بینوایان یا بینوایان (به فرانسوی: Les Misérables) رمانی نوشته‌ی ویکتور هوگو، نویسنده‌ی سرشناس فرانسوی است. این کتاب اولین بار در سال ۱۸۶۲ منتشر شده و یکی از بزرگ‌ترین رمان‌های قرن ۱۹ است.
با شروع انقلاب ژوئن در ۱۸۱۵ و به اوج رسیدن آن در ۱۸۳۲ در پاریس، این رمان از زندگی چند شخصیت و تمرکز بر مبارزات محکوم سابقه‌داری به نام ژان والژان و به رستگاری رسیدن او شکل گرفته است.
این رمان با بررسی ماهیت قانون و بخشش، تاریخ فرانسه، معماری و طراحی شهریِ پاریس، سیاست‌ها، فلسفه‌ی اخلاق، ضداخلاقیات، قضاوت‌ها، مذهب، نوع و ماهیت عشق را شرح می‌دهد. بینوایان به محبوبیت بزرگی برروی صحنهٔ نمایش، تلویزیون و فیلم‌هایی مثل بینوایان (موزیکال) و بینوایان (فیلم ۲۰۱۲)، دست پیدا کرد.
این رمان که انسان‌دوستی و عشق به فقرا در آن موج می‌زند، به خاطر داستان گیرا، شخصیت‌های گوناگون، صحنه‌های رنگارنگ و ارائة تصاویری واقعی از بی‌عدالتی و فقر شاید ـ به قول هوگو ـ تا وقتی فقر در جهان هست، هنوز میلیون‌ها خواننده داشته باشد. اما این رمان اهمیت دیگری نیز دارد: تاریخ، جغرافیا، روابط اجتماعی و سیاسی فرانسه و مردم آن را، ضمن داستانی جذاب و با ریزبینی خاصی تصویر می‌کند، آن هم در دوره‌ای که غیر از رسانه‌های نوشتاری، رسانة دیگری نبود.
اما این نقطة قوت در ضمن نقطة ضعف آن نیز هست: هوگو در جای جای رمان، داستان را رها می‌کند تا اطلاعاتی سیاسی، علمی، اخلاقی، جامعه‌شناختی و... به خواننده بدهد و همین نیز رمان را بیش از حد طولانی کرده است. کوتاه کردن این رمان که بیش از دو هزار صفحه است، کاری است توان‌فرسا، اما بی‌شک هیچ متن خلاصه شده‌ای خواننده را از خواندن این اثر سِترگ بی‌نیاز نمی‌کند.
ترجمه‌ی کتاب بینوایان به زبان فارسی
یوسف اعتصامی ملقب به اعتصام‌الملک، پدر پروین اعتصامی، اولین مترجمی است که فقط یک جلد از رمان دوجلدی بینوایان را با عنوان تیره‌بختان به فارسی برگردانده است و از ترجمه‌های عربی و ترکی آن نیز بهره گرفته است. این اثر بعدها مکرراً توسط دیگران ترجمه یا اقتباس شده‌است؛ از جمله: حسینقلی مستعان (۱۳۱۰)، عنایت‌الله شکیباپور و ابوذر صداقت (۱۳۳۴)، گیورگیس آقاسی (۱۳۴۲)، فریدون کار (۱۳۴۵)، ذبیح‌الله منصوری (۱۳۴۵)، امیر اسماعیلی (۱۳۶۲)، حمید عنایت‌بخش (۱۳۶۲)، محمدباقر پیروزی (۱۳۶۸)، محمد مجلسی (۱۳۸۰)، محسن سلیمانی (۱۳۸۶) و کیومرث پارسای (۱۳۹۱). فرج سرکوهی درباره‌ی ترجمهٔ حسینقلی مستعان می‌گوید که این ترجمه با اصل اثر بسیار فاصله دارد و مستعان شیوه و شگردهای پاورقی‌نویسی عامه‌پسند و نثر نازل خود را به ترجمه تزریق کرده است. مترجم متن کوتاه شده بینوایان (محسن سلیمانی، نشر افق) که خود ترجمه مستعان را با ترجمه متن انگلیسی مقایسه کرده است می‌گوید ترجمه در زمان خود بهترین ترجمه از بینوایان و بسیار امانت‌دارانه است.
شخصیت‌های اصلی کتاب بینوایان
ژان والژان (که به نام‌های موسیو مدلاین، اولتیم فاچلونت، موسیو لبلانک و یوربن فابر نیز شناخته می‌شود): اصلی‌ترین شخصیت رمان. به دلیل دزدیدن یک قرص نان برای سیرکردن شکم هفت بچهٔ گرسنهٔ خواهرش، به ۵ سال زندان محکوم شده و بعد از ۱۹ سال به قید قول شرف از زندان آزاد می‌شود.
