تحلیل و نقد کتاب کودک و نوجوان

تحلیل و نقد کتاب کودک و نوجوان

در این بخش از کتابک به تحلیل و نقد کتاب‌های کودک و نوجوان می‌پردازیم. در تحلیل و نقد کتاب‌های کودک و نوجوان باید به متن کتاب، ترجمه، تصویرگری، تناسب محتوا با گروه سنی، قطع و کیفیت چاپ توجه کرد. هر کدام از این موارد بر کیفیت کتاب تاثیرگذار هستند.

هر کتاب می‌تواند لایه‌های مختلفی از مفاهیم و آموزش‌ها را در بر داشته باشد. در تحلیل کتاب‌ها، به این مفاهیم و آموزش‌ها که به صورت غیرمستقیم به کودک یا نوجوان منتقل می‌شوند، اشاره می‌کنیم. موضوعاتی از قبیل دوستی، مقابله با ترس، غلبه بر خشم، اعتمادبه‌نفس، حفظ محیط زیست و... مفاهیمی هستند که می‌توانیم در قالب کتاب به کودکان آموزش دهیم.

در این صفحه تحلیل و نقد بعضی از کتاب‌های کودک و نوجوان را برای شما آورده‌ایم تا با مطالعه‌ی آن‌ها، تخصصی‌تر به ادبیات کودک و نوجوان بپردازید.

درباره «فابل» با نگاهی به «ماهی سیاه کوچولو»
مقاله
برای بحث پیرامون این نکته که آیا «ماهی سیاه کوچولو» نوشته زنده یاد صمد بهرنگی را می‌توان در مقوله «فابل» (Fable) بررسی کرد یا نه، ضروری است که توضیحی هر چند مختصر درباره این نوع ادبی و پیشینهٔ آن...
بخش دوم جهان داستانی محمدهادی محمدی، هستی یافته از هیچ (بخش دوم)
مقاله
پیش از مطالعه این بخش، قسمت نخست مقاله را با عنوان جهان داستانی محمدهادی محمدی، خلسه‌ی رویا (بخش نخست)​ بخوانید. هیچ، همان هیچ است؟ «خانه‌ی سیاه[۱]» داستان شهری کوچک است که غروب‌ها مردانش...
جهان داستانی محمدهادی محمدی، خلسه‌ی رویا (بخش نخست)
مقاله
بخش اول مقاله جهان داستانی محمدهادی محمدی، خلسه‌ی رویا را مطالعه می‌کنید. تجربه‌ای تازه از بازی عشق در خلسه‌ای از رویا در بازار شلوغی هستید در یک روز سرد پاییزی یا زمستانی. از آن روزهایی...
داستان کودک از نگاه سولوتارف، بخش دوم
مقاله
قبل از شروع مطالعه این مقاله داستان کودک از نگاه سولوتارف، بخش نخست را بخوانید. «هنر و به ویژه ادبیات به جهان انسانی فردیت می‌بخشد.» (دیلتای) آشنایی با بیگانه‌های سولوتارف چه در شخصیت‌ها و...
داستان کودک از نگاه سولوتارف، بخش نخست
مقاله
«به هر چیزی که فکر بکنیم به همان تبدیل می‌شویم.» (بودا) «وحشی[۱]» داستان نوجوانی به نام «بلو بیکر» است که مرگ پدر، تروما، روان زخم، زندگی او می‌شود. این مرگ، سپر محافظ او را دربرابر اضطراب‌های...
شیرشاه روایتی کهن در قالب و زبانی نو
مقاله
در روایت‌های ادبی کهن از دیرباز تاریخ، شیر نمادی چند چهره بوده است. از نمادهای مثبت پهلوان تا نماد آتش، پیروزی، دلاوری  وهمچنین نمادهای منفی درندگی، وحشی‌گری تا نمادهای...
صبح صادق کودکی، نگاهی به کتاب «شب یلدا» نوشته احمدرضا احمدی و تصویرگری محمدعلی بنی‌اسدی
مقاله
داستان شب یلدا (۱) با یک صحنه پردازی ساده آغاز می‌شود. آشناترین و ملموس‌ترین چهره از شب یلدا در این صحنه پردازی به توصیف در می‌آید. افراد خانواده گرد سفره شب یلدا جمع شده‌اند. نمادهای آشنای این...
