شب یلدا، شبی که به سنت سالیان دور و نزدیک، بلندی شب را جشن می‌گیریم، به حرمت یکی از سنت‌های زیبای ایرانی که از گذشته تا به امروز رسیده و در طول زمان تغییر کرده، اما ماندگار بوده است. یکی از تغییرات زیبای آن افزوده‌شدن حافظ‌خوانی است که به بهانه فال‌گرفتن معمولا چند غزل از حافظ می‌خوانیم. چند سال پیش پیشنهاد شد در شب یلدا برای کودکانمان کتاب بخوانیم و عده زیادی استقبال کردند و رأس ساعت، خواندن داستانی برای کودکانشان را آغاز کردند. اینک بار دیگر این فراخوان منتشر شده است. ابتدا در یک گروه تلگرامی به نام «خواندن در خانه»، این فراخوان مطرح شد.
این واقعیت که خواندن کتاب تصویری ٢۴ صفحه‌ای برای کودکان به کمتر از یک‌ربع وقت نیاز دارد، نکته‌ای است که معمولا فراموش می‌شود. پس در این فراخوان از همه پدرها و مادرها دعوت شد، در این شب یک کتاب برای کودکانشان بخوانند. حتی می‌شود یک گام هم بیشتر برداشت و به مناسبت این روز برای کودکتان کتاب تازه‌ای تهیه کنید و به او هدیه بدهید! پیشنهاد بعدی کسانی که این فراخوان را اعلام کرده بودند، این است که اگر با این دعوت موافقید، خودتان هم از دیگران دعوت کنید! این روزها برای گسترش کتاب‌خوانی دلایل بسیاری مطرح است؛ از جمله چندی پیش توسط نشریه
psychologytoday اعلام شد: «عصب‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که خواندن رمان می‌تواند کارکرد ذهن را در سطوح مختلف افزایش دهد». آزمایش‌های جدیدی بر مبنای تأثیر خواندن داستان روی ذهن در دانشگاه «اموری» در ایالت «آتلانتا» صورت گرفته و مقاله‌ای نیز در این زمینه با عنوان «تأثیرات بلندمدت و کوتاه‌مدت رمان بر اتصالات مغز» اخیرا در مجله تخصصی «اتصال‌های مغز» به چاپ رسیده است. جالب است بدانید خواندن داستان توانایی خواننده در همذات‌پنداری را با افراد افزایش می‌دهد و قدرت تخیل را چنان دچار انعطاف‌پذیری می‌کند که گویی در حال ورزش‌دادن عضلات خود در باشگاه باشید.
البته اگر وقت خواندن کتاب را ندارید زیاد خودتان را سرزنش نکنید؛ طبق آمار ۴٢ درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاه پس از اتمام تحصیل اصلا کتاب نمی‌خوانند. طبق آماری مشابه، افراد به دلایل مختلف داستان می‌خوانند. عده‌ای به مشاهده اتفاقات شخصی فردی دیگر علاقه دارند، گروهی مشاهده عقاید و اتفاقات جدید در داستان برای آنها جذابیت دارد و گروه سوم معتقدند داستان این فرصت را به آنها می‌دهد تا زندگی را در نقش فرد دیگری تجربه کنند.
یکی دیگر از فواید خواندن داستان این است که اگر پدر فرزندی شش‌ساله باشید، می‌توانید اتفاقات کودک شش‌ساله را تجربه کنید و از نقش عادی خود در زندگی دور شوید و پس از بازگشت از دنیای کتاب نقش اصلی خود را بهتر ایفا کنید.
به گزارش ایبنا «گرگوری برنز»، عصب‌شناس و استاد دانشگاه که رهبری این تحقیق را برعهده داشت، می‌گوید: «تغییرات عصب‌شناختی در مغز نشان داده خواندن رمان توانایی انتقال جسمی افراد به جسم شخصیت اصلی داستان را دارد و توانایی گذاشتن خود جای فردی دیگر قدرت تئوری ذهن را افزایش می‌دهد».
