خریداری شده که در ابتدای راه و برای راه اندازی حدود ١٠٠٠ جلد است، پس از فهرست کردن ارسال می شود.
فرمهر منجزی پیرامون نحوه انتخاب کتابدار برای کتابخانه ها بیان کرد: همزمان با انجام مراحل تجهیز کتابخانه و ارسال منابع، گروهی هم به آن روستا رفته با مسئولان محلی مثل مدیر مدرسه یا رئیس آموزش و پرورش یا شورای روستا تماس می گیرند و درخواست می کنند یکی از اهالی روستا را انتخاب کنند. معمولا همیشه چند نفر داوطلب این کار هستند. از میان داوطلبان سه یا چهار نفر انتخاب می شوند و برای دیدن دوره آموزش کتابداری به مرکز استان می روند و در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دوره اولیه کتابداری و کار با کودکان را فرا می گیرند. کتابداران در این دوره کتابداری، قصه گویی، ساختن کار دستی و عروسک سازی را در کانون پرورش فکری یاد می گیرند.
وی افزود: کتابخانه های کانون، صرفا کتابخانه کودک نیست، کتابخانه ای عمومی است و فعالیت های متنوعی در قالب گروه های کتابخوانی انجام می شود، اما مبنای فعالیت های ما کودکان هستند چراکه اگر علاقه به کتاب در کودکان نهادینه شود، بسیاری از مشکلات آتی برطرف خواهد شد.
منجزی اضافه کرد: گزارش‌گیری از کتابخانه ها نیز، به صورت ماهانه و در قالب فرم هایی که کتابدار موظف به تکمیل آن است، انجام می شود. اطلاعاتی چون تعداد مراجعان، گروه های سنی، برنامه های جنبی انجام شده، میزان استقبال، کتاب مورد درخواست کتابدار و اعضا، از طریق این گزارش ها فراهم می شود. کتابهای درخواستی نیز، پس از بررسی و تأیید ارسال خواهد شد. بیشتر منابع، کتاب های رده سنی کودک و نوجوان، ادبیات جهان، کتب علمی، محیط زیست و ایران شناسی است.
فرمهر منجزی مهم ترین مشکل حال حاضر کانون توسعه فرهنگی کودکان، را شرایط بد اقتصادی دانست و گفت: با توجه به اینکه فعالیت های کانون با حمایت های مردمی شکل گرفته است، در حال حاضر که وضع اقتصادی روز به روز بدتر می شود، کمک ها هم کمتر شده است. حتی در مورد خودمان به عنوان دست اندرکاران کانون، باید بگویم که اوایل، ما ۴ الی ۵ بار در سال به این روستاها سر می زدیم تا علاوه بر اینکه از نزدیک شاهد چگونگی فعالیت کتابخانه ها باشیم، کارگاه ها و برنامه های جنبی نیز برگزار کنیم. با توجه به اینکه این کار داوطلبانه صورت می گرفت، بدیهی است که با این شرایط اقتصادی، سفر ها کاهش می یابد. بعلاوه کمک های مردمی نیز، کمتر شده است. پیش از این افراد بیشتری به صورت داوطلبانه همکاری داشتند، اما در این شرایط بدیهی است که کسی که زمانی برای کار کردن دارد، ترجیح می دهد درآمدی به ازای آن داشته باشد.
گفتنی است، کانون توسعه فرهنگی کودکان تاکنون ١۵ کتابخانه روستایی راه اندازی کرده و شانزدهمین آن نیز، در روستای چایکندی تبریز به زودی افتتاح می شود. این کتابخانه ها عبارتند از:
کتابخانه روستای خًنگ، بیرجند: این کتابخانه در بهمن ماه ١٣٨٠ تأسیس شد و در حال حاضر حدود ٣۵٠٠ جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی دی آموزشی و ٨۵ عضو دارد. اکثر این اعضاء دانش آموز، و حدود ٢٠ درصد آنان را بزرگسالان تشکیل می دهند. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان آموزش به کودکان کم توان ذهنی، تشکیل کارگاه های قالی- تابلوبافی و گلسازی برای زنان روستا و جمع آوری گیاهان دارویی به کمک گروه های دانش آموزی اشاره کرد.
کتابخانه دارالشفاء، بیرجند: این کتابخانه در بهمن ماه ١٣٨٠ در بخشی از مؤسسه خیریه دارالشفاء فاطمه زهرا (س) واقع در مجله چهاردرخت بیرجند تأسیس شد. در حال حاضر این کتابخانه دارای ۵٣۶ عضو و حدود ٣۵٠٠ جلد کتاب است. از فعالیت های خاص این کتابخانه، می توان به استفاده از هنرمندان محلی برای آموزش هنرهای معرق، خطاطی، نقاشی- خط و تشکیل کلاس های تابستانی اشاره کرد.
کتابخانه روستای اورامان تخت، سنندج: این کتابخانه شهریور ١٣٨٢ شروع به کار کرد و در حال حاضر ۴٣٨٨ جلد کتاب، حدود ٧٠ نوار و سی دی آموزشی، و ۵٢٨ عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان، به سفالگری، ساختن عروسک های نمایشی و جمع آوری و تفکیک زباله ها و آموزش حفاظت محیط زیست به کمک گروه های دانش آموزی و تشکیل کلاس های سوادآموزی اشاره کرد.