در جستجوى حقيقت داستان، به بهانه‌ی پنجاه سالگى کتاب «حقیقت و مرد دانا» نوشته‌ی بهرام بیضایی
مقاله
 کلیاتی درباره کتاب دهه‌ی چهل خورشیدی در تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران، مقطعی مهم شمرده می‌شود. در ابتدای این دهه «شورای کتاب کودک» تأسیس شده است و در اواسط آن، یعنی در دی ماه سال ۱۳۴۴، «...
وقتی اندوه به دیدارم می‌آید: اِوا اِلند از عواطف دشوارمان می‌گوید
مقاله
کتاب وقتی اندوه به دیدارم می‌آید کتابی لطیف و غم‌انگیز است که به شکل کاغذی برای کودکان منتشر شده تا کمک‌شان کند عواطف دشوار را تحمل کنند. نخستین اثر اوا الند حاوی پیام مثبت و قدرتمند پذیرش است...
جهان داستانی جمشید خانیان (4)
مقاله
بخش نخست بخش دوم بخش سوم     جهان داستانی جمشید خانیان (۴) بخش پایانی: وهم، ترس، خنده و عشق   «ما فقط این‌جا معمار سرزمین موقت ارواح و کلمه‌های شر هستیم.» غوص...
کشف معنا یا معنای کشف در داستان پرنده قرمز
مقاله
پرنده قرمز یا مرغک امید یکی از آثار آسترید لیندگرن بانوی نامدار ادبیات کودکان سوئد و جهان است. این اثر که با تصویرگری ماریت تورن کویست به فارسی ترجمه شده است، نمونه‌ای مناسب برای بررسی تجربی یک اثر...
شش آموزه‌ای که کتاب شگفتی نوشته‌ی آر. جِی. پالاسیو درباره‌ی آزار و اذیت می‌آموزد
مقاله
آزار و اذیت هم در میان کودکان و هم در میان بزرگ‌سالان دیده می‌شود، ولی هرگز برای یادگیریِ روش مهرورزیدن به دیگران دیر نیست. داستان مؤثر و آگاهی‌بخش «آر. جِی. پالاسیو» درباره‌ی «آگوست پولمن» درس‌های...
جهان داستانی جمشید خانیان (3)
مقاله
بخش نخست بخش دوم       وهم‌ناکی در داستان‌های جمشید خانیان با تاکید بر «امپراتور کوتوله سرزمین لی لی پوت»     «وقتی زندگی به رویاهای آدم نزدیک...
جهان داستانی جمشید خانیان (2)
مقاله
بخش نخست در هزارتوی راز؛ بی مرگی در جهان داستان جمشید خانیان خانیان از اندک نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان ایران است، که جهان داستانی خاص خود را دارند. جهان داستانی او ترکیب عجیبی است، از...
جهان داستانی جمشید خانیان (1)- نگاهی به دو داستان  «ادسون آرانتس دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش» و «طبقه‌ی هفتم غربی»
مقاله
نگاهی به دو داستان  «ادسون آرانتس دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش» و «طبقه‌ی هفتم غربی» جهان پیچیده‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، جهانی که همه هستی و کهکشان‌ها را شامل می‌شود، ترکیبی از ساده‌های...
گسستِ واژه‌ و تصویر، بررسی کتاب‌های تصویری ترجمه شده در ایران، مقایسه‌ و بررسی دو کتاب «Black and White» و «سیاه و سفید»
مقاله
بخش اول: چگونه زندان شکسته می‌شود؟ واقعیتی که تجربه می‌کنیم می‌تواند ساخته خیال‌ ما باشد و خیال‌ همان سپری باشد که ما را از رویارو شدن با واقعیتی که نمی‌خواهیم آن را بپذیریم، در امان دارد. درست...
گسستِ واژه‌ و تصویر، بررسی کتاب‌های تصویری ترجمه شده در ایران، بررسی دو کتاب «آقا خرسه کجاست؟» و «بادکنک نقره‌ای»
مقاله
آقا خرسه کجاست؟  نویسنده و تصویرگر: جاناتان بنتلی مترجم: مهری ابراهیمی‌فرد ناشر: نگارگران بادکنک نقره‌ای نویسنده: جسی اولیوروس  تصویرگر: دانا والفیکوت مترجم: پریسا طاهری هاشمی...
بررسی دو کتاب «فضانوردان در کوره آجرپزی» و «پرنده قرمز» شگردهایی برای خواندن یک کتاب خوب
مقاله
«اسب تورین[۱]» فیلمی فلسفی است به کارگردانی «بلا تار». فیلم با بازگویی روایت رویارویی نیچه با اسبی سرکش و شلاق‌خورده آغاز می‌شود. روزی نیچه در میان ازدحام مردم، اسبی را می‌بیند که گاریچی شلاق‌اش می‌...
