چگونه از خانه، ذهنی کاوش‌گر و کنجکاو بسازیم؟
پژوهش تنها در محیط‌های آموزشی رسمی شکل نمی‌گیرد. خانه، حیاط، پیاده‌رو، آشپزخانه و حتی یک قطره‌ی آب می‌توانند سکوی پرتابی برای اندیشیدن، پرسیدن و کشف کردن باشند. در ادامه، هشت رهنمود کاربردی برای خانواده‌ها ارائه شده است تا زمینه‌ساز پرورش کودکی کنجکاو، مستقل و علاقه‌مند به یادگیری شوند:
۱. اجازه‌ی کشف و گمانه‌زنی بدهید
کودک را در فرآیند مشاهده، طرح پرسش، آزمایش و کشف همراهی کنید، نه اینکه فقط اطلاعات را به او منتقل کنید. پرسش‌های ساده‌ی او ممکن است راه را به کشف‌هایی تازه و جالب باز کند.
✦ هر بار که کودک کشف می‌کند، تجربه‌هایش گسترش می‌یابد و ارتباط‌های ذهنی جدیدی می‌سازد.
۲. آموزش مستقیم را جایگزین نکنید
از آموزش شتاب‌زده‌ی مفاهیم و واژه‌ها بپرهیزید، مگر آنکه کودک خودش علاقه نشان دهد. اگر در حال بازی است و نخواست درباره‌ی آن حرف بزند، با احترام از او پیروی کنید.
✦ کودکان از طریق بازی آزاد، بیشتر از آموزش‌های رسمی می‌آموزند.
۳. با ذهن باز به نتایج نگاه کنید
اگر روند کشف مطابق انتظار شما پیش نرفت، ناامید نشوید. کشف‌های کودکان ممکن است شما را نیز شگفت‌زده کند. نقش خود را از «معلم» به «همراه پژوهشگر» تغییر دهید.
✦ با هم بیاموزید، نه برای هم.
۴. عشق به طبیعت را به او منتقل کنید
شگفتی، زیبایی و نظم طبیعت را با کودک تجربه کنید: از صدای چکه‌ی آب تا پرواز یک پرنده یا بافت یک برگ.
✦ این احساس احترام و لذت، زیربنای عشق به یادگیری علمی است.
۵. وقت بگذارید و مکث کنید
درگیر بودن با کودک یعنی ایستادن، نگاه کردن، لمس کردن و پرسیدن. کنار کودکتان بایستید و همان‌طور که او جهان را می‌بیند، با دقت نگاه کنید.
✦ لحظات کوچک زندگی، آزمایشگاه بزرگ کودکی هستند.
۶. کودک را رهبر اکتشاف قرار دهید
بگذارید خود کودک مسیر بازی و اکتشاف را انتخاب کند. شما تنها تسهیل‌گر باشید. به آنچه توجه او را جلب می‌کند، دقت کنید.
✦ از پرسیدن «چه چیز توجه‌ات را جلب کرده؟» نترسید.
۷. از پرسش‌های الهام‌بخش استفاده کنید
به جای دادن پاسخ، سؤالاتی بپرسید که کودک را به مشاهده، فرضیه‌سازی و جست‌وجو تشویق کند.
مثال‌ها:
-
«وای! دیدی وقتی سنگ افتاد، چه صدایی داد؟»
-
«به نظر تو اگر این برگ را در آب بگذاریم، چه می‌شود؟»
-
«فکر می‌کنی چرا این حشره رنگش با آن یکی فرق دارد؟»
۸. از ندانستن نترسید
اگر کودکتان سؤالی پرسید که پاسخ آن را نمی‌دانستید، با صداقت بگویید: «نمی‌دانم، بیایید با هم بفهمیم!»
برای کشف پاسخ، می‌توانید به کتابخانه، باغ‌وحش، موزه یا وب‌سایت‌های کودک‌محور مراجعه کنید.
✦ گفتن "نمی‌دانم" می‌تواند آغازی باشد برای یک سفر یادگیری مشترک.
جمع‌بندی
خانه نخستین محیط پژوهشی کودک است و والدین نخستین تسهیل‌گران کنجکاوی. با چند تغییر ساده در نگاه، زبان و واکنش‌ها، می‌توانید محیطی پر از سؤال، گفت‌وگو، مشاهده و شگفتی برای فرزندتان بسازید.
