تابستان در پیش است. با این‌که روزهای اول تعطیلات، همهٔ نوجوانان نیاز به استراحت دارند و می‌خواهند بدون دغدغهٔ خاطر، حسابی بخوابند وتنبلی کنند، اما تجربهٔ سالیان دراز نشان می‌دهد که سرانجام، روزی از روزهای تابستان، به خود خواهند گفت: خسته شدم از خوابیدن. حوصله‌ام سر رفته، چکار کنم؟
کتابک برای گذراندن اوقات فراغت فرزندان شما پیشنهادهایی دارد. شاید با اجرای آن‌ها تعطیلات دراز تابستان بیشتر زیر دندان‌شان مزه کند.
- پیش از همه، از آن‌ها بخواهید حتماً ساعت (ساعت‌هایی) را به کارهای خانه و کمک به اعضای خانواده اختصاص دهند.
- از آن‌ها بخواهید علاقه و توانایی‌های خود را فهرست کنند و بنابر اولویت، برای پرورش و تقویت آن‌ها باهم برنامه بریزید.
- اجازه دهید فرزندانتان، اوقات فراغت خود را تاجایی که امکان دارد، با کارها و سرگرمی‌های گروهی بگذرانند.
- ورزش را در برنامه ریزی‌ها فراموش نکنید. به جز ورزش‌هایی که می‌توان در خانه و فضای بسته انجام داد، مکان‌های سرسبز و زیبا با امکانات فراوان از جمله بوستان‌ها وجود دارند که آن‌ها می‌توانند با دوستانشان آنجا ورزش کنند. بوستان بهشت مادران تهران هم ویژهٔ دختران و بانوان است که می‌توانند آنجا راه بروند، بدوند، دوچرخه سواری کنند، ورزش‌های گروهی انجام دهند واز فضای سرسبز و زیبای آن لذت ببرند.
- اگر فرزندان شما تا به حال عضو نزدیک‌ترین کتابخانهٔ محل زندگی خود نشده‌اند، حالا وقتش است. به آن‌ها پیشنهاد کنید عضو کتابخانه بشوند و از کتاب‌ها و نشریه‌های آن استفاده کنند. به این ترتیب، هزینهٔ خرید کتاب و نشریهٔ خانواده کم‌تر خواهد شد.
- ماهی یک‌بار همراه فرزندانتان به کتابفروشی های معتبر شهر سر بزنید و از انتشار کتاب‌های تازه باخبر شوید.
- ماهانه، مبلغی ویژهٔ خرید کتاب به آن‌ها بدهید.
- نشست‌های کتابخوانی با اعضای خانواده ترتیب دهید.
- کتابخوانی را در ساعت معین، وقتی خستگی کار، کم و بیش از تن همه در رفت، انجام دهید. کتاب را طوری انتخاب کنید که باسلیقهٔ همهٔ اعضای خانواده به ویژه فرزندانتان، به طور نسبی سازگار باشد.
- حوصله به خرج بدهید. همهٔ کتاب‌ها به یک‌بارخواندن می‌ارزند.
- اگر در روستا زندگی می‌کنید، فرزندانتان را تشویق کنید با دوستانشان در جایی سرسبز و خنک جمع بشوند و باهم کتاب بخوانند.
- البته تهیهٔ کتاب در روستا سخت است، اما می‌توان فهرستی با مشارکت خود آن‌ها از کتاب‌های مناسب سنشان تهیه کنید و آن را به کسی که بیشتر به شهر رفت و آمد دارد، بدهید تا بخرد. اگر خودتان یا نزدیکانتان هم به شهر رفت و آمد منظم دارید، می‌توانید این وظیفه را به عهده بگیرید.
- برای انتخاب کتاب، از سایت کتابک و کتاب هدهد (در صورت امکان دسترسی به آن در روستا) و اگر نه هنگام رفتن به شهر، کمک بگیرید.
- چه در شهر زندگی کنید، چه در روستا، به فرزندانتان پیشنهاد کنید از کتاب‌های در دسترس و کتاب‌هایی که به روش‌های پیش گفته تهیه شده‌اند، کتابخانهٔ کوچکی درست کنند و از ابتکار و سلیقه، امکانات جمعی و وسایل در دسترس، برای این کار بهره بگیرند.
- از فرزندانتان بخواهید برای تأمین هزینهٔ کتاب‌ها، پول‌هایشان را روی هم بگذارند یا کارهای ساده‌ای برای دیگران انجام دهند، مثل کمک به رفع اشکالات درسی دانش آموزان کوچک‌تر محل، به عهده گرفتن خرید روزانه یا هفتگی همسایه‌ها، یا در صورت زندگی در مجتمع‌های مسکونی، همکاری در نظافت و آبیاری باغچه‌های آن، و اگر در روستا یا پیرامون شهر هستید، کمک به افراد سالمند، کار کشاورزی و کار در کارگاه‌های کوچک در برابر دریافت دستمزد، و صرفه جویی درهزینه‌های شخصی و کنار گذاشتن بخشی از پول توجیبی‌شان. پیشنهاد کنید از ذوق و هنر و سلیقهٔ خو د هم کمک بگیرند. با همکاری جمع دوستانشان کارهای دستی درست کنند و با بهایی ارزان بفروشند. اگر دیگران بدانند که آن‌ها درآمد این کارها را برای خرید کتاب و راه اندازی کتابخانه هزینه می‌کنند، حتماً همکاری و همراهی خواهند کرد. سعی کنید خود شما در این همکاری و همراهی پیش‌قدم شوید.