بررسی ویژگی‌های ادبیات فانتزی در داستان صبحانه خیال نوشته محمدرضا شمس
مقاله
خلاصه داستان: این داستان دربرگیرنده سه بخش است. در بخش نخست، با عنوان «قبل التحریر»، نویسنده طرز تهیه «نان اوکاماج» را آموزش می‌دهد و پیشنهاد می‌کند گاهی خیال‌تان را به صبحانه و صرف چای و اوکاماج...
بررسی ویژگی‌های ادبیات فانتزی در داستان دیوانه و چاه نوشته محمدرضا شمس
مقاله
خلاصه داستان: «دیوانه و چاه» ماجرای دیوانه‌ای است که هر روز صبح سنگی را درون چاه می‌اندازد، و هر روز صد مرد عاقل می‌آیند تا سنگ را از چاه بیرون بیاورند اما نمی‌توانند، و هر غروب، دیوانه خودش...
بررسی ویژگی‌های ادبیات فانتزی در داستان دختره خل‌ و چِل نوشته محمدرضا شمس
مقاله
ابتدا مقاله «بررسی ویژگی‌های ادبیات فانتزی در سه داستان کودک و نوجوان محمدرضا شمس» را مطالعه کنید. خلاصه داستان این فانتزی، روایت داستان دختر خُل‌وچِلی به نام «خانم بَس» است که قهرمان...
بررسی ویژگی‌های ادبیات فانتزی در سه داستان کودک و نوجوان محمدرضا شمس
مقاله
ادبیات فانتزی در منابع و آثار هر ملتی پیشینهٔ طولانی دارد و قدمت آن به اندازهٔ عمر قصه و قصه‌گویی است. از هنگامی که انسان‌های غارنشین حوادث روزمره‌شان و حتی گاهی آرزوها و امیدهای‌شان را به کمک تخیل...
بررسی شخصیت‌های مؤنث در کتاب «این وبلاگ واگذار می‌شود»
مقاله
رمان «این وبلاگ واگذار می‌شود» موضوع «عشق دوره نوجوانی» را در گونه «رمان اجتماعی» عرضه می‌کند. درون‌مایه‌ی داستان عاشقانه است و موضوع عشق دوره نوجوانی را در بستر اجتماعی مانند جنگ به نمایش می‌...
تحلیل و نقد کتاب قورررک!
مقاله
قورباغه‌هایی خوشحال و خندان در برکه‌ای زندگی می‌کردند اما یک روز متوجه حضور مهمان ناخوانده‌ای شدند! این دیگر کیست؟ یک خوک صورتی کوچک که روی تخته سنگی نشسته بود و قوقور می‌کرد! قورباغه‌ها تعجب کردند...
تحلیل و نقد کتاب گشت و گذار لی‌لی
مقاله
ما در ارتباط با جهان و در تعامل با دیگران قرار داریم. این «دیگری»، نقش مهمی در روابط ما دارد. نقش «دیگری» در شناخت کودک از «خود» بسیار مهم است. کودک اگر بخواهد به‌شناختی از خود و دیگران برسد، باید...
تحلیل و نقد کتاب دایره
مقاله
خلاصه داستان: مادر، دور دخترش دایره‌ای می‌کشد و به او می‌گوید که اگر از دایره بیرون بیاید، دعوایش می‌کند. مادر که می‌رود، دختر، داخل دایره‌اش زرافه‌ای را نقاشی می‌کند. گردن زرافه از دایره بیرون می‌...
تحلیل و نقد کتاب کلاه حصیری
مقاله
خلاصه داستان: مترسکی در روستا شاهد بمباران و جنگ است، جنگ هشت ساله میان ایران و عراق. داستان با فرار کلاغ‌ها از آسمان و آمدن پرنده‌های آهنی شروع می‌شود. پرنده‌ها چیزهایی شبیه هویج از روی مزرعه می‌...
تحلیل و نقد کتاب دوچرخه دوپا اسبی
مقاله
خلاصه داستان: کودک می‌خواهد وسیله‌ای در برابر آلودگی هوا بسازد که دود نکند، از پاهایش تندتر برود، مانند اسب تند راه برود اما جایی برای نشستن داشته باشد و مانند دوچرخه هم در راه‌های طولانی با رکاب...
تحلیل و نقد کتاب خرگوش گوش داد!
