تبعیض فرهنگی

«تبعیض فرهنگی» چیست؟

فرهنگ دربرگیرنده هنجار‌های پذیرفته شده‌ی گروهی از افراد است. ما زمینه‌ی فرهنگی افراد را از موضوع‌هایی مانند زبان، لهجه، نژاد، و قومیت می‌شناسیم. تبعیض‌های فرهنگی برروی سلامت کودک شما مؤثر می‌تواند باشد. برای بزرگ‌سالان گفت‌وگو درباره‌ی تبعیض دشوار است. گفت‌وگو با کودکان در این‌باره، چالش‌برانگیز‌تر نیز می‌شود. افراد به دلایل گوناگون مانند سن، جنسیت، بدن، دین، سطح درآمد، توانایی‌های جسمی و ذهنی، نژاد و یا قومیت، مورد تبعیض قرار می‌گیرند. متأسفانه برای بسیاری از افراد، گفت‌وگو درباره‌ی تبعیض دشوار و ناراحت‌کننده است، ولی کارشناسان بر این باورند که گفت‌وگو درباره‌ی تبعیض با کودکان را نباید نادیده گرفت.

تبعیض فرهنگی چگونه است؟

در ادامه به برخی از شکل‌های تبعیض فرهنگی که کودکان و جوانان با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند، اشاره می‌کنیم.

• سوءاستفاده‌ی کلامی و احساسی
• مسخره کردن و اذیت و آزار
• سوءاستفاده‌ی جسمی و خشونت
• برچسب‌های نژادی و خطاب کردن یکدیگر با نام‌های ناشایست
• بی‌احترامی و بی‌عدالتی از سوی آموزگار، دیگر بزرگ‌سالان و یا کودکان.

کودکان متوجّه موضوع هستند.

بسیاری از افراد از گفت‌وگو با کودکان خود درباره‌ی تفاوت‌ها پرهیز می‌کنند، زیرا توجّه کودکان را به تفاوت‌ها نمی‌خواهند جلب کنند. در حالی که حتّی اگر با کودکان درباره‌ی تفاوت‌ها گفت‌وگو نکنید، آن‌ها تفاوت میان خود و دیگران را متوجّه می‌شوند. کودکان اگر ببینند با گروهی از افراد رفتار متفاوتی می‌شود، به‌خوبی آن تفاوت رفتاری را احساس می‌کنند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند کودکان نوپا تفاوت رنگ پوست افراد را تشخیص می‌دهند. در همان سال‌های نخست زندگی، نظر کودکان درباره‌ی کسانی که شباهت بیش‌تری به آن‌ها دارند، جلب می‌شود. هرچند شباهت‌ها گاهی بسیار سطحی و بی‌معنا هستند، ولی کودکان به این افراد علاقه بیش‌تری دارند. برای نمونه، در یک پژوهش چند کودک شش ساله را در دو گروه سبز و نارنجی دسته‌بندی کردند. در پایان پژوهش، کودکان نکته‌های مثبت را درباره‌ی بچه‌های هم‌گروهی‌‌شان و نکته‌های منفی را درباره‌ی گروه دیگر، بیش‌تر به‌یاد می‌آوردند.

هنگامی که پدرها و مادرها از گفت‌وگو درباره‌ی تفاوت‌ها پرهیز می‌کنند، کودکان چنین برداشت می‌کنند که تفاوت‌ها تابو هستند و از آن‌ها نباید سخن گفت. کودکان در این وضعیت گمان می‌کنند تفاوت میان افراد، بسیار مهم‌تر از آن‌ چیزی است که واقعیت دارد. شاید آن‌ها از سخن گفتن و پرسیدن در این‌باره پرهیز کنند. این دوری و سکوت، فرصت تغییر دادنِ پیش‌فرض‌های ذهنی نادرست را از کودکان خواهد گرفت. از سوی دیگر، گفت‌وگو درباره‌ی تفاوت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا گوناگونی افراد را ارزشمند بدانند، به تفاوت‌ها احترام بگذارند، و چنان‌چه تبعیضی را ببینند، آن را بازشناسند. در یک آزمایش که با کودکان هشت تا یازده ساله انجام گرفت، پژوهشگران برای کودکان داستان‌هایی خواندند که در آن‌ها تفاوت میان افراد کم‌ اهمّیت جلوه داده شده بود، (رویکرد «کور رنگ») و از سوی دیگر، داستان‌هایی خواندند که درباره‌ی ارزشمندی تفاوت‌ها سخن می‌گفتند. در پایان آزمایش، کودکان داستان‌هایی را شنیدند که در آن‌ها نمونه‌هایی از تبعیض و تعصّب نژادی آورده شده بود. کودکانی که پیش‌تر داستان‌های «کور رنگ» را شنیده بودند، کم‌تر از دسته‌ی دیگر کودکان، توانایی بازشناسی تبعیض نژادیِ آمده در داستان‌های نهایی را داشتند.