- برای انتخاب و خرید کتاب برای فرزندانتان یا گروه کتابخوانی آن‌ها موضوع‌های مختلف و گوناگون را در نظر داشته باشید (البته با مشارکت و نظر خواهی از خود آن‌ها) از جمله ادبیات کلاسیک، همچون شاهنامهٔ فردوسی و بازنویسی‌های آن، باز نویسی های مثنوی مولوی، قصص قرآن، شعرهای نو و کهن، زندگینامه، تاریخ ایران و جهان، شرح تمدن‌ها و فرهنگ‌های گوناگون، رمان‌های ایرانی و خارجی، افسانه‌ها، کتاب‌های علمی کتاب‌های مربوط به محیط زیست و آداب شهروندی، صلح و مشارکت.
- لازم است تا شکل‌گیری گروه کتابخوانی فرزندانتان و دوستان آن‌ها، مدتی در کنارشان باشید و به آن‌ها کمک کنید. نظم دادن به کتابخوانی جمعی بسیار اهمیت دارد. پیشنهاد کنید کتابی را با یکی از موضوع‌های بالا برگزینند و باهم بخوانند و برای خواندن تمام یا بخشی از آن وقتی را معین کنند. همهٔ اعضای گروه کتابخوانی، موظف‌اند درروز تعیین شده، در نشست جمعی حضور یابند. دربارهٔ کتاب، شخصیت‌ها، تصویرها، زبان و آموزه‌های آن بحث کنند و کتاب را به نقد جمعی بگذارند. به آن‌ها بیاموزید به نطرهای هم احترام بگذارند.
- به گروه کتابخوانی فرزندانتان پیشنهاد کنید حول کتابی که خوانده‌اند، فعالیت‌های عملی برای ارائه در جمع نیز داشته باشند، همچون نمایش عروسکی، سایه، خیمه شب بازی و... ، تهیهٔ طومار و پرده از بخش‌های برجسته و هیجان انگیز آن( برای ادبیات کلاسیک مثل شاهنامه). از بزرگ‌ترهای مجتمع مسکونی، اعضای فامیل، همسایگان و دوستان‌تان دعوت کنید درمراسم اجرای این فعالیت‌ها حضور داشته باشند. در زمینهٔ تأمین مکان و ابزار لازم برای این فعالیت‌ها از امکاناتی که در کتابخانهٔ محل زندگی، محل کار، آموزشگاه، مسجد و... محله‌تان وجود دارند، پس از توجیه مسولان در مورد ضرورت انجام چنین فعالیت‌هایی برای این‌که نوجوانان اوقات فراغت سالم و سودمندی داشته باشند، بهره بگیرید.
- از فرزندانتان بخواهید با استفاده از خوانده‌های خود، برای کمک به شما در سرگرم کردن کوچک‌ترها، برنامه‌های قصه گویی بگذارند.
- به آن‌ها پیشنهاد کنید برای کتاب‌هایی که می‌خوانند و تصویر ندارند، تصویرگری کنند. می‌توانید از ده‌ها فعالیت دیگر که در کتابک خواهید یافت، برای تأمین اوقات فراغت بهتر فرزندانتان الگو بگیرید و با تغییر آن‌ها با توجه به امکانات و موقعیت خانواده و محل زندگی، برنامه‌های جدیدی ترتیب دهید. در هر حال، جلب مشارکت و توجه به سلیقه و علاقه‌های فرزندانتان را در نظر داشته باشید.
- به فرزندانتان پیشنهاد کنید با دوستان علاقه‌مند خود، نشست‌های مشاعره (شعر خوانی رقابتی) بگذارند. برای برندگان جایزهٔ کوچکی در نظر بگیرید.
- به آن‌ها پیشنهاد کنید ساعت‌هایی را که در فضای باز با دوستانشان بیکار نشسته‌اند یا از بازی و فعالیت‌های دیگر خسته شده‌اند، برای هم چیستان بگویند و به برندگان جایزه بدهند.