ژاور: یک بازرس پلیس متعصب در تعقیب ژان والژان. در زندان متولد شده است، پدرش محکوم سابقه داری بوده و مادرش پیشگو می‌باشد، او وجود هر دو را نادیده گرفته و به عنوان نگهبان در زندان شروع به کار می‌کند.
فانتین: یک زن زیبا از طبقه‌ی کارگر که با یک بچه‌ی کوچک، توسط عاشق خود، فلیکس تولومیز، رها شده است. فانتین دختر خود کوزت را تحت سرپرستی تناردیه‌ها صاحب مهمانخانه‌ای در روستای مونت فرمیل ترک می‌کند.
کوزت: (به‌صورت رسمی Euphrasie، همچنین به نام‌های Lark, Mademoiselle Lanoire, Ursula نیز شناخته می‌شود) – دختر نامشروع فانتین و تولومیز. با سن تقریبی سه تا هشت ساله که مجبور به کار برای خانواده تناردیه است. بعد از مرگ مادرش فانتین، والژان کوزت را از خانواده تناردیه می‌خرد و مثل دختر خودش به او توجه می‌کند.
ماریوس پونتمرسی: یک جوان دانشجوی حقوق با روابط آزاد دوستانه در ABC – او بخشی از اصول سیاسی پدرش است و یک رابطه تند با پدربزرگ طرفدار سلطنت خود موسیو گیلنورمند دارد. او عاشق کوزت می‌شود و در سنگرها زمانی که معتقد است والژان کوزت را به لندن می‌برد با او مبارزه می‌کند.
اپونین (دختر جاندرت): دختر بزرگ تناردیه‌ها. در زمان کودکی توسط والدینش لوس و نازپرورده شده اما در دوره نوجوانی عاقبتش مثل بچه‌های خیابانی می‌شود. او در جنایات پدرش شرکت کرده و برای به دست آوردن پول توطئه می‌کند.
مادام و موسیو تناردیه (همچنین به نام‌های جاندرت، ام. فابانتو، ام. تنارد نیز شناخته می‌شوند): زن و شوهر، والدین پنج فرزند: دو دختر، اپونی و آزلما و سه پسر، گاوروژ و دو پسر جوانتر که در داستان اسمی ندارند. تا قبل از رفتن کوزت با والژان، آن‌ها از کوزت به دلیل کودک بودن سوءاستفاده می‌کردند و برای سرپرستی او از فانتین پول می‌گرفتند.
تا کنون اقتباس‌های سینمایی زیادی از این رمان ساخته شده است. در این‌جا چند نمونه از این اقتباس‌ها را معرفی خواهیم کرد.
فیلم بینوایان ۱۹۵۸
بینوایان (انگلیسی: Les Misérables) یک فیلم اقتباسی به کارگردانی ژان-پل لو شانوا و نویسندگی میشل اودیار و رنه بارژاول که محصول مشترک کشورهای فرانسه، آلمان شرقی و ایتالیا می‌باشد و در ۱۲ مارس ۱۹۵۸ به اکران عمومی درآمد. این فیلم براساس رمانی به همین نام نوشته ویکتور هوگو ساخته شده است و در آن ژان گابن در نقش «ژان والژان» ایفای نقش کرده است
- کارگردان: ژان-پل لو شانوا
- فیلم‌نامه‌نویس: میشل اودیار/رنه بارژاول/ژان-پل لو شانوا
- بر پایه‌بی‌نوایان اثر ویکتور هوگو
- بازیگران: ژان گابن/گابریل فونتان/پل فور
- موسیقی: ژرژ ون پریس
- فیلم‌برداری: ژاک ناتو
- شرکت تولید: دویچ فیلم (DEFA)
- تاریخانتشار: ۱۲ مارس ۱۹۵۸ (فرانسه)/ ۱۶ ژانویه ۱۹۵۹ (آلمان شرقی)
- مدت: ۲۱۷ دقیقه
- کشورفرانسه/آلمان شرقی/ایتالیا
- زبان: فرانسوی
فیلم بینوایان فیلم ۱۹۹۸
«بینوایان» (انگلیسی: Les Misérables) یک فیلم در سبک درام، رمانتیک، و جنایی به کارگردانی بیله آگوست است که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد. این فیلم اقتباسی است از رمانی به همین نام (۱۸۶۲) نوشته ویکتور هوگو از بازیگران آن می‌توان به لئام نیسون در نقش ژان والژان، جفری راش در نقش ژاور، اوما تورمن در نقش فانتین، کلیر دینز در نقش ''کوزت و هانس ماتسون در نقش ماریوس پونتمرسی اشاره کرد.
