بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از ۱۴ تا ۲۴ اردیبهشت ماه برگزار شد. دراین نمایشگاه ۲۶۳ ناشر کتاب کودک و نوجوان شرکت داشتند. ٢١٠ ناشر از تهران و ٥٣ ناشر از دیگر شهرها مانند مشهد، اصفهان و شیراز بودند. این ناشران با ۲۳ هزار و چهارصد و سی عنوان کتاب پذیرای کودکان و نوجوانان بودند. غرفه های ناشران کتاب کودک و نوجوان امسال نیز هم‌چون سال گذشته در زیر چادرها و با استاندارد پایینی برپا و سبب گله مندی ناشران و بازدیدکنندگان شد. کتابک در نوشته ی زیر نگاهی به بخش ناشران و کتاب های کودک و نوجوان نمایشگاه امسال داشته و نظرات برخی از ناشران را بازتاب داده است.
- پدیده ای به نام کتاب های بازاری
شمار زیادی از کتاب های به نمایش گذاشته شده در این گروه قرار دارند. کتاب هایی از قصه های آشنا با تصاویری کارتونی که در دکه های روزنامه فروشی ها هم می توانید آن ها را پیدا کنید. حضور ناشران شهرستانی در میان این ناشران چشم گیر است. البته این کتاب ها را در میان کتاب ناشران بزرگ و موفق کودک و نوجوان هم می توانید پیدا کنید!
- کتاب هایی با چندین ترجمه همزمان
در پیشخوان غرفه ها، کتاب های زنجیره ای، توجه ها را به خود جلب می کند. غرفه ای، تنها با یک مجموعه در نمایشگاه شرکت کرده است: یک مجموعه ی بیست و پنج جلدی که از حکایت های مثنوی معنوی مولانا بازنویسی شده است.
فاطمه مرتضایی فرد، مدرس بازنشسته کتابداری و از اعضای گروه های بررسی کتاب شورای کتاب کودک در این باره می گوید: "با مراجعه به کاتولوگ ناشران و صحبت با چند ناشر متوجه شدم که ترجمه های مختلفی از کتاب ها همزمان از سوی چند ناشر منتشر شده است." او همچنین به بازار گرم انتشار مجموعه ها در میان ناشران اشاره کرد. او بر این باور است که رواج این پدیده منفی نیست اما نیازمند بررسی است. او آشنا بودن مجموعه ها برای مخاطب و در نتیجه سودآور بودن برای ناشران را یکی از دلایل احتمالی گسترش آن ها دانست. مجموعه ها یا کتاب های زنجیره ای، داستان های مجزایی هستند که شخصیت داستانی یکسانی دارند. این آثار چنانچه از کیفیت ادبی و هنری مناسبی برخوردار باشند نقش مهمی در پرورش مهارت های خواندن کودکان دارند.
- شبکه نابسامان پخش کتاب
بسیاری از ناشران از نابسامانی چرخه ی نشر گله مند بودند. اسدالله شعبانی شاعر کودکان و مدیر مسئول نشر توکا در این باره چنین می گوید: "یکی از بزرگترین مشکلات ما توزیع است. در همه دنیا ناشر، تنها تولید کننده است و سیستم توزیعی وجود دارد که تولیدات را در سراسر کشور پخش می کند و به ناشر بازخورد می دهد تا بنا به خواست مخاطبان خود برنامه ریزی کند. مشکل پخش کتاب در ایران هیچ گاه حل نخواهد شد." او در راس امور قرار گرفتن ناشران قدرتمند را دلیل این امر می داند و بر این باور است که این ناشران هر حرکت موثر در پخش کتب را مختل می کنند. او می گوید: "ناشران بزرگ چون نیاز ندارند با دخالت دولت مخالفت می کنند. من هم مخالف دخالت دولت هستم و معتقدم نشر باید آزاد باشد دولت نباید ناشر باشد چون میدان رقابت را می بندد و ناشران خصوصی در برابر ناشران دولتی کاری از پیش نمی برند. اما دولت در همه امور دخالت می کند بنابراین دخالت نکردن در چرخه پخش بی عدالتی است."
- کتاب های بازچاپ کانون و نوستالژی دوران کودکی
مدیر بازرگانی و مسئول برگزاری نمایشگاه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می گوید امسال کانون با ۲۰۰ عنوان کتاب چاپ جدید در نمایشگاه حضور دارد. او غرفه ای را که برای کانون در نظر گرفته شده کوچک می داند: "اولین کتاب کانون در سال ۴۹ منتشر شده است. خیلی از افراد نسبت به کانون حس نوستالژیک دارند و برایشان خاطره انگیز است. اکنون با فرزندانشان به غرفه کانون می آیند ولو این که خرید هم نکنند زیرا خاطرات برایشان زنده می شود."
او درباره عرضه کتاب های بازاری در کنار کتاب هایی با کیفیت بالا در نمایشگاه چنین می گوید: "در خرید کتاب ظاهر کتاب برای کودکان بسیار مهم است. اما در کانون اعتقاد بر بالا بردن سطح مخاطب است. کانون بر روی تصویرگری کتاب ها بسیار حساس است و وسواس دارد. کارهای تصویرگری کانون در جشنواره هایی مانند بولونیا و براتیسلاوا رتبه می آورد. بنابراین ناشرانی هستند که کتاب های بازاری تولید می کنند و سطح فروش بالاتری از ما دارند ولی کانون مخاطب خاص را در نظر دارد."
او درباره ی مشکل حوزه ی نشر گفت: "کانون یک ناشر دولتی است و مشکلی در حوزه نشر ندارد مضاف بر این که چون بر روی کانون حساسیت خاصی وجود دارد تولیدات کانون با وسواس و دقت خاصی انجام می شود از فیلترهای خاصی عبور می کند تا بدون مسئله باشد. گرانی کاغذ و چاپ کتاب تنها مشکل است.
کانون در سال گذشته اولویت کاری خود را به گروه سنی نوجوان و رمان نوجوان داده است که در اسفند سال گذشته از ۱۴ رمان از مجموعه ۴۰ جلدی "رمان نوجوان امروز" رونمایی شد.
- کتاب های شعر کودک و نوجوان، چیزی که کم یاب بود
شعر، سخن تخیل برانگیز، سخنی که در آن معنای لفظی واژه ها گسترش یابد، سخنی که هر بار خوانده شود چیز تازه ای را القا کند، شعر، در بیست و چهارمین نمایشگاه کتاب بسیار کم رنگ بود. این کمبود سال هاست که دامن گیر شعر کودک و نوجوان ایران است و هر سال در گزارش های گروه بررسی شعر کودک و نوجوان شورای کتاب کودک بازتاب داده می شود.
- نشست ها
ترتیب دادن نشست هایی با نویسندگان کودک و نوجوان در شماری از غرفه ها از برنامه هایی است که در چند نمایشگاه گذشته برگزار شده است. کودکان و نوجوانان می توانند با نویسندگان محبوب شان از نزدیک آشنا شوند و گفت و گو کنند و کتابی را با امضای او به خانه ببرند. این گونه نشست ها در کشورهای دیگر بسیار متداول است و نویسندگان در آموزشگاه ها و کتابخانه ها با مخاطبانشان ارتباط پیوسته دارند که در تشویق کودکان به خواندن بسیار کارامد است. اما چرا برای برگزاری چنین نشست هایی در ایران تنها به یک بار در سال بسنده می شود؟
اما سرای اهل قلم نیز نشست های تخصصی در زمینه ی ادبیات کودک و نوجوان برگزار می کند. امسال دانش آموزان سال اول دبستان ایران مهمان نمایشگاه کتاب کودک بودند تا با همراهی ناهید مهدی اصل، نویسنده کتاب های قصه بازی و محمد رضا یوسفی، احمد وکیلیان و پرفسور الریش مارزلف "تاثیر قصه گویی و بازی های سنتی ایران و ملل در مهارت های زندگی کودکان" را به نمایش بگذارند. اما این نشست با یک ساعت تاخیر برگزار شد. محل برگزاری نشست ها در سالن ناشران بین المللی بود و تنها با پارتیشن از فضا نمایشگاه جدا شده بود. تجهیزات تقویت صوت نیز از کار افتاده بودند.
و سخن پایانی آن که آیا چادرهایی با ارتفاع کوتاه که امکان تهویه هوا در آن ها وجود ندارد و گرما و گرد و غبار در آن آزار دهنده است برای بازدیدکنندگان کودک و نوجوان مناسب است؟ آیا نمایشگاهی با این کیفیت خاطره ای دلنشین از بازدید نمایشگاه کتاب برای او می سازد و ما را امیدوار می کند که سال آینده او را در میان بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب ببینیم؟