- آن‌ها می‌توانند با دوستانی که به مسائل محیط زیست علاقه‌منداند، گروه‌های دوستدار محیط زیست تشکیل دهند و به فعالیت‌هایی همچون: مراقبت از فضاهای سبز محله و خیابان، کمک به افزایش دانش زیست محیطی دیگران
از راه تهیهٔ متن‌های کوتاه و پخش آن‌ها در میان ساکنان و فروشگاه‌های محل زندگی، تهیهٔ پوسترهای زیست محیطی و نصب آن‌ها در محله، نوشتن شعارهای زیست محیطی کوتاه روی برچسب‌ها و نصب آن‌ها در فروشگاه‌ها و روی درخانه ها، تشویق خانواده و همسایگان به تفکیک زباله، تماس با شهرداری (۱۳۷) برای جلو گیری از قطع درختان، آلودگی‌های صوتی و...بپردازند. - با هم، روز یا روزهایی را به دیدار با سالمندان خانواده، به ویژه پدر بزرگ و مادر بزرگ اختصاص دهید. سعی کنید در روزهای معین به دیدار آن‌ها بروید. از آن‌ها بخواهید خاطره‌هایشان را برای فرزندانتان بازگو کنند، برایشان لالایی بخوانند، افسانه وقصه بگویند. به نوجوانان‌تان پیشنهاد کنیدصدای آن هارا ضبط کنند و عکسشان را بگیرند. این کارها، به جز آموزش دلجویی و احترام به سالمندان، یک نوع تاریخ نگاری هم هست و در آینده برای شما و خانواده ارزشمندتر خواهد شد. به این ترتیب، نوجوانان تاریخچه‌ای از خانوادهٔ خود تهیه می‌کنند.
- به آن‌ها پیشنهاد کنید کار بالا را به شکل گروهی در محله‌های قدیمی نیز انجام دهند. برای تاریخچه نگاری محله، باید بزرگان و معتمدان محل، مسجدهای قدیمی و امامزاده‌ها ومغازه‌های قدیمی را شناسایی کنند، باافراد مصاحبه کنند و خاطرات‌شان را بنویسند، از مکان‌های قدیمی عکس بردارند و از مجموعهٔ آن‌ها به سلیقهٔ گروه کاری، آلبوم یا کتابچه‌ای درست کنند. رو نوشتی از آن را به شورایاری محله بدهند و برای گروه کاری هم نسخه‌ای نگه دارند. به آن‌ها ارزش این فعالیت و فعالیت بالا را گوشزد کنید.
- اگر در روستا زندگی می‌کنید، به ویژه در روستایی خوش آب و هوا و نزدیک شهر، حتماً در تابستان، مسافرانی به آنجا خواهند آمد. فرزندان شما می‌توانند با کار گروهی، نقشه‌ای از روستا بکشند. جاهای دیدنی طبیعی و قدیمی را معرفی کنند. از محصولات طبیعی و صنایع دستی روستا عکس بگیرند و به نقشه پیوست کنند. اجازه دهید این نقشه‌ها را با بهای عادلانه به مسافران بفروشند یا اگر د‌ل‌شان خواست، به رایگان در اختیار آن‌ها بگذارند.
- با فرزندانتان و نمایندگان نوجوان محل زندگی‌تان، نزد مقامات مسئول بروید و از آن‌ها بخواهید جای مناسبی را در محل، برای نقاشی دیواری در اختیار آن‌ها بگذارند. در صورت پذیرش این در خواست، نوجوانان علاقه مند را تشویق کنید با نقاشی‌های خود به زیباسازی شهر کمک کنند.
- اگر فرزندان شما یا نوجوانان شهر و روستا و محله‌تان موسیقی می‌دانند و ساز می‌نوازند، به آن‌ها پیشنهاد کنید در فاصله‌های زمانی معین، در جایی که پس از مذاکره با مسئولان در نظر گرفته شده است، با دوستان خود برنامه‌های موسیقی اجرا کنند. خود شما و دیگران، می‌توانید به تماشای برنامه‌های آن‌ها بروید، چه با خرید بلیت و چه به رایگان. چنین برنامه‌هایی، افزون بر بالا بردن اعتماد بنفس در نوجوانان، به جلب علاقهٔ بیشتر آن‌ها به موسیقی کمک می‌کند.
- خود جوهر و سرشت کار، ارزشمند و احترام برانگیز است. به نوجوانان‌تان اجازه دهید زیرنظارت شما، با استفاده از مهارت‌ها و دانسته‌های خود، در تابستان کار کنند و دربرابر کارشان مزد بگیرند. البته نظارت شما سبب خواهد شد محیط و نوع کارشان سالم و سازنده باشد.
- از جمله کارهایی که آن‌ها می‌توانند انجام دهند، تعمیر وسایل خانه، دوخت و دوز شال و مانتوهای ساده به ویژه آن‌ها که به پانچو معروف‌اند، درست کردن زیورهای ساده، جعبه‌های هدیه، آموزش کامپیوتر، تدریس به دانش آموزان مقاطع آموزشی پایین‌تر، کمک به کارهای کشاورزی و باغبانی، جمع کردن بچه‌های همسایه و بازی کردن و سرگرم کردن آن‌ها در ساعت‌های معینی از روز یا هفته، و ده‌ها کار دیگر است که نوجوانان هوشمند و آگاه شما حتماً از پس آن‌ها بر خواهند آمد.