دهم اردیبهشت، روز ملی خلیج فارس نامیده شده است. برای ما به عنوان پدر و مادر و یا اموزگار یا کتابدار این روز چه اهمیتی می تواند داشته باشد و وظیفه ما در آگاهی رسانی به فرزندان خویش چگونه باید باشد؟
باید به فرزندان خود بگوییم که روز خلیج فارس برای ما تنها یک نام نیست که بر سر آن با مدعیان کشمکش کنیم. خلیج فارس یک موهبت طبیعی، سرشار از منابع زیستی و غیر زیستی است. خلیج فارس با تمامیت ارضی ما گره خورده است. اما شوربختانه، حیات آن به خاطر آلودگی های نفتی، فاضلاب کشتی ها، فعالیت های صنعتی، شهری و بندری و حوادثی همچون غرق شدن کشتی های حامل مواد نفتی و شیمیایی و جنگ های ایران و عراق و عراق و کویت، به خطر افتاده است. شعارها و کشمکش ها بر سر نام گرامی آن، خلیج فارس را نجات نخواهد داد.
باید به فرزندان خود این آگاهی را بدهیم که خلیج فارس ما زیستگاه بسیاری از جانوران و گیاهان دریایی است و نقش بنیادین در چرخه حیات و ذخیرگاه آبزیان شیلاتی دارد. در این میان می توان به : مناطق مرجانی که درباروری دریاوچرخه ی غذایی، ماهیگیری و صید صدف های مروارید اهمیت بسیار دارند جنگل های حرا (که هنگام جزر دریا از آب بیرون می آیند و به هنگام مد زیر آب فرو می روند) و یونسکو آن هارا ذخیره گاه زیست کره زمین و سازمان محیط زیست آن ها را منطقه حفاظت شده اعلام کرده است،۲۱ گونه پرنده و نزدیک به ۲۲ میلیون پرنده مهاجرو پستاندارانی همچون دلفین ها، گاوهای دریایی و نهنگ ها (که ساکنان دایمی خلیج فارس نیستند) اشاره کرد. نزدیک به ۳۴ گونه آبزی نیز در خلیج فارس شناسایی شده اند. صدف هایی که در پیرامون بعضی جزایر خلیج فارس صید می شوند، به سبب شفافیت و زیبایی رنگ و نقش و نگارهای آن ها، هواخواهان بسیار دارند. مروارید خلیج فارس بارنگ های مختلف، دوام و درشتی، از جذابیت خاص برخوردار است و از بهترین مروارید های جهان به شمار می رود .
باید این پرسش را در ذهن نسل جوان خود به وجود آوریم که کدام سازمان ها، نهاد ها و افراد، مسول سفید شدگی مرجان های خلیج فارس اند؟ کدام سازمان ها و نهاد ها باید جنگل های حرا را که منبع تهیه ی داروها و رنگ های گیاهی و از عوامل موثر جذب گردشگران خارجی اند، از نابودی و زوال نجات دهند؟ کدام سازمان ها و نهاد ها بایداز مرگ آبزیان ، پرندگان و پستانداران دریایی براثر آلوده شدن به نفت و فاضلاب های صنعتی پیشگیری کنند و جلوی صید بی رویه ی آبزیان خلیج فارس را بگیرند؟
باید به فرزندان خود یاد دهیم که هریک از ما –فرد فرد ما – باید ارزش های این موهبت طبیعی را بشناسیم و قدر بگذاریم. سازمان های دولتی مسول و نهادهای مردمی دوستدار محیط زیست ،نهادهای دوستدار فرهنگ و تمدن ایران زمین وهریک از ما در کنار آن ها، نه تنها در برابرحفظ تمامیت ارضی ایران، بلکه در برابر ثروت های طبیعی و تاریخی و فرهنگی آن مسولیم. مسولیت و ارج نهادن به سرزمین مان و موهبت های طبیعی آن را از کودکی به فرزندان خود بیاموزیم. این آموزش، لازمه توسعه پایدار و حفظ تنوع زیستی است.
به فکر باشیم! نگذاریم "خلیج همیشه فارس" به برهوت آبی تبدیل شود.