وی می‌افزاید: «داستان، زندگی ما را شکل داده و در بعضی موارد نمایانگر شخصیت یک فرد است. هدف ما درک چگونگی ورود داستان به مغز و کارکرد آن است».
عصب‌شناسان خواندن رمان را به داستان کوتاه ترجیح می‌دهند، چون طول و عمق رمان به خواننده اجازه می‌دهد در محرک‌های گوناگون ذهنی شرکت کنند و تحریکات ذهن را در زمان‌های متفاوت بسنجند.
درنهایت طبق این تحقیق خواندن داستان «تئوری ذهن» و «شناخت تخیلی ذهن» را بهبود می‌بخشد. «برنز» در پایان تحقیق نتیجه می‌گیرد که خواندن رمان شبکه‌های مغز را حتی برای چند روز بار دیگر شکل می‌دهد و این شکل‌سازی برای کودکان بسیار حیاتی است. بنابراین کتاب بخوانید و فرزندانتان را به کتاب‌خوانی تشویق کنید.
اگر در این شب خواستید از این فراخوان کتاب‌خوانی در شب یلدا استقبال کنید، می‌توانید از فهرست لاک‌پشت پرنده، فهرست کتاب‌های برتر شورای کتاب کودک و اسامی نامزدهای جایزه گوزن زرد هم کمک بگیرید. دو، سه نفر از داوران لاک‌پشت پرنده هم پیشنهاد‌هایی داشته‌اند مثلا شکوه حاج‌نصرالله چنین مطرح کرده است: «در شب یلدا، شب تولد خورشید، شب نوزایی خوب است گفت‌وگویی درباره تنوع زیستی ایران داشته باشیم که در تهدید است. جانوران از جمله یوزپلنگ بخشی از این تنوع زیستی‌اند که در حال انقراض‌اند. پیشنهاد دارم در شب یلدا «فریاد یوزپلنگ» ایرانی را بشنویم».
فریاد یوزپلنگ را «علی گلشن» نوشته و نشر نظر منتشر کرده است.
اما فهرست کتاب‌های جذاب برای این شب مهم می‌تواند طولانی باشد؛ مثلا کتاب «اندازه همه گیلاس‌ها دوستت دارم» نوشته علی‌اصغر سیدآبادی در نشر چکه هم می‌تواند کتاب جذابی باشد، آن هم در دنیای امروز که دوست‌داشتن یک مهارت است. حتی با این نگاه که در نهاد هر کودکی عشق به دنیا و دوست‌داشتن وجود دارد، آموزش این مهارت که دنیای اطراف را فارغ از رنگ، نژاد و تعصب دوست بدارند، ضروری است، همین‌طور کتاب «ننه سرما و شهر خواب‌زده» نوشته آتسا شاملو با تصویرگری محمدعلی بنی‌اسدی و چاپ شده در انتشارات به‌نشر، یا می‌توانید از فهرستی که اخیرا در گاردین درباره آثار ایرانی کودک منتشر شده، نیز استفاده کنید و کتاب‌های احمدرضا احمدی برای کودکان را هرکدامشان را که دوست داشتید، انتخاب کنید و بخوانید. در این روزگار که حجم زیادی مطلب درباره شیوه‌های مختلف پخت‌وپز و تزیین سفره‌ها برای شب یلدا منتشر می‌شود و تصاویر انواع ژله‌ها و دسرها و تزیین هندوانه و انار در هر صفحه‌ای در دنیای مجازی و واقعی دیده می‌شود، در روزهایی که شکل‌های مختلف تزیین شکلات و ذرت بوداده برای سفره یلدا پیشنهاد می‌شود، فراخوان کتاب‌خوانی می‌تواند اتفاقی جالب باشد. تجربه‌ای که می‌توانید حداقل ١۵ دقیقه کودکانتان را در آغوش بگیرید و با هم لحظه‌ای خوش را داشته باشید.