اضطراب از تبعیض

برای همه‌ی کودکان گفت‌وگو درباره‌ی تفاوت‌ها و تبعیض‌های فرهنگی سودمند است، ولی گفت‌وگو درباره‌ی این موضوع برای کودکانی که بر آن‌ها تبعیض می‌شود، بسیار حیاتی‌تر است. احساس تبعیض با مشکل‌هایی در سلامتی روحی و جسمی مانند اضطراب، افسردگی، چاقی، افزایش فشار خون و مصرف مواد مخدّر پیوند دارد. باور بر این است که بسیاری از این مشکلات در فشار ناشی از مورد تبعیض بودن ریشه دارد. فشار تبعیض‌آمیز روی تصویر کودکان از خودشان نیز می‌تواند تأثیر بگذارد. این فشار، شاید کودکان را از همکاری در فعّالیت‌های گروهی و یا مشارکت در کلاس، باز دارد. ولی گفت‌وگوی آزادانه با کودکان، آن‌ها را برای رویارویی با تبعیض آماده می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا فشار مورد تبعیض بودن را مدیریت کنند.

گفت‌وگو درباره‌ی تبعیض

شما چگونه با کودکان درباره‌ی تبعیض و تفاوت‌ها می‌توانید سخن بگویید؟ نکته‌های زیر را به‌عنوان راهنما به‌یاد داشته باشید:

• انتظار «یک سخنرانی» درباره‌ی تبعیض را نداشته باشید. تنها به یک گفت‌وگو نباید بسنده کنید، بلکه گفت‌وگویی باز و همیشگی داشته باشید.
• پدرها و مادرها از گفت‌وگو درباره‌ی برخی موضوع‌ها پرهیز می‌کنند، زیرا سخن گفتن درباره‌ی آن‌ها آسان نیست. به گفت‌وگو ادامه دهید. اندک اندک گفت‌وگو آسان‌تر خواهد شد.
• از زبانِ متناسب با سن کودک‌تان بهره ببرید و واژه‌هایی را به کار ببرید که کودک‌تان به‌آسانی معنی آن‌ها را دریابد. یک‌باره دانستنی‌های فراوانی به کودکان ندهید. آهسته آهسته گفت‌وگو عمیق‌تر و جزئی‌تر خواهد شد.
• به پرسش‌های کودکان درباره‌ی تفاوت‌ها و جبهه‌گیری‌ها پاسخ دهید. این پرسش‌ها طبیعی هستند. به کودکان این حس را بدهید که از پرسش‌های آن‌ها استقبال می‌شود. وگرنه کودکان تفاوت‌ها را مانند تابو در نظر خواهند گرفت.
• به کودکان ارزش‌مندی تفاوت‌ها را نشان دهید. آشنایی با دیدگاه‌ها و تجربه‌های گوناگون، خلّاقیت کودکان را تقویت می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند جهان پیرامون‌شان را بهتر بشناسند. از سوی دیگر، تبعیض به همه‌ی افراد جامعه آسیب می‌رساند. هنگامی که گروهی از انسان‌ها مورد تبعیض قرار می‌گیرند، افراد دیگر فرصت یاد گرفتن از گروه مورد تبعیض را از دست خواهند داد.
• برای گفت‌وگو در این باره، از فرصت‌هایی که در زندگی واقعی پیش می‌آیند، بهره ببرید. آن‌چه کودک در جهان پیرامونش در تلویزیون، رسانه‌ها، کتاب‌ها و حتی بازی‌های ویدیویی می‌بیند، منبع بسیار خوبی برای گفت‌وگو درباره‌ی تبعیض و تفاوت‌ها است.
• به کودکان کمک کنید با مورد تبعیض بودن برخورد کنند. خود را برای واکنش‌ها و پاسخ‌های درست و مناسب آماده کنید و این واکنش‌های سالم را به کودکان آموزش دهید.
• اگر از کودک‌تان سخن تبعیض‌آمیز شنیدید، او را ساکت نکنید، بلکه از فرصت پیش آمده برای یک گفت‌وگوی سالم بهره ببرید و هنگام گفت‌وگو اشتباه‌هایش را اصلاح کنید.
• رفتار‌ها و تصوّرهای خودتان را به چالش بکشید. آیا شما به لطیفه‌های نژادی می‌خندید؟ آیا مسیرتان را در خیابان تغییر می‌دهید تا با گروهی از افراد قومی خاص روبه‌رو نشوید؟ کودکان از رفتار شما الگو می‌گیرند، همچنان که از سخنان شما یاد می‌گیرند. درباره‌ی فرهنگ‌های گوناگون با دید مثبت سخن بگویید و به کودک‌تان پذیرش را یاد بدهید.
• افق دید کودک‌تان را گسترش دهید. درباره‌ی تفاوت‌هایی بیاندیشید که در دوستان یا خویشان‌تان می‌توانید ببینید. هنگامی که کودکان با افرادی از زمینه‌ها‌ی فرهنگی متفاوت آشنا می‌شوند، فرصت بیش‌تری برای یادگیری تفاوت‌ها و کشف شباهت‌ها در دسترس آنان است.
• کودک‌تان را با افتخار با هویّت و فرهنگ خود آشنا کنید، و او را تشویق کنید با بودن امنیّت، از حقّ خود دفاع کند. به او اطمینان دهید در این راه تنها نیست و شما برای پشتیبانی از او کنارش هستید.

منابع:

www.parentline.com
www.apa.org