به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «کتاب کودک و نوجوان و نیازشناسی» ، پنجشنبه (۱۷ اردیبهشت ماه) با حضور دکتر حسن ذوالفقاری، استاد دانشگاه و دکتر ستایش ابراهیمی، پژوهشگر کتاب کودک و نوجوان در سرای اهل قلم کودک بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست، دکتر حسن ذوالفقاری با تاکید بر لزوم توجه به حوزه نشر کودک و نوجوان در ایران گفت: متأسفانه امروز بسیاری از فعالان این حوزه به فکر کسب بالاترین بهره اقتصادی و بعد تجاری کار هستند. بنابراین با استفاده از رنگ‌های تند و طراحی جلدهای عجیب و غریب به دنبال جذب کودکان با توجه به ظاهر کتاب‌هایشان هستند.
ذوالفقاری محتوا را در آثار کودکان و نوجوانان مهم‌ترین بخش دانست و در این باره گفت: محتوای کتاب باید اندیشیدن را به کودک بیاموزد، اما متأسفانه کتاب در دوره‌های اخیر بیشتر نقش اسباب‌بازی را دارد. البته این که کتاب و اسباب‌بازی همزمان مورد توجه کودک باشد خوب است اما اصل ماجرا در کتاب کودک و نوجوان سرگرمی نیست.
ذوالفقاری نویسنده را در کتاب‌های کودک و نوجوان به عنوان مربی معرفی کرد و افزود: نویسنده در کتاب‌های گروه سنی کودک و نوجوان از نقش نویسندگی بالاتر می‌رود و مسئولیت معلم را در قبال کودان بر عهده می‌گیرد. برخی فعالان در این عرصه به دلیل این که نتوانسته‌اند در حوزه بزرگسال موفق شوند، به نوشتن برای کودکان روی آورده‌اند تا بعد از کسب تجربه شروع به کار در حوزه بزرگسالان کنند.
وی ادامه داد: کار در حوزه کودک و نوجوان از تألیف برای بزرگسالان بسیار سخت‌تر است و نیاز به استعداد و تخصص بالای مطالعاتی دارد. ذوالفقاری نگاه تجاری، زبان نامناسب در آثار بازنویسی شده و بیان خسته‌کننده را به عنوان تهدیدات حوزه کودک و نوجوان معرفی کرد و گفت: معمولاً برای نوشتن در حوزه کودک، استانداردهایی وجود دارد. برای مثال حداکثر کلمات برای ساخت جمله در کتاب‌های ویژه کودکان ۵ یا ۶ کلمه است و نهایتاً ۵ جمله باید در نوشتن یک بند مورد استفاده قرار گیرد. با این توضیح طولانی‌نویسی در بسیاری از کتاب‌های ویژه کودکان، آن‌ها را خسته می‌کند.
ذوالفقاری با تاکید بر لزوم توجه به ادبیات فولکلور گفت: اگر امروز بتوانیم از گنجینه ادبی فولکلورمان استفاده کنیم برای کودکان و نوجوانانمان بسیار مفید و کاربردی خواهد بود چون از جنس فرهنگ خودمان است و بر دل‌ها خواهد نشست. در این بین، ممکن است برخی بپرسند فایده چیستان‌ها و افسانه‌های قدیمی برای زمانه امروز چیست؟ مهم‌ترین برجستگی داستان‌ها و مطالب موجود در ادبیات عامیانه، واقعی بودنشان است. با این توضیح، نه تنها زیبایی‌ها و جذابیت‌ها در این نوع مطالب وجود دارد بلکه به واسطه واقعی بودن تفکر را در ذهن کودکان ایجاد می‌کند. ظلم‌ستیزی، حق‌جویی و اخلاق‌مداری عناصری است که با مراجعه به ادبیات عامیانه به‌طور غیرمستقیم در کودکان نهادینه می‌شود.
ستایش ابراهیمی در این نشست به طبیعت‌گرایی موجود در کتاب‌های کودکان و نوجوانان اشاره کرد و افزود: این طبیعت‌گرایی در شخصیت پردازی‌ها با استفاده از نام حیوانات و میوه‌ها بیش از آنکه کودک را با خود موجودات آشنا کند، روح انسانی به آن‌ها می‌دهد. درحالی‌که شاید بهتر باشد کودک، کلاغ را به عنوان یک حیوان که حق زندگی دارد و موجود مشخصی است بشناسد.
وی در ادامه، تفکر بزرگسالانه را به عنوان یکی از خلل‌های موجود در ادبیات کودکان و نوجوانان معرفی کرد و گفت: در بعضی کتاب‌های شعر و حتی داستان، توصیفات و استدلالاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که از ذهن یک انسان بزرگسال با در نظر گرفتن محدودیت‌ها و علایقش مطرح می‌شود.
ابراهیمی، استفاده از المان‌هایی که امروز دیگر در زندگی آپارتمانی وجود ندارد مشکل بعدی برخی کتاب‌های حوزه کودکان معرفی کرد و گفت: پاشویه امروز دیگر در هیچ خانواده‌ای انجام نمی‌شود اما گاهی بعضی از کتاب‌های کودکان بیش از حد به آن اشاره می‌کنند. من خودم از نزدیک پاشویه کردن را ندیدم. حالا تصور کنید کودک دهه ۸۰ یا ۹۰ از چنین کلمه‌ای چه ذهنیتی خواهد داشت؟
