ریشه‌یابی‌های رمان‌های تصویری گرافیکی در دوران باستان، بخش نخست

پژوهش‌های تازه‌ی انجام شده درباره‌ی به‌کارگیری مردم دوره‌ی باستان از داستان‌های تصویری، نشان می‌دهد این گونه از داستان‌ها - همچنان که در میان مردمان دنیای نو چنین است - در زندگی روزمره‌ی مردم مدیترانه، اهمیّت فراوانی داشته است.

صحنه‌هایی از کتاب «سفر پرپتوا» (Perpetua’s Journey) بازنویسی «جنیفر ا. رآ» و «لیزا کلارک »[۱] (در سال ۲۰۱۷). این تصویرها بخش «ایمان، جنسیت و قدرت در امپراتوری روم» را نشان می‌دهد که در آن «شهید پرپتوا» با دیگر زندانیان مسیحی به «انجمن کارتاگینیان»[۲] آورده شده‌اند. این داستان نخستین بار در سال ۲۰۳ میلادی به روی صحنه رفته است. (منبع: یکی از شماره‌های مجله‌ی «دانشگاه آکسفورد»)

داستان‌های تصویری مدت‌های فراوانی همچون رسانه‌ای قدرتمند برای ارتباط پیدا کردن با مردم به‌کار می‌رفته است. حتی اگر تأثیری که این داستان‌ها بر مخاطبانش در طول تاریخ گذاشته است، آشکار نباشد، با توجه به انبوه چنین تولیدهایی، استقبال فراوان مخاطبان را از این گونه‌ی هنری می‌توان حدس زد. داستان‌هایی که از راه هنر باستان روایت شده است، بیش‌تر از خودِ نویسندگان باستانی با مردم سخن گفته‌اند؛ یعنی جامعه‌ی جهان باستان بیش‌تر از وعظ و خطابه، خواهان شنیدن داستان بوده‌اند. از این رو، کسانی که حقایق را به مردم خود می‌خواستند بازگو کنند، راهی جز نوشتن و گفتن داستان نداشتند.

بزرگ‌ترین نویسندگان این دوران، «توسیدید» (Thucydid)[۳] و «ویرژیل» (Virgil)[۴] گسترش داستان‌سرایی و ادبیات در آن دوره ناشی از این اندیشه درست بود که سواد و توانایی نگارش، دو عنصر مهم یک تمدن اصیل و خالص است. به‌هر حال، وجود منابع نوشتاری فراوان از آن دوران - مانند واژه‌نامه‌های تصویری - نه‌تنها در گذر این مدت طولانی کیفیت رمان‌های تصویری، کتاب‌های کمیک و دیگر فرم‌های روایی را افزایش داده است، بلکه به ما این توانایی را می‌دهد تا جهان باستان را بهتر و دقیق‌تر بخوانیم و بشناسیم.

این که خاستگاه داستان‌های کمیک و رمان‌های تصویری چیست، جای گفت‌وگو و بحث دارد. هریک از این سامانه‌های هنری، ویژگی‌های بی‌همتای خود را دارد و برای شناخت آن‌ها، باید شناخت درستی از تعاریف هریک از آن‌ها داشته باشیم.

آغاز داستان‌های کمیک و رمان‌های تصویری - با تعریفی که اکنون از آن‌ها هست – به سال‌های پایانی سده نوزدهم برمی‌گردد که تصویرهای کارتونی کمیک در روزنامه‌های آمریکایی منتشر می‌شد. اگر تصویرهای کمیک را مجموعه‌ای دنباله‌دار از تصویرهای هنری (جدا از محتوای آن) در نظر بگیریم، خاستگاه آن را در نقاشی‌های کشیده شده‌ای می‌توان یافت که غارنشینان هزاران سال پیش بر دیوارهای غارهای کشور فرانسه‌ی کنونی کشیده‌اند.

صفحه‌هایی از کتاب [۵] «Codex Purpureus Rossanensis»

پژوهش‌های تازه درباره‌ی بهره‌مندی از روایت‌های تصویری در جهان باستان، ارزش این گونه داستان‌ها را در میان مردم منطقه‌ی مدیترانه نشان داده است - همچنان که مخاطبان جهان نو از چنین کارهایی به‌خوبی استقبال کرده‌اند.

«جورج کوواکس»(George Kovacs)، استاد مطالعات یونان باستان و روم در «دانشگاه ترنت» (Trent)، نوشته‌های بسیاری درباره‌ی بهره‌مندی مردمان جهان باستان از داستان‌های تصویری دارد. او تأکید می‌کند که بیش‌تر مردم، ارزش داستان‌سرایی تصویری را کم‌تر از هنرهای آزاد مانند شعر حماسی یا نثر تاریخی می‌دانند، ولی باید به‌یاد داشت که پدید آوردن آثار بصری (دیداری) برای ارائه‌ی روایت‌های پیچیده، آن هم در ادبیاتی که بیش‌تر برپایه الفبا است، بسیار دشوار است.