افشین علا، شاعر حوزه کودک و نوجوان گفت: هرچه می‌گذرد هم سهل‌انگاری‌ها بیشتر می‌شود، هم ورود افرادی که هیچگونه آشنایی با مبانی شعر، ادبیات و مخاطب ندارند و این‌گونه متاسفانه به جای «کودکانه سرودن»، سرودن «منظومه‌های بچگانه» رواج یافته است.
علا در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: به دلیل دستیابی نسل امروز به وسایل ارتباطی جدید مانند اینترنت، تبلت، بازی‌های رایانه‌ای، فیلم‌ها و انیمیشن‌ها، نقش کتاب درحال کمرنگ شدن است و بچه‌ها در معرض این خطر هستند که کلا با کتاب قهر کنند.
این شاعر با اشاره به این که هر چقدر وسایل ارتباط جمعی در دنیای مدرن از نظر کمی و کیفی بیشتر در اختیار مخاطب قرار بگیرد هرگز نمی‌تواند جای کتاب را پر کند، گفت: باید به این موضوع اندیشید در عصری که هرگونه وسیله ارتباطی مدرن در اختیار بچه‌هاست، چگونه می‌توان جاذبه‌های کتابخوانی را برای آن ها حفظ کرد؛ نسلی که در آینده قرار است با گنجینه ادبیات و متون کهن فارسی آشنا شود باید کلیدی هم در اختیار داشته باشد که بتواند به سراغ این گنجینه گرانبها برود و این کلید چیزی جز کتاب نیست.
وی افزود: باید استفاده درست و مفید از این وسایل را به کودکان بیاموزیم. به‌طور مثال با استفاده از اینترنت و وسایل مدرن می‌توان بچه‌ها را به جستجوی کتاب‌های خوب تشویق کرد کما این‌که امروزه بسیاری از محققان و بزرگسالان برای
دسترسی به منابع تحقیقاتی خود از این وسیله استفاده می‌کنند. کودکان باید بیاموزند که از اینترنت می‌توانند برای رسیدن به منابع وسیع‌تر و معتبرتر استفاده کنند و رایانه فقط وسیله‌ای برای ایجاد تفریح و سرگرمی نیست.
ارایه کتاب‌ها در قالب‌های جذاب و به روز
علا ادامه داد: با وجود جهشی که در سال‌های اخیر در حوزه ادبیات کودک داشته‌ایم، برای کتابخوان کردن بچه‌ها همتی وجود ندارد و این یکی از وظایفی است که به عهده بخش فرهنگی جامعه است و نیاز مبرم به آن احساس می‌شود؛ همان‌طور که بچه‌ها در مدارس با کتاب‌های درسی، یک سال را سپری می‌کنند قطعا می‌توانند با کتاب‌های دیگر هم انس بگیرند. این وظیفه نهادهای فرهنگی است که کتاب‌های جذاب را در قالب‌های مورد پسند و به روز ارائه دهند تا بچه‌ها این کالای فرهنگی را فراموش نکنند.
شعر را باید در کتاب‌ها جستجو کرد نه اینترنت
نویسنده رمان «زندگی حضرت فاطمه (س)» با تاکید بر این‌که کتاب ضمن داشتن جاذبه و سرگرمی برای کودکان می‌تواند به آموختن تجربه‌های مفید زندگی نیز به آنها کمک کند، گفت: شعر قالبی است که بیشتر، آن را در کتاب‌ها باید جست‌وجو کرد تا اینترنت. شعر هنوز برای بچه‌ها در لابه‌لای صفحات کتاب معنا پیدا می‌کند و بچه‌هایی که می‌خواهند شعر بخوانند بیشتر به سراغ کتاب و مجلات می‌روند تا اینترنت و کامپیوتر.
عرضه کتاب‌های بازاری و مبتذل به‌جای اشعار مفید
علا عنوان کرد: در حال حاضر در فضای مجازی بانک اطلاعاتی خوب و کاملی در حوزه شعر کودک وجود ندارد در حالی که این فضا یک فرصت محسوب می‌شود و ما از آن می‌توانیم استفاده کنیم تا بچه‌ها ارتباطشان را با کتاب مخصوصا کتاب‌های خوب و باکیفیت افزایش دهند.
وی ادامه داد: متاسفانه در حال حاضر ناشران به سمتی در حرکتند که کتاب‌های بازاری و مبتذل بیشتر از اشعار مفید در دسترس کودکان قرار می‌گیرد و زمانی که با ناشران در این زمینه صحبت می‌کنیم استدلال اکثر آنها این است که سلیقه بچه‌ها این موضوعات و این کتاب‌ها را بیشتر می‌پسندد؛ در حالی که در ادبیات کودک می‌توانیم به‌جای این‌که تابع سلیقه مخاطب باشیم خودمان این سلیقه را در مخاطب ایجاد کنیم.
شاعر «یک عالم پروانه» افزود: این ایجاد سلیقه به نوع کار پدیدآورندگان کتاب کودک و نوجوان اعم از ناشر، شاعر، نویسنده و تصویرگر بستگی دارد. زمانی همه این عوامل می‌توانند کار کارشناسی و دقیقی ارائه دهند که با ویژگی مخاطب کودک و نوجوان آشنایی کامل و بر مبانی ادبیات و هنر اشراف گسترده‌ای داشته باشند، در این صورت کار موفق خواهد بود.
