قدرت سوادآموزی، به این مفهوم که کسب مهارت های خواندن و نوشتن یا سواد پایه ابزاری است برای انسان ها تا جهان پیرامون خود را بهتر بشناسند و فرصت های رشد و پیشرفت را تشخیص دهند و آگاهانه در بالیدن فردی و اجتماعی خویش بکوشند.
هم اکنون ۵۷۰ میلیون کودک به مدرسه می روند. شمار کودکان محروم از مدرسه از ۱۰۳ میلیون در سال ۱۹۹۹ به ۷۳ میلیون نفر در سال ۲۰۰۶ رسیده است. اما هنوز ۷۵ میلیون کودک در جهان از آموزش محروم هستند. این، می تواند جمعیت یک کشور نسبتاً پهناور باشد.
اهمیت این موضوع، و امید برای ساختن جهانی با دختران و پسران و مردان و زنان باسواد در کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه، سازمان ملل را برآن داشته تا دهه ای را برای سوادآموزی، نامگذاری کند، از سال ۲۰۰۳ تا سال ۲۰۱۲ مسئولیت هماهنگی، برگزاری برنامه ها و پیگیری پیشرفت های جهانی و منطقه ای در زمینه سوادآموزی در دهه سوادآموزی به دوش یونسکو نهاده شده است.
یونسکو هم در سال ۲۰۰۵، برای هماهنگ کردن فعالیت ها و در ارتباط قرار دادن کشورهای مختلف با یکدیگر در این باره، چهارچوبی به نام «سوادآموزی، شگردی برای توانمند سازی »، (Life: Literacy Initiative for Empowerment)، را بنیاد گذاشت.
سازمان ملل دلیل خود برای نامگذاری این دهه را در سه محور بیان کرده است:
- در نگاه جهانی، یک پنجم بزرگسالان، نمی توانند بخوانند و بنویسند. برابر با تازه ترین آمارها، ۷۷۶ میلیون بزرگسال بی سواد در جهان زندگی می کنند که این سطح از بی سوادی، در دنیای پیشرفته امروز پذیرفتنی نیست.
- توانایی خواندن و نوشتن، یک حق انسانی است، آموزش ابتدایی نزدیک به ۵۰ سال پیش، در اعلامیه جهانی حقوق بشر، به عنوان یک حق انسانی شناخته شده است. این حق هم اکنون، برای بخش بزرگی از جمعیت انسانی زمین، نادیده گرفته می شود.
- تلاش هایی که تاکنون برای سوادآموزی در سطح ملی و جهانی انجام شده پاسخگوی نیازها نیست و این دهه فرصت خوبی را فراهم می کند تا روش و تلاشی پایدار و پیگیر در پیش گرفته شود و تلاش ها از سطح برنامه ها و پروژه های کوتاه مدت و قطع شونده فراتر رود.
هدف های این دهه نیز، تلاش برای دسترسی نیمی از بزرگسالان بی سواد آموزش ابتدایی تا ۲۰۱۵، برابر با هدف برنامه آموزش برای همه و هماهنگی با برنامه توسعه هزاره سازمان ملل برای مهار فقر، تعیین شده است.
برنامه توسعه هزاره سازمان ملل، برنامه ای همه جانبه است که با تعیین هدف های مشخص و مدت دار، تلاشی جهانی را برای رسیدن به این هدف ها رهبری می کند. همه بخش های سازمان ملل هم برای دستیابی به این هدف ها با هم همکاری می کنند.
هدف های این برنامه، همه در راستای رسیدن به توسعه پایدار هستند. مهارفقر، برابری جنسیتی، سلامت کودک و مادر، مبارزه با ایدز، حفظ محیط زیست و همکاری جهانی بخش های مختلف این برنامه را تشکیل می دهند.
درباره آموزش ابتدایی، برنامه توسعه هزاره، فراهم شدن آموزش پایه و به پایان رساندن دوره ابتدایی مدرسه را برای همه کودکان دختر و پسر جهان تا سال ۲۰۱۵ برنامه ریزی کرده است.
برنامه جهانی «آموزش برای همه» نیز در سال ۱۹۹۰ در نشست سران کشورها در تایلند، با انتشار اعلامیه ای به نام "آموزش برای همه " آغاز به کار کرد.
این برنامه شش هدف دارد که بر فراهم کردن آموزش برای کودکان به ویژه کودکان آسیب پذیر، تاکید می کند. در این برنامه تا سال ۲۰۱۵ همه کودکان، به ویژه دخترها، باید از آموزش ابتدایی کامل و با کیفیت مناسب در همه بخش های جهان، به ویژه در منطقه های محروم، فقیر و آسیب پذیر برخوردار شوند. نیمی از بزرگسالان بی سواد به آموزش ابتدایی دسترسی پیدا کنند. تا سال ۲۰۱۵ برابری جنسیتی در آموزش با تاکید به دسترسی دختران به آموزش ابتدایی کامل و امکانات آموزشی مناسب به دست آید و در آخر، برابری در همه بخش های آموزشی، برخورداری از امکانات آموزشی و فرصت های برابر در آموزش و برخورداری از نتایج آن برای همه انسان ها فراهم شود.
در همین راستا، برنامه های این دهه بخش گسترده ای از جامعه های فقیر و عقب نگه داشته شده ای مانند زنان را در می گیرد و تلاش می کند تا فقر را به عنوان یک عامل مهم بازدارنده مهار کند.
در این دهه، باید به سواد، با دیدی بازتر و فراتر از مفهوم سنتی آن نگاه شود. در این روزگار، نگاه تازه به مفهوم سواد، برای بقا در جامعه جهانی تعیین کننده است. آموختن شکل های تازه سواد و دستیابی به اطلاعات مفید در قالب های گوناگون، راه را برای رشد باز می کند.
این برنامه ها می تواند نگاه تازه و چهارچوب فکری پویایی را در اختیار دولت های کشورها و برنامه ریزان آموزشی و حتی آموزگاران و پدر و مادرها قرار دهد تا با توجه به اهمیت آموزش به شکل کلی و آموزش ابتدایی به طور ویژه، برای رشد کودکان سرزمینشان تلاش کنند.
نتایج این رشد، هرگز در وجود یک فرد خلاصه نمی شود و رشد خانواده، جامعه و جهان را در پی دارد. رشدی در راستای دستیابی به توسعه پایدار. پایداری و پویایی جامعه، اقتصاد و محیط زیست که زندگی سالم و همراه با برابری و پیشرفت را برای انسان ها از پی دارد.