کتابخانه روستای خور، بیرجند: این کتابخانه در مرداد ١٣٨٢ تأسیس شد، و در حال حاضر ٣١٠٠ جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی دی آموزشی، و ٣۵۵ نفر عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل کلاس های خوشنویسی و معرق به مربیگری معلمان داوطلب آموزش و پرورش و درختکاری اشاره کرد.
کتابخانه روستای گلین، سنندج: این کتابخانه در آبان ١٣٨٢ راه اندازی شد و در حال حاضر ٣٩۴٣ جلد کتاب، ۵٩ حلقه نوار ویدئو، ۴۶ دی وی دی، ٢٨ حلقه نوار صوتی، و ۴۴٢ عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به آموزش اعضای بی سواد و کم سواد به کمک نهضت سوادآموزی سنندج، جمع آوری و تفکیک زباله ها، آموزش حفاظت محیط زیست به کمک گروه های دانش آموزی، و تشکیل انجمن شعر و ادب اشاره کرد.
کتابخانه روستای دهک، نهبندان، مرز بین استان خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان: این کتابخانه در اسفند ١٣٨٢ راه اندازی شد و در حال حاضر حدود ٣۴٠٠ جلد کتاب، تعدادی نوار ویدیویی و سی دی آموزشی، و ٧٢٠ نفر عضو دارد.از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل کارگاه های محیط زیست، درختکاری و ایجاد فضای سبز در محوطه جلو کتابخانه، تشکیل گروه های شاهنامه خوانی، برگزاری جلسات مداوم مطالعه ادبیات کهن، کتاب های دینی، بهداشتی و زیست محیطی اشاره کرد.
کتابخانه روستای بفروئیه، میبد: این کتابخانه اردیبهشت ١٣٨٣ راه اندازی و در حال حاضر حدود ۴۵٠٠ جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی دی آموزشی، و ٨٧٠ عضو دارد. از فعالیت های خاص کتابخانه می توان به، تشکیل گروه شاهنامه خوانی، برگزاری اردوهای آموزشی، برگزاری کلاس های زبان انگلیسی و خیاطی برای دانش آموزان راهنمایی، دبیرستان و بزرگسالان اشاره کرد.
کتابخانه روستای فهرج، بم: پس از زلزله بم در دی ماه ١٣٨١ کانون توسعه فرهنگی کودکان، سه کتابخانه چادری در مناطق زلزله زده تأسیس کرد و پس از یک سال، تجهیزات آن ها را برای تأسیس یک کتابخانه روستایی به روستای فهرج در ۶٠ کیلیومتری شهرستان بم انتقال داد. کتابخانه فهرج در حال حاضر ٣٢٠٠ جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی آموزشی، و ۶۶٨ عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل گروهی برای تهیه هفته نامه کتابخانه، درختکاری و ساختن فضای سبز کتابخانه، جمع آوری گویش های محلی، تشکیل گروهی برای تحقیق درباره گیاهان و جانوران بومی اشاره کرد.
کتابخانه روستای گنجه، رودبار: این کتابخانه از سال ١٣٨۴ شروع به کار کرد و هم اکنون بیش از ٣٧٠٠ جلد کتاب، ١٠٠ حلقه سی دی، تعدادی نوار ویدئویی، و ١۶٧ عضو دارد.
کتابخانه روستای حاجی آباد، بیرجند: این کتابخانه در سال ١٣٨۵ تأسیس شد و در حال حاضر ١٧٩٢ جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی آموزشی، و ۴٢٩ عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل کارگاه قصه نویسی، برگزاری اردوی تابستانی با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیرجند، و آموزش شطرنج برای کودکان اشاره کرد.
کتابخانه روستای کلنگانه، لرستان: این کتابخانه شهریور ١٣٨۶ آغاز به کار کرده و در حال حاضر ٢٩٨٠ جلد کتاب، تعدادی سی دی، نوار صوتی و فیلم، و ٣٧٣ نفر عضو دارد. کارگاه های نقاشی و کاردستی، آموزش قرآن، مشاوه با مادران، کتابخوانی، شاهنامه خوانی و نمایش، از فعالیت های انجام شده در این کتابخانه بوده است.
کتابخانه روستای آفریز، قائن: این کتابخانه از شهریور ١٣٨۶ شروع به کار کرد و در حال حاضر ٣٠٠٠ جلد کتاب، تعدادی نوار و سی دی آموزشی، و ٣٨۶ عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به قصه گویی، کتابخوانی، آموزش کامپیوتر، اشاره کرد.
کتابخانه روستای آبادان، ایرانشهر: این کتابخانه خرداد ١٣٨٧ راه اندازی شد و در حال حاضر ٣٢٨٢ جلد کتاب، تعدادی سی دی و فیلم آموزشی، و ۴١٢ عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به قصه گویی، نمایش خلاق، محیط زیست، بهداشت و گلسازی اشاره کرد.
کتابخانه روستای باباریز، سنندج: این کتابخانه از تابستان ١٣٨٨ آغاز به کار کرده و در حال حاضر حدود ٣٠٠٠ جلد کتاب، تعدادی فیلم و سی دی، و ۴١٠ نفر عضو دارد.
کتابخانه روستای اجبارکلا، آمل: این کتابخانه در تیر ماه ١٣٩٠ گشایش یافت و در حال حاضر حدود ۴٠٠٠ جلد کتاب و ۴٢٠ عضو دارد.