"بوک استارت"، یکی از مشهورترین پروژه های ترویج خواندن در جهان است. پروژه ای که می کوشد نوزادان و کودکان خردسال را با لذت خواندن آشنا کند. این پروژه ویژه نوزادان و کودکان پیش دبستانی است و براساس نیازها و هماهنگ با رشد کودکان برای آن ها برنامه های ترویج خواندن اجرا می کند.
بوک استارت در سال ۱۹۹۲، در شهر "بیرمنگام" انگلستان از سوی "بنیاد بوک تراست" انگلستان، به صورت یک پروژه آزمایشی برای ۳۰۰ نوزاد آغاز شد و موفقیتش آن را به سراسر انگلستان برد تا در مناطق دیگر این کشور نیز اجرا شود. به تدریج دیگر کشورهای بریتانیا، هم چون اسکاتلند و ایرلند شمالی و ولز هم بوک استارت را اجرا کردند و حالا در ژاپن، کره جنوبی، تایلند، سوییس و ایتالیا هم اجرا می شود.
اما بوک استارت چگونه لذت خواندن را به خانه ها می برد؟
پروژه با مشارکت خانواده ها و مراکز عمومی شهرها و در دو بخش انجام می شود. یکی، بسته های رایگان کتاب و راهنماهای آموزشی است که برای خانواده ها فرستاده می شود و طرفداران زیادی هم دارد. اما این تنها نیمی از ارمغان بوک استارت برای کودکان است. بخش دوم فعالیت ها، که نتیجه و اثر ماندگارتری هم دارد، سهیم شدن در لذت خواندن و با هم خواندن است.
در این بخش، کارشناسان ادبیات کودک، به طور منظم به کتابخانه ها، مراکز پزشکی و مهدکودک ها می روند و برای کودکان کتاب می خوانند و فعالیت های ترویجی دیگری نیز انجام می دهند. به این ترتیب، همه کودکان فرصت آشنا شدن با کتاب و خواندن را پیدا می کنند و می توانند برای همه عمر اشتیاق به خواندن را در وجودشان بپرورانند. پایگاه اینترنتی این پروژه هم در بخش های مختلف به کارشناسان، کتابداران و متخصصان بهداشت و سلامت کودکان و پدر و مادرها خدمات ارائه می کند و منابع مطالعاتی مناسب را برای اجرای پروژه بوک استارت و ترویج خواندن با نوزادان و خردسالان در اختیار آن ها قرار می دهد.
سه فعالیت ترویجی اصلی که در انگلستان و اسکاتلند در پروژه بوک استارت اجرا می شود به این ترتیب است:
- بسته های بوک استارت
- برنامه Bookstart Book Crawl
- برنامه ساعت ترانه خوانی
بسته های کتاب و راهنماهای آموزشی بوک استارت جالب و مفید هستند. محتوای بسته ها و کتاب ها با دقت بسیار برگزیده می شوند و براساس سن کودک تغییر می کنند. یک بسته برای نوزادان ۰ تا ۱۲ ماهه، بسته ای برای نوزادان ۱۸ تا ۳۰ ماهه، یک بسته هم برای خردسالان ۳۶ تا ۴۸ ماهه. در بسته نوزادان، چند کتاب، یک پیشبند، یک کیف نرم پارچه ای و چند کتابچه راهنما برای پدر و مادر قرار دارد. همزمان با رشد کودک، کتاب ها و ابزارهای دیگر مناسب سن آن ها در بسته ها قرار داده می شود.
کودکان کم بینا و نابینا و ناشنوا هم بسته های ویژه ای دریافت می کنند. بسته کتاب های لمسی (Booktouch) به کودکان ۰ تا ۴ ساله نابینا و کم بینا و بسته ای به نام (Bookshine) به کودکان ۰ تا ۴ ساله ناشنوا اهدا می شود.
اما بوک استارت گام را از این هم فراتر می گذارد و به کودکان با نیازهای متفاوت و بیشتر از نیازهای عمومی کودکان در این سن هم توجه می کند. نیازهای کودکان با معلول، یا ناشنوا و نابینا. از این رو، در کنار بسته هایی که برای همه کودکان فرستاده می شود، یک کتابچه برای راهنمایی پدر و مادر یا پرستاران کودکان با نیازهای متفاوت تنظیم شده است. در این کتابچه، کتاب ها و منابعی معرفی شده اند که می تواند به نیازهای متفاوت کودکان پاسخ گو باشد. کتابچه ای هم برای معرفی کتاب و منابع برای کودکان با نیازهای بیشتر تنظیم شده است. در این کتابچه منابع بیشتر به پدر و مادران کودکان کم بینا و نابینا و ناشنوا معرفی می شود. بوک استارت از طریق بنیاد بوک تراست ناشران را تشویق می کند تا کتاب هایی منتشر کنند که به کودکان معلول کمک می کند تا تصویر ذهنی مثبتی از خود به دست آورند.
برنامه Bookstart Book Crawl، پدر و مادرها را تشویق می کند تا کودکان زیر ۴ سال خود را به کتابخانه برده و آن ها را عضو کتابخانه کنند. هربار که کودک با پدر و مادر یا پرستار خود به کتابخانه سر می زند، یک برچسب دریافت می کند. با دریافت چهار برچسب، یک گواهینامه تصویری زیبا به کودک اهدا می شود.
ساعت ترانه خوانی، یکی از برنامه های محبوب کودکان و خانواده ها است که در کتابخانه ها و مهدکودک ها اجرا می شود. نوزادان و خردسالان همراه با پدر و مادر یا پرستارشان به کتابخانه می روند و در برنامه ساعت ترانه خوانی شرکت کنند. ترانه، موسیقی و ریتم، کودکان را جذب می کند و در یک فضای شاد، موجب رشد توانایی های زبانی کودکان می شوند و آن ها را برای بیشتر آموختن در آینده آماده می کنند. به این ترتیب پدر و مادرها و پرستاران نیز تشویق می شوند تا برای نوزاد و خردسالشان ترانه بخوانند.
کشورهای مختلف، پروژه بوک استارت را تقریبا شبیه به هم اجرا می کنند، اما هریک فعالیت هایی هماهنگ با شرایط و ویژگی های کشور خود به آن می افزایند. در برخی از کشورها بسته های کتاب متنوع تر است و فعالیت های ترویجی بیشتری هم انجام می شوند.
برای آشنایی بیشتر با پروژه بوک استارت در کشورهای مختلف به این نشانی ها سر بزنید:
انگلستان:
اسکاتلند:
http://www.scottishbooktrust.com/bookstart
ژاپن:
http://www.bookstart.net/english/index.html
تایلند:
http://en.thaihealth.or.th/node/66
سوییس:
