این روزها بازار نقد یا اندرزهای حکیمانه برای بهبود وضعیت پیش‌دبستانی در ایران سکه است. سخنان یا نوشتارهایی که در این زمینه در نشریات یا شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند، یک ویژگی مشترک دارند. هیچ‌کدام راه‌حل ارائه نمی‌دهند.
گروهی دولت را نقد می‌کنند که از سلطه بر نظام آموزشی دست برنمی‌دارد و گروهی دیگر که البته بیشتر در سازمان‌های غیردولتی فعال هستند، به دنبال راه‌حل‌های شاعرانه می‌گردند؛ راه‌حل‌هایی مانند اینکه کودکان در دوره‌ی سنی پیش‌دبستان نیاز به هیچ آموزشی ندارند و باید مانند گیاه صحرایی، آزاد و خودرو رشد کنند. این سخنان به‌ظاهر عالمانه از هر دو سو در زمانه‌ای به گوش می‌رسد که جهان امروز، سرشار از نظریه‌ها و راهبردهای بنیادین برای آموزش کودکان در دوره‌ی پیش‌دبستان است.
از این نظریه‌ها هم کم‌وبیش در ایران منتشر می‌شود؛ از جمله بیش از سه دهه است دکتر حبیب‌الله قاسم‌زاده، مترجم و محقق فرهیخته، می‌کوشد یکی از غول‌های این عرصه یعنی «لو ویگوتسکی» را به جامعه‌ی روان‌شناسان و تعلیم و تربیت این سرزمین بشناساند. اندیشه‌های ویگوتسکی و مفسرانی که این اندیشه‌ها را تفسیر می‌کنند، دشوار است.
جامعه‌ی ما هم چندان به ژرف‌کاوی عادت ندارد. در این دوره نه حق ویگوتسکی در جامعه‌ی ما ادا شد و نه حق کسانی که کوشیدند این اندیشمند بزرگ را به جامعه معرفی کنند. در جهان امروز چه در شرق و چه در غرب، ویگوتسکی را هم‌ارز ژان پیاژه می‌شناسند. با اینکه این دانشمند در ٣٨سالگی و در عصر تاریک استالین چشم بر جهان فروبست، اما اندیشه‌های او چند دهه بعد هم از سوی دانشمندان خودی و هم از سوی دانشمندان غربی دوباره بازیابی شد. ویگوتسکی خود به طور مستقیم درگیر آموزش کودکان نشد؛ اما از نظریه‌ها و کاوش‌های او درباره ذهن کودکان چنان اندیشه‌های راهبردی برای آموزش‌وپرورش کودکان پیش‌دبستان به دست آمد که امروزه بخشی از پیشرفته‌ترین نظام‌های آموزش‌وپرورش پیش‌دبستان در جهان بر پایه این اندیشه‌ها شکل گرفته است. از سوی دیگر، باید صد افسوس برای خودمان بخوریم که چرا همین نظام کوچک پیش‌دبستانی در ایران و به‌ویژه سازمان بهزیستی و آموزش‌وپرورش پیش‌دبستان، نسبت به اندیشه‌های این دانشمند بزرگ این‌گونه بی‌تفاوت هستند. خوشبختانه امسال کتابی به نام «کلید یادگیری، آموزش کودکان سه تا هفت ساله با رویکرد ویگوتسکی» بر پایه‌ی دیدگاه‌های این اندیشمند بزرگ از سوی مترجمی دیگر به فارسی ترجمه و منتشر شده است که می‌تواند در گام اول نشان دهد تا چه میزان یک برنامه‌ی جامع و عملی می‌تواند نظام پیش‌دبستانی ما را دگرگون کند و در گام دوم همین برنامه‌ی عملی و کاربردی برای هر مهد، کودکستان یا مرکز پیش‌دبستانی می‌تواند تا چه اندازه راهگشا باشد. درحقیقت آن چیزی که وضعیت پیش‌دبستانی را در ایران بسیار زیر فشار گذاشته است، تکیه‌کردن سازمان بهزیستی بر منابع برخی از مؤلفان داخلی است که مجموعه‌ای از فعالیت‌ها را در کتاب‌های چندگانه گردآوری کرده‌اند که اگرچه در جای خود خوب است، اما این کتاب‌ها به دو دلیل روزآمدنبودن و نداشتن رویکرد کلان هیچ‌‌گاه نمی‌توانند جای کتاب‌های کاربردی و راهبردی مانند «کلید یادگیری» را بگیرند. اگر بخواهیم در یک عبارت اهمیت راهبرد و رویکرد ویگوتسکی را در آموزش‌وپرورش پیش‌دبستانی بازگو کنیم، فقط باید از خود او کمک بگیریم که «بازکردن قفل امکانات ذهن کودک» را کلید رشد همه‌جانبه‌ی کودکان می‌داند. در کتاب «کلید یادگیری» ما با نظریه‌ها و تفسیرهای پیچیده‌ای از این اندیشمند روبه‌رو نیستیم، بلکه برنامه‌اي بسیار عملی را تجربه خواهیم کرد که در هر فضا و وضعیت و با هر امکاناتی قابل دستیابی است. کتاب‌هایی مانند «کلید یادگیری» چیزی است که نظام پیش‌دبستانی ما به آن نیاز دارد تا شاید از سخنان آغشته به پندهای حکیمانه یا نقدهای بدون راه‌حل بگذریم و اندکی به بهبود نظام پیش‌دبستانی ایران کمک کنیم. اکنون جامعه چنان نیاز به کارهای بنیادی و ژرف دارد که لحظه‌ای غفلت از این امر، سوزاندن فرصت‌های هرچند اندک برای خردسالان امروزی است.
برای آشنایی با کتاب «کلید یادگیری، آموزش کودکان سه تا هفت ساله با رویکرد ویگوتسکی» به آدرس زیر مراجعه کنید:
- معرفی کتاب «کلید یادگیری، آموزش کودکان سه تا هفت ساله با رویکرد ویگوتسکی»
جهت تهیه‌ی این کتاب به سایت کتاب هدهد به آدرس زیر مراجعه کنید:
