راهنمای ترویج خواندن

راهنمای ترویج خواندن درگاهی است برای دسترسی یک‌جای مخاطبان به تمام مطالب و منابع مرتبط با ترویج خواندن در وب‌سایت کتابک. این صفحه به‌صورت ساختارمند طراحی شده تا آموزگاران، کتابداران، والدین و مروجان فرهنگی بتوانند به‌راحتی راهنماها، ابزارها، تجربه‌ها و روش‌های گوناگون ترویج کتابخوانی را بیابند و متناسب با گروه سنی یا شرایط مخاطب خود از آن‌ها استفاده کنند.

در این راهنما، بخش‌های متنوعی مانند خانه و خانواده، مدرسه و مهدکودک، کتابخانه، کودکان با نیازهای ویژه و کودکان در موقعیت‌های بحرانی پوشش داده شده‌اند. همچنین زیرشاخه‌هایی مانند «کتاب برای رشد»، «کتاب + فعالیت»، «روزشمار خواندن» و تجربه‌های ترویج در ایران و جهان، این صفحه را به یک منبع جامع، پویا و الهام‌بخش برای ترویج کتابخوانی تبدیل کرده‌اند.

گروه‌های هدف کتابک نمایانگر رویکردی جامع در ترویج کتابخوانی برای تمامی کودکان و بزرگسالان مؤثر در مسیر رشد آن‌هاست. کتابخانه‌ها به‌عنوان پایگاه‌های فرهنگی و آموزشی، با بهره‌گیری از ابزارها، برنامه‌ها و تجربه‌های حرفه‌ای، می‌توانند به فضاهایی پویا برای ترویج خواندن بدل شوند. در بخش خانه و خانواده، کتابک با راهنمایی‌هایی متناسب با سن کودک، خانواده‌ها را در ایجاد و تقویت عادت مطالعه از نوزادی تا نوجوانی همراهی می‌کند. مدرسه و مهدکودک بر نقش کلیدی آموزگاران و مربیان در پرورش علاقه به کتابخوانی و تلفیق آن با آموزش رسمی تأکید دارد. برای کودکان با نیازهای ویژه، منابع و روش‌های خاصی معرفی می‌شود تا خواندن برای همه دسترس‌پذیر و لذت‌بخش باشد. در نهایت، کتابک با تمرکز بر کودکان در بحران و موقعیت‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان کار، روستایی، پناهجو یا دارای شرایط خاص، تلاش می‌کند عدالت در دسترسی به کتاب و ادبیات را محقق کند.

در بخش «ترویج»، چهار زیرشاخه‌ی کلیدی برای گسترش فرهنگ کتابخوانی معرفی شده‌اند: کتاب برای رشد به شناسایی و معرفی کتاب‌هایی می‌پردازد که با نیازهای ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودکان در مراحل گوناگون رشد هم‌خوانی دارند؛ روزشمار ترویج خواندن مجموعه‌ای از ایده‌ها و فعالیت‌های روزانه است که خانواده‌ها، مربیان و کتابداران می‌توانند برای تشویق به خواندن در هر روز سال از آن بهره ببرند؛ کتاب + فعالیت پیشنهادهایی خلاقانه برای همراه‌سازی کتاب با بازی، نقاشی، نمایش و گفت‌وگو ارائه می‌دهد تا تجربه‌ی کتابخوانی برای کودکان جذاب‌تر و ماندگارتر شود؛ و در نهایت، تجربه‌های ترویج خواندن شامل نمونه‌ها و روایت‌هایی واقعی از فعالیت‌های کتابخوانی موفق در ایران و جهان است که می‌تواند الهام‌بخش والدین، مربیان، آموزگاران و کتابداران باشد.

راهنمای ترویج خواندن در خانه و خانواده از پنج بخش اصلی تشکیل شده است که هر یک به نیازها و ویژگی‌های کودکان در مراحل مختلف رشد می‌پردازد: نوزاد و نوپا (۰ تا ۳ سال)، کودک خردسال (۳ تا ۶ سال)، کودک دبستانی (۶ تا ۹ سال)، کودک بزرگ‌تر (۹ تا ۱۲ سال) و نوجوان (۱۲ سال به بالا). این راهنما با ارائه‌ی پیشنهادهای عملی، معرفی کتاب‌های مناسب، و رهنمودهای ساده برای گفت‌وگو، قصه‌گویی و فعالیت‌های پس از خواندن، والدین و اعضای خانواده را در ایجاد فضای گرم، دلنشین و پایدار برای کتابخوانی یاری می‌دهد. هدف آن است که خواندن به بخشی طبیعی از زندگی روزمره کودک تبدیل شود.

راهنمای ترویج خواندن در مدرسه و مهد کودک شامل سه بخش کلیدی است که با هدف حمایت از مربیان، آموزگاران و کتابداران در ایجاد محیط‌های انگیزشی برای کتابخوانی طراحی شده است. این راهنما در سه مقطع پیش‌دبستان، دبستان و دبیرستان، ابزارها، رویکردها و روش‌هایی را برای ترویج عادت مطالعه در کودکان و نوجوانان ارائه می‌دهد. با بهره‌گیری از این راهنما، مربیان می‌توانند نقش مؤثرتری در پرورش عشق به خواندن، تقویت درک مطلب و توسعه مهارت‌های فکری و اجتماعی دانش‌آموزان ایفا کنند.

کودکان با نیازهای ویژه، گروهی متنوع از کودکانی هستند که ممکن است در حیطه‌های جسمی، ذهنی، حسی یا ارتباطی با چالش‌هایی روبه‌رو باشند، اما همچون سایر کودکان حق دارند از دنیای غنی کتاب‌ها بهره‌مند شوند. کتاب‌خوانی برای این گروه نه‌فقط راهی برای آموزش، بلکه وسیله‌ای برای ارتباط، لذت، تخیل و رشد فردی است. برای مؤثر بودن این تجربه، شناخت ویژگی‌ها و نیازهای خاص هر کودک اهمیت دارد. در این چارچوب، راهنمایی‌های کتاب‌خوانی برای شش زیربخش تنظیم شده‌اند.

کودکان در بحران و آسیب‌پذیر شامل کودکانی است که به‌دلایل گوناگون مانند فقر شدید، بی‌ثباتی خانوادگی، تجربه طرد یا شرایط زندگی دشوار، در معرض آسیب‌های جدی روانی، عاطفی و اجتماعی قرار دارند. تجربه زیسته این کودکان می‌تواند شامل کار اجباری، بی‌سرپرستی، بازماندن از تحصیل، یا زندگی در مناطق بحرانی و بلایای طبیعی باشد. کتاب و کتاب‌خوانی برای این گروه، نه فقط ابزار یادگیری، بلکه پنجره‌ای به آرامش، خیال، تخلیه هیجانی و بازیابی احساس امنیت است. طراحی برنامه‌های کتابخوانی برای این کودکان نیازمند رویکردی حساس، انعطاف‌پذیر و انسانی است که تجربه‌ی کتاب را به ابزاری برای پیوند، ترمیم و توانمندسازی تبدیل کند.