آشنایی شاعر با مقوله شعر از ریشه مشکل دارد
وی تاکید کرد: در بازار کتاب کودک شاهد تولید آثاری هستیم که خیلی از آنها ناشی از سوءتفاهم صاحب اثر است. مثلا در حوزه شعر کودک می‌بینیم که آشنایی شاعر با مقوله شعر به معنای عام از ریشه مشکل دارد و اگر کسی به معنای خاص کلمه شاعر نباشد و شعر را به معنای عام کلمه نشناسد نه تنها نمی‌تواند برای کودک کار کند بلکه حاصل اثر او بسیار آفت‌خیز و خطرناک است.
علا با تاکید بر این‌که شعر در دوران کودکی تأثیر خاص و ماندگاری بر ذهن مخاطب می‌گذارد، گفت: نحوه آشنایی کودکان با ادبیات با کتاب‌هایی آغاز می‌شود که در اختیارشان قرار می‌دهیم. وقتی کیفیت کتاب پایین باشد بچه‌ها در آینده هم به سراغ شعر به معنی واقعی کلمه نخواهند رفت و جذب آثار مبتذل و ترانه‌های روز خواهند شد.
شعر کودک باید کلیدی باشد در دست کودکان
شاعر «خاطرات مه گرفته» عنوان کرد: شعر کودک باید کلیدی باشد که بچه‌ها آن کلید را به دست آورند و در سال‌های جوانی به سراغ گنجینه اصلی ادبیات بروند. این دغدغه در دهه‌های گذشته وجود داشت. به طور مثال در دوره‌ای که محمود کیانوش به عنوان یک پیشکسوت وارد کار کودک شد، به تبع آن در دهه 60 شاعرانی ظهور کردند که با وسواس و دغدغه‌مند برای گروه‌های سنی مختلف به سرودن شعر پرداختند اما هرچه گذشت هم سهل‌انگاری‌ها بیشتر شد و هم دایره ورود افرادی که هیچگونه آشنایی با مبانی شعر و ادبیات نداشتند و مخاطب را هم نمی‌شناختند افزایش یافت؛ جریانی که به جای «کودکانه سرودن»، سرودن «منظومه‌های بچه‌گانه» را رواج داد. این خطر بزرگی است که شعر کودک و در نهایت کتابخوانی کودک را مورد تهدید قرار می‌دهد.
علا ادامه داد: باید توجه داشت در تعریف شعر کودک، اگر قایل به این باشیم که شعر کودک کلامی است که هم خیال‌برانگیز است و هم با جهان ذهنی کودک ارتباط داشته و دارای دایره واژگانی ویژه است؛ اگر دایره واژگانی مناسب هر گروه سنی را رعایت کنیم، آن وقت می‌توانیم به نقد آثاری که در این زمینه خلق می‌شود، بپردازیم.
شاعر «گل صدبرگ» توضیح داد: منظور از دایره واژگانی این است که ضمن محدودیت تعداد واژگان، شاعر باید بتواند برای کودکان به طور طبیعی، روان، سهل و ممتنع شعر بگوید و هیچگاه محدودیت دایره واژگانی نباید دلیلی باشد برای سرودن اشعار سست و زبان ناقص.
شعر گفتن برای کودک را از کودکان بیاموزیم
شاعر «نسیم دختر باد» تاکید کرد: به‌دلیل این‌که مخاطب ما نوآموز است و تازه می‌خواهد با زبان آشنا شود باید یک نسخه سالم و بی‌نقص به او ارائه دهیم نه یک زبان سست و پر از دست‌انداز با قافیه‌های ضعیف و تکراری و جملاتی که به‌خاطر محدودیت دایره واژگانی دارای ضعف تالیف فراوان هستند.
علا با بیان این‌که برای رسیدن به این مقصود چاره کار دقت در مخاطبان(کودکان) است، یادآوری کرد: به طور مثال یک کودک 5 یا 6 ساله در گویش روزمره خود به طور طبیعی تعداد محدودی واژگان را به کار می‌گیرد که از تعداد واژگانی که بزرگترها به کار می‌گیرند بسیار محدودتر است ولی می‌تواند به طور طبیعی و روان حرف بزند اما به صورت ساده و کودکانه.
وی عنوان کرد: ما هم باید این را از مخاطب بیاموزیم و کودکانه شعر بگوییم اما طبیعی و روان و در قالب تحریرهای استوار و محکم؛ زیرا در عین این‌که می‌خواهیم شعر کودک بسراییم رسالت خطیری به نام زبان‌آموزی هم بر دوشمان است.
شاعران کودک باید بارها اشعار سعدی را بخوانند
علا افزود: بدین منظور شاعران کودک باید سعی کنند بارها اشعار سعدی را بخوانند و از ظرایف شاعری که به عنوان استاد سخن و مهندس کلام در ادبیات فارسی مشهور است، برخوردار شوند. سعدی شاعری است که در عین کامل بودن آثار و معیار بودن غزلیات و نثرش در ادبیات بزرگسالان، آنقدر سهل و ممتنع شعر می‌گوید که در برخی موارد منطق کلام و دایره واژگانش حتی برای کودکان هم قابل دسترس است.
شاعر «بلدم شعر بگویم» با اشاره به درحاشیه قرار داشتن کتاب کودک گفت: اغلب اوقات می‌بینیم خانواده‌ها برای خرید کتاب‌های مورد نیاز خودشان به فروشگاه‌های کتاب می‌آیند و مراجعه به بخش کودک و نوجوان بیشتر برای سرگرمی است. این موضوع در نمایشگاه‌های کتاب نیز به چشم می‌خورد. برای این‌که کتاب کودک از حاشیه خارج شود، شایسته است به طور جداگانه‌ای مثلا در روز جهانی کتاب کودک، نمایشگاهی را فقط با رویکرد کودک و نوجوان برگزار کنیم.