آیا می خواهید که درباره نام خلیج فارس و تاریخ آن بیشتر بدانید؟
اگر پاسخ شما آری است، مطلب زیر را هم بخوانید و این اطلاعات را با فرزندان خود نیز سهیم شوید :
کهن ترین نام خلیج فارس که در کتیبه های آشوری آمده "نارمراتو" به معنی رود تلخ است. در دوره هخامنشیان به خلیج فارس"دریا تی هچاپارس ا تی"به معنی دریایی که از پارس می رود، می گفتند. تا حمله اسکندر مقدونی، هخامنشیان بیش از ۲۰۰ سال بر جزیره هاو ساحل های خلیج فارس در عرصه نظامی و بازرگانی فرمانروایی داشتند. اشکانیان، در سال۲۵۰ پ .م ،سلوکیان، جانشینان اسکندر را از ایران به غرب رود فرات راندند و دوباره تمام ساحل ها و جزیره های خلیج فارس را در اختیار گرفتند. در سده چهارم میلادی، ساحل های غربی و جنوبی خلیج فارس از سوی شاپور دوم ساسانی گشوده شد و در آغاز ورود اسلام، ایرانیان، یهودیان و مسیحیان در آنجا زندگی می کردند. پیامبر اسلام اداره خلیج فارس را به یکی از پیروان خود سپرد. بعد ها ساحل ها و جزیره های خلیج فارس بارها دست به دست شدند. اما خلیج فارس همیشه "خلیج فارس" ماند. کتاب های بسیاری از جغرافی دانان نامی غرب همچون استرابون و بطلمیوس و کتاب های جغرافی دانان شرق از جمله کتاب "البلدان"،" قانون مسعودی"المسالک وممالک" و... همگی بردرستی نام خلیج فارس گواهی می دهند.
و اما خلیج عربی. در کتاب های جغرافیا و تاریخ کهن، دریای احمر که میان تنگه ی باب المندب و ترعه سویز قرار دارد، خلیج عربی نامیده شده است. پدر دانش جغرافیا هکاتایوس ملطی (سده ی پنجم پ .م) در نقشه ای که از دنیای روزگار خود ترسیم کرده، نیز دریای احمر را "خلیج عرب" " نامیده است. در سرتاسر تاریخ، خلیج فارس به سبب جایگاه جغرافیایی، سیاسی و طبیعی، از اهمیت راهبردی برخوردار بوده است. از دیدگاه جغرافیایی، خلیج فارس مهم ترین مرکز ارتباط سه قاره ی جهان در خاور میانه است. از ذخایر عظیم نفت و گازو منابع ارزشمند زیستی و غیر زیستی بی همتا، امکانات ترابری دریایی، دسترسی به دریاهای آزاد و ویژگی های مهم و بی نظیر اکولوژیک برخوردار است. خلیج فارس در بخش ایرانی، بیش از ۲۶ جزیره، از جمله خارک قشم ، هرمز، کیش و چندین بندر مهم هم چون بندرخرمشهر، آبادان، بوشهر و بندر عباس دارد.
بد نیست اینجا به افسانه ای درباره ی نامگذاری جزیره ی کیش اشاره کنم.
در روزگاران گذشته در جزیره سیراف (از جزیره های پر رونق خلیج فارس) ناخدایی به نام قیصر زندگی می کرد که سه پسر داشت. نام پسر بزرگش قیس بود. پس از مرگ پدر، پسران در اندک زمانی، میراث او را تمام کردند. مادر خود را در سیراف گذاشتند و برای زندگی به جزیره ای در آن نزدیکی رفتند. در آن هنگام، ناخدایی از سیراف به هند می رفت. رسم براین بود که هریک از ساکنان، کالایی به امانت به مسافران می دادند تا در مقصد برای او بفروشند. مادر قیس که چیزی برای فروش نداشت، به اصرار گربه خود را به ناخدا داد. پادشاه هند برای ناخدا مهمانی باشکوهی برگزار کرد. در آن روزگار، موش در هند خیلی زیاد بود، به گونه ای که چند نفر کنار سفره ی غذا، موش ها را فراری می دادند. ناخدا که این وضع را دید، گربه پیرزن را رها کرد و همه ی موش ها پا به فرار گداشتند. بزرگان هند به پاس این هدیه، برای مادر قیس پاداش فراوان فرستادند. پس از بازگشت ناخدا به سیراف، مادر قیس با ثروتی که به دست آورده بود، نزد پسرانش کوچ کرد. از آن پس، خانواده بنی قیصر نامدار شدند و جزیره ای که در آن زندگی می کردند، قیس نامیده شد که بعد ها به کیش تغییرنام یافت.
منابع :
خلیج فارس از گذشته تا حال. محمود نوروزی فر . تهران : کانون پرورش فکری کودکان ونوجوان، ۱۳۸۴ .
راهنمای نقشه ی مصور تاریخی خلیج فارس از آغاز تا کنون. بخش تحقیقات و مطالعات جغرافیایی موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب با همکاری علی اکبر محمودیان، زیر نظرمحمدرضا سحاب. تهران : کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بی تا.
خلیج فارس : ارزش ها و تهدیدها. ویژه نامه فریاد زمین شماره 2.حوریه برادران خسروشاهی ، فرزانه موثق نژاد. تهران : جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست، ۱۳۷۹.
کیش : راهنمای جزیره کیش برای کودکان ونوجوانان. به کوشش شهرداد میرزایی. نویسنده روزبه کمالی؛ تصویرگر فرشید مثقالی . سازمان منطقه آزاد کیش ، بی تا.