مقاله
تیلور پسر بچه‌ای کوچک است که تصمیم می‌گیرد چیزی نو بسازد. اما زمانی که کارش تمام می‌شود و بسیار خوشحال است و به خودش افتخار می‌کند اتفاق بدی می افتد، سازه مخصوص او توسط عده‌ای پرنده خراب می‌شود. همه...
تحلیل و نقد کتاب مراقبم باش
مقاله
«مراقبم باش!» قصه یوری و آقای اشنیپل است، و حتی ما. کتاب مال ماست و آقای اشنیپل درست وسط کتاب ما لم‌داده‌است. این آقا ظاهراً بلد نیست از کودکان مراقبت کند، اما به‌خوبی می‌تواند چهارچوب‌های یوری...
تحلیل و نقد کتاب گرگ در قفسه  لباس
مقاله
خلاصه  داستان: پسری از تنهایی و تاریکی می‌ترسد. او همیشه نگران است که گرگ سراغش بیاید. مادرش همیشه به او می‌گوید که گرگ به شهر و آپارتمان نمی‌آید و در جنگل است. اما این حرف پسر را راضی نمی‌...
نگاهی به پردازش شخصیت‌ کوتی کوتی در آثار فرهاد حسن‌زاده
مقاله
شخصیت از عناصر اساسی در ادبیات داستانی شمرده می‌شود. چرا که داستان بی‌حضور شخصیت مفهوم و معنا پیدا نمی‌کند. در ساده‌ترین تعریف گفته می‌شود «افراد حاضر در داستان را شخصیت می‌نامند»۱ برای بررسی...
تحلیل و نقد کتاب درخت بخشنده، بخش نخست
مقاله
قسمت اول: پوسته‌هایی از درخت بخشنده «شالون آلن سیلور استاین معروف به شل سیلوراستاین، شاعر، نویسنده، کاریکاتوریست و خواننده آمریکایی در ۲۵ سپتامبر ۱۹۳۰ در ایالت شیکاگو آمریکا به دنیا آمد. او در...
تحلیل و نقد کتاب درخت بخشنده، بخش دوم
مقاله
قسمت سوم: پوسته دوم: عشق مادرانه بخشش بی‌چشم‌داشت درخت به پسرک در داستان «درخت بخشنده» را می‌توان منطبق با تعریفی از «عشق مادرانه» دانست که «اریک فروم»۵ در کتاب «هنر عشق ورزیدن» به تبیین...
تحلیل و نقد کتاب پی تی کو...پی تی کو...
مقاله
 خروج از محدودیت پی تی کو ...پی تی کو... صدای آشنای دویدن اسب در قصه‌هاست. اینکه این اسب سفید باشد یا سیاه، بلند باشد یا کوتاه، چاق باشد یا لاغر، خیلی تفاوت ندارد بلکه مهم کنش‌های آن در داستان...
تحلیل و نقد مجموعه داستان‌های من و برادرم
مقاله
مجموعه شش‌جلدی «من و برادرم» به رابطه خواهربرادریِ استلا و سام می‌پردازد. این کتاب‌ها داستانی نیستند. حادثه داستانی در این متن‌ها رخ‌نمی‌دهد، که بر محور آن فراز و فرود داشته‌باشیم یا گره‌افکنی و گره‌...
تحلیل و نقد کتاب یک گرگ، یک اردک، یک موش
مقاله
داستان در مورد موشی است که یک روز لقمه چپ گرگی می‌شود. در شکم گرگ متوجه می‌شود که تنها نیست و گرگ قبلاً اردکی را نیز خورده و اردک مدت‌هاست آن‌جا زندگی می‌کند و به گفته خودش «زندگی خوبی دارد و خیال...
تحلیل و نقد کتاب به آب نزدیک نشو دخترم
مقاله
خلاصه داستان و معرفی کتاب به آب نزدیک نشو دخترم لینک خرید کتاب به آب نزدیک نشو دخترم در کتاب به آب نزدیک نشو دخترم، دختر همراه پدر و مادرش برای گردش به‌کنار ساحل می‌رود. پدر و مادر...
تحلیل و نقد کتاب الان نه برنارد! در سه نگاه
مقاله
دیگری از نگاه دیگر؛ سه نگاه در الان نه برنارد! (حالا نه،  بچه!) و نگاهی به ترجمه فارسی در مقایسه با متن اصلی برنارد پسر کوچولوی است که پدر و مادرش آن‌قدر گرفتار کارهای روزمره‌اند که از توجه به...