- کارگردان: بیله آگوست
- تهیه‌کننده: سارا ردکلیف/ جیمز گورمن
- فیلم‌نامه‌نویس: رافائل ایگلسیاس
- بازیگران: لئام نیسون، جفری راش، اوما تورمن، کلیر دینز، هانس ماتسون
- موسیقی: باسیل پولدوریس
- فیلم‌برداری: یورگن پرشون
- تدوین: یانوس بیلسکوف-یانسن
- شرکت تولید: مندلی اینترتینمنت
- توزیع‌کننده: کلمبیا پیکچرز
- تاریخ انتشار ۱ مه ۱۹۹۸
- مدت: ۱۳۴ دقیقه
- کشوربریتانیا/آلمان/آمریکا/زبان انگلیسی
فیلم بینوایان ۲۰۱۲
بینوایان (به فرانسوی: Les Misérables) فیلم موزیکال درام بریتانیایی تهیه شده توسط کمپانی ورکینگ تایتل فیلمز و توزیع شده توسط یونیورسال استودیوز است. این فیلم بر اساس تئاتر موزیکالی با همین نام می‌باشد که آن نیز برگرفته از رمان مشهور بینوایان در سال ۱۸۶۲ اثر نویسنده فرانسوی، ویکتور هوگو است.
جوایز و افتخارات این فیلم
در سال ۲۰۱۳، این فیلم در ۸ رشته (بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین کارگردانی هنری، بهترین طراحی لباس، بهترین گریم، بهترین ترانهٔ غیر اقتباسی و بهترین ترکیب صدا) نامزد دریافت جایزهٔ اسکار شد و در سه رشتهٔ بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین گریم و بهترین ترکیب صدا این جایزه را به دست آورد.
- کارگردان: تام هوپر
- تهیه‌کننده: تیم بوان، اریک فلنر، دبرا هایوارد، کمرون مکینتاش
- فیلم‌نامه‌نویس: ویلیان نیکلسون
- بازیگران: هیو جکمن، راسل کرو، ان هتوی، آماندا سایفرد، ایزابل آلنف ادی ردمینف هلنا بونهام کارتر، ساشا بارون کوهن
- موسیقی: کلود-میشل شونبرگ
- فیلم‌برداری: دنی کوهن
- تدوین: کریس دیکنز
- شرکت تولید: ورکینگ تایتل فیلمزریلتیوتی میدیا
- توزیع‌کننده: یونیورسال استودیوز
- تاریخ (های) انتشار:۷ دسامبر ۲۰۱۲ (لندن، اولین نمایش)/ ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ (انگلستان)
- مدت: ۱۶۰ دقیقه
- کشور: بریتانیا/ایالات متحده
- زبان: انگلیسی
کارتون بینوایان
کارتون بینوایان، اگر چه با گرافیک‌ها و تصویرسازی‌های مدرن امروزی طراحی و ساخته نشده بود، اما توانست به عنوان کارتون ساخته و پرداخته کمپانی نیپون ژاپن، جای خود را به دلیل گرافیک دوست داشتنی و روایی و کشش ارزنده داستان برای مخاطبان خردسال، پیدا کند. پیش از ساخت مجموعه کارتونی بینوایان، شبکه تلویزیونی مانگا سئاکی ژاپن (Manga Seaki) در سال ۱۹۷۹ میلادی، یک برنامه تلویزیونی درباره بینوایان طراحی و تولید کردند، اما این کارتون، در واقع نخستین تجربه کمپانی انیمیشنی نیپون در طراحی و ساخت این مجموعه بود. کارتون بینوایان را باید تا حد زیادی متکی بر شخصیت‌های با نفوذش دانست. ژان وال ژان، فردی قوی، خوش اندام و تنومند است که در فرانسه با بی عدالتی در حال ستیز می‌باشد.
نخستین کارتون انیمیشن بینوایان در اوسط دهه شصت میلادی و در زمان شوری سابق ساخته شد ولی مهم‌ترین و بین المللی ترین انیمیشنی که از داستان بینوایان بیرون آمد، کار ژاپنی در اواخر دهه هفتاد میلادی بود. البته در یک دهه اخیر نیز، کارتون‌ها و فیلم‌هایی از این شاهکار ویکتور هوگو طراحی و ساخته شده است.
