راهنمای اجرای کارگاه پژوهش با کودک و نوجوان
در تعریف «فرهنگ‌نامه‌ی کودکان و نوجوانان»، پژوهش چنین معرفی شده است:
«مجموعه فعالیت‌هایی که پژوهشگر برای یافتن پاسخ یک پرسش تازه، حل یک مسئله، تدوین نظریه‌ای نو یا کشف یک قاعده‌ی کلی انجام می‌دهد. همچنین بررسی، جست‌وجو و ارزیابی درباره‌ی درستی یا نادرستی یک موضوع، نیز پژوهش به شمار می‌آید.»
پژوهش توانایی‌ای ذاتی نیست؛ بلکه مهارتی آموختنی است که با آموزش گام‌به‌گام، تقویت می‌شود. آشنایی با روش‌های علمی پژوهش، به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا با شیوه‌های اندیشیدن و حل مسئله آشنا شوند، خلاقانه فکر کنند و اعتمادبه‌نفس بیابند.
تجربه‌های پژوهشی در دوران کودکی، زمینه‌ساز پرورش روحیه‌ی پرسشگری و تفکر انتقادی در آینده است. پژوهش به دانش‌آموز می‌آموزد چگونه موضوعی را به مسئله تبدیل کند، برای آن فرضیه بسازد و با روش‌های ساده، پاسخ‌هایی دقیق بیابد.
در مدرسه، پژوهش باید با هدف‌های آموزشی سازگار باشد:
-
یادگیری عمیق و بنیادین،
-
پرهیز از حفظ‌کردن صرف،
-
جست‌وجوی فردی،
-
و لذت بردن از فرآیند تحقیق.
برای موفقیت کارهای پژوهشی دانش‌آموزی، لازم است:
-
موضوع‌ها ساده و مرتبط با زندگی دانش‌آموزان باشد،
-
شمار پرسش‌ها کم و روشن باشد،
-
و از سپردن کار به بزرگ‌ترها پرهیز شود.
از سوی دیگر، موضوع‌هایی که به مسائل روز و محیط زندگی کودکان و نوجوانان مربوط باشد، آن‌ها را بیش‌تر درگیر و علاقه‌مند می‌سازد.
در یک آموزش پژوهش‌محور، دانش‌آموز می‌آموزد که:
-
چگونه مسئله‌ای را شناسایی کند،
-
آن را به پرسش‌هایی جزئی‌تر تبدیل کند،
-
فرضیه‌هایی بسازد،
-
و در نهایت، با روش‌های ساده، پاسخ‌ها را جست‌وجو کند.
پژوهش دانش‌آموزی می‌تواند در قالب‌های گوناگون و درباره‌ی موضوع‌های متنوع انجام شود، اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد، زنده و بیدار نگه داشتن ذهن و نگاه کنجکاو کودک است—چیزی که باید در قلب هر نظام آموزشی پویا قرار داشته باشد.
