کتاب برای رشد
راهنمای انتخاب کتاب بر پایه مراحل رشد کودک و نوجوان
رشد کودک و نوجوان، فرآیندی پویا و مرحله‌به‌مرحله است. در هر دوره از این رشد، نیازها، توانایی‌ها و مهارت‌هایی تازه در کودک شکل می‌گیرد یا تقویت می‌شود. اگر مراحل رشد را خوب بشناسیم، می‌توانیم با انتخاب آگاهانه کتاب و فعالیت، به رشد زبانی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی او کمک کنیم.
مهارت‌های حرکتی، ارتباطی و زندگی نیز از جمله توانمندی‌هایی هستند که کودک در هر مرحله از رشد به تقویت آن‌ها نیاز دارد. ادبیات و کتاب‌خوانی می‌توانند در شکل‌گیری و پرورش این مهارت‌ها نقش مؤثری ایفا کنند.
در این بخش از کتابک، ویژگی‌های رشدی کودکان و نوجوانان را بر اساس بازه‌های سنی مختلف معرفی کرده‌ایم. برای هر گروه سنی، کتاب‌های مناسب و فعالیت‌های مرتبط پیشنهاد شده‌اند که می‌توانند در خانه، مدرسه یا کتابخانه اجرا شوند.
شما، پدر و مادر، آموزگار یا کتابدار گرامی، می‌توانید با کمک جدول‌های این بخش، به‌سادگی کتاب‌ها و فعالیت‌هایی را بیابید که به رشد همه‌جانبه فرزندتان کمک می‌کند. فهرست کتاب‌های پیشنهادی در حال تکمیل است و در کنار آن، مقاله‌هایی برای مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی رشد کودک نیز معرفی شده‌اند.
نوجوانان در آستانه‌ی ورود به بزرگسالی، با پرسش‌های عمیق‌تری درباره‌ی جهان، خود، روابط انسانی، و معنای زندگی مواجه می‌شوند. در این دوره، علاقه به کشف هویت، تجربه‌ی استقلال فکری و درگیری با مسائل اجتماعی و اخلاقی بیشتر می‌شود.
کتاب‌هایی با مضمون‌های پیچیده، سبک‌های روایی متنوع، و دیدگاه‌های چندلایه می‌توانند این نیازها را پاسخ دهند. در این بخش، کتاب‌ها و فعالیت‌هایی معرفی شده‌اند که با ویژگی‌های رشدی نوجوانان همخوان‌اند و آن‌ها را به تأمل، گفت‌وگو و خلاقیت تشویق می‌کنند.
جمعه, ۲۳ مرداد
کودکان در این دوره با مفاهیم پیچیده‌تری مانند هویت، عدالت، دوستی، و مسئولیت‌پذیری درگیر می‌شوند. آن‌ها به دنبال درک نقش خود در خانواده، مدرسه و جامعه هستند. کتاب‌هایی با شخصیت‌های پیچیده‌تر، موقعیت‌های واقعی یا تخیلیِ چالش‌برانگیز و دغدغه‌های انسانی، می‌توانند به رشد فکری و اخلاقی آن‌ها کمک کنند.
در این بخش، با شناخت ویژگی‌های رشدی این سن، کتاب‌ها و فعالیت‌هایی پیشنهاد شده‌اند که فرصت اندیشیدن، گفت‌وگو و همدلی بیشتر را برای کودک فراهم می‌کنند.
پنجشنبه, ۲۲ مرداد
در این دوره، کودک وارد مرحله‌ای از رشد می‌شود که در آن مهارت‌های زبانی، خواندن، نوشتن و اندیشیدن به‌سرعت در حال گسترش است. ورود به مدرسه، ساختارهای تازه‌ای از یادگیری، نظم و روابط اجتماعی را پیش روی کودک می‌گذارد. او اکنون می‌تواند داستان‌ها را دنبال کند، درباره‌ی شخصیت‌ها قضاوت کند و بین تجربیات خود و موقعیت‌های داستانی ارتباط برقرار کند.
چهارشنبه, ۲۱ مرداد
در این سن، کودک به درک ساختار داستانی نزدیک می‌شود: شروع، میانه، پایان، تضاد، و حل مسئله. او سؤالات بیشتری درباره‌ی دنیا و روابط انسانی دارد و می‌تواند پیام داستان را بهتر دریافت کند. آمادگی برای خواندن مستقل نیز در حال شکل‌گیری است.
کتاب‌های این بخش می‌توانند طولانی‌تر باشند، شخصیت‌پردازی داشته باشند و به چالش‌های ساده‌ی اخلاقی یا اجتماعی بپردازند. فعالیت‌های پیشنهادی هم شامل بازگویی داستان، نقاشی، نمایش، گفت‌وگو درباره انتخاب‌ها و احساسات شخصیت‌ها و بازی‌های زبانی است.
سه شنبه, ۲۰ مرداد
در این مرحله، کودک آمادگی بیشتری برای درک ارتباط بین کلمات و تصاویر پیدا می‌کند. تخیل او فعال‌تر شده و توانایی ایفای نقش، بازگویی داستان، و درک توالی اتفاقات داستانی تقویت می‌شود. او می‌تواند احساسات شخصیت‌ها را بهتر بفهمد و با آن‌ها هم‌ذات‌پنداری کند.
در این بخش، کتاب‌هایی با داستان‌های ساده اما معنادار، طنز، موقعیت‌های تکرارشونده و شخصیت‌های دوست‌داشتنی پیشنهاد شده‌اند. فعالیت‌ها نیز شامل گفت‌وگو، نمایش خلاق، ساختن اشیاء ساده و پرسش‌هایی برای فکر کردن و حرف زدن هستند.
دوشنبه, ۱۹ مرداد
در این سن، کودک هنوز پیوند نزدیکی با دنیای جسم و احساس دارد. زبان در حال رشد است، تخیل شکوفا می‌شود، و تجربه‌های روزمره‌اش با داستان درهم می‌آمیزد. کتاب‌هایی با ریتم، تکرار، تصویرهای واضح و موضوعات ملموس (مانند خانواده، حیوانات، بدن، احساسات) به درک بهتر و لذت از شنیدن کمک می‌کنند.
در این بخش، کتاب‌هایی معرفی شده‌اند که به رشد واژگان، شناخت ابتدایی، تخیل و ارتباط عاطفی کودک کمک می‌کنند. فعالیت‌های پیشنهادی نیز کودک را به بازی، تکرار، تقلید و تعامل با کتاب دعوت می‌کنند.
یکشنبه, ۱۸ مرداد
در سال‌های آغاز زندگی، پایه‌های رشد زبان، شناخت، احساس و حرکت در کودک شکل می‌گیرد. کتاب در این سن وسیله‌ای است برای پیوند عاطفی، تحریک حواس، و شکل‌گیری اولین درک‌های زبانی و تصویری. در این بخش، با در نظر گرفتن ویژگی‌های رشدی نوزادان و نوپاها، کتاب‌هایی معرفی شده‌اند که به کمک تصویر، ریتم، تکرار و صدا، ذهن کودک را در مسیر رشد سالم همراهی می‌کنند. فعالیت‌های ساده‌ای هم پیشنهاد شده‌اند که پیوند کتاب را با زندگی روزمره کودک تقویت می‌کنند.
شنبه, ۱۷ مرداد