تحلیل و نقد کتاب هفت اسب هفت رنگ
مقاله
همزمان با خوانش داستان «هفت اسب، هفت رنگ» در موسسه رنگین کمان سپید، آنرا در گروه پژوهش انجمن دوستداران ادبیات کودک هم جمع‌خوانی کردیم و مفصلاً درباره آن صحبت نمودیم و قرار شد هریک داستانی بر این...
تحلیل و نقد کتاب بنی و پستانک
مقاله
خلاصه داستان بنی و پستانک: بنی، خوک کوچک، صاحب یک برادر شده بود. مادر برای آرام کردن برادر بنی به او پستانک می‌دهد، بنی هم پستانک می‌خواهد اما مادر به او یادآوری می‌کند که دیگر برای پستانک خوردن...
تحلیل و نقد کتاب سفر به سرزمین وحشی‌ها در سه نگاه
مقاله
خلاصه داستان سفر به سرزمین وحشی‌ها:   شبی پسرک لباس گرگی‌اش را می‌پوشد و شروع به شیطنت می‌کند. آن‌قدر که مادرش با لفظ «وحشی» او را خطاب می‌کند و او بدون شام به رختخواب فرستاده می‌شود...
تحلیل و نقد روزی که زرافه‌ی من گلو درد شد در دو نگاه
مقاله
خلاصه‌ی داستان: کودکی با خمیر بازی می‌کند. با خمیرش داستان‌های کتاب درسی را می‌سازد؛ خرگوش و لاک‌پشت و زاغکی قالب پنیری دید. تا اینکه یک‌روز خمیرش به شکل زرافه‌ ای درمی‌آید. برایش خانه‌ای می‌...
تحلیل و نقد کتاب اما فردیناند این کار را نکرد در دو نگاه
مقاله
خلاصه داستان اما فردیناند این کار را نکرد:   در اسپانیا گوساله‌ای به نام فردیناند زندگی می‌کرد که دوست نداشت مثل گوساله‌های دیگر بجنگد. او فقط می‌خواست زیر سایه‌ی‌ درخت بلوط بنشیند و گل‌ها...
هفت اسب هفت رنگ ، کتابی عمیق تر از واژه‌ها
مقاله
کتاب « هفت اسب هفت رنگ » اثر محمدهادی محمدی با تصویرگری نوشین صفاخو، داستان دخترکی است که بِریس پوشیده و دچار معلولیت حرکتی است. اما این موضوع به هیچ عنوان در متن ذکر نشده و فقط در تصاویر مشاهده می‌...
هفت اسب هفت رنگ، داستانی پر از خیال و رنگ و زایش
مقاله
غزل برهانی در یادداشتی نگاهی داشته به کتاب «هفت اسب هفت رنگ» اثر محمدهادی محمدی که با تصویرگری نوشین صفاخو از سوی انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان منتشر شده است. داستان فانتزی «هفت اسب...
نادیده انگاشتن رمان‌های ژرفِ ایرانی ویژه نوجوانان
مقاله
پیش‌درآمدی از محمدهادی محمدی بر کتاب فانتزی «سیاسیا در شهر مارمولک‌ها» اثر سید امین حسینیون به مناسبت بازچاپ این اثر، با نگاهی بر وضعیت کنونی ادبیات کودکان در ایران در جامعه‌ای که ادبیات کودک و...
یادداشتی از مهدی رجبی بر کتاب «زیبا صدایم کن»
مقاله
آنچه می‌خوانید یادداشتی از مهدی رجبی، نویسنده کودک و نوجوان بر کتاب «زیبا صدایم کن» نوشته‌ی فرهاد حسن زاده است که در نشریه دوچرخه نیز به چاپ رسیده است. راستش این یکی دو ماه چند بار سعی کردم...
کتاب «دفتر خاطرات پسر لاغرو» طنزی جذاب با شخصیت فوق العاده
مقاله
بررسی و تحلیل کتاب دفتر خاطرات پسر لاغرو نام کتاب: دفتر خاطرات پسر لاغرو جلد ۱: یادداشت‌های روزانه من جلد ۲: قانون های برادرم رودریک جلد ۳: دقیقه ی نود نویسنده: جف کین نی ...
آرش کماندار به قلم لیلا کفاش‌زاده
مقاله
معرفی کتاب «آرش کماندار»، نوشته محمدهادی محمدی به قلم لیلا کفاش‌زاده آرش کماندار، قهرمانی برای همه دوران‌‌هاست. هرگاه سخن از میهن‌پرستی و از جان گذشتگی به میان می‌آید، نخستین اسطوره‌ای که به یاد...

پرسش و پاسخ