کتاب «اگر رؤیای کوچک داشتم» یکی از زیباترین و شاعرانه‌ترین آثار کودکانه‌ی دهه‌ی اخیر است. نینا لیدن در این کتاب کوتاه و لطیف، جهانی خیال‌انگیز و آرام می‌سازد که در آن کودک راوی با زبان رؤیاهایش سخن می‌گوید. هر صفحه از کتاب، دعوتی است برای دیدن زیبایی‌های ساده‌ی زندگی و برای احساس قدردانی نسبت به چیزهایی که در ظاهر معمولی‌اند، اما در عمق خود پر از معنا و شادی‌اند.
این کتاب مانند زمزمه‌ای آرام است که با لحن شاعرانه‌اش، کودک را وارد دنیایی رؤیایی می‌کند؛ دنیایی که در آن خانه، باغ، دوچرخه، دوست و حتی تخت‌خواب هرکدام نمادی از عشق، آرامش و امید هستند. نینا لیدن در این اثر، ما را به سفری ذهنی می‌برد که در آن یاد می‌گیریم چگونه در دل چیزهای کوچک، عظمت زندگی را ببینیم.
کتاب از دیدگاه کودک روایت می‌شود؛ کودکی که در هر صفحه آرزو می‌کند: «اگر چیزی کوچک داشتم…» و سپس آن را با نامی معنادار صدا می‌زند. این ساختار تکرارشونده، ریتمی موسیقایی و آرام به متن داده است. در پایان، راوی می‌گوید: «اگر رؤیای کوچک داشتم، نامش را می‌گذاشتم تو.» و این جمله‌ی پایانی، به شکل نمادین مفهوم عشق، دوستی و پیوند انسانی را در ذهن کودک جا می‌اندازد.
کتاب از چند بخش کوتاه و شاعرانه تشکیل شده است. در هر بخش، کودک راوی یکی از دارایی‌های خیالی خود را توصیف می‌کند: یک خانه‌ی کوچک، باغی کوچک، دوچرخه‌ای کوچک، برادری کوچک، خواهری کوچک، کتابی کوچک و در نهایت، رؤیایی کوچک.
در هر بخش، کودک آن چیز را «نام‌گذاری» می‌کند؛ برای مثال می‌گوید:
اگر خانه‌ای کوچک داشتم، نامش را «عشق» می‌گذاشتم.
اگر باغی کوچک داشتم، نامش را «همه» می‌گذاشتم.
اگر قایقی کوچک داشتم، نامش را «الماس» می‌گذاشتم.
اگر تخت‌خوابی کوچک داشتم، نامش را «آشیانه» می‌گذاشتم.
و اگر رؤیایی کوچک داشتم، نامش را «تو» می‌گذاشتم.
در ظاهر، کتاب مجموعه‌ای از جمله‌های خیال‌انگیز است، اما در عمق، نوعی فلسفه‌ی کودکانه را بیان می‌کند: اینکه معنا دادن به اشیا و دنیای پیرامون، بخشی از رشد عاطفی و فکری کودک است. هر نامی که راوی انتخاب می‌کند، ارزش انسانی یا احساسی خاصی را نشان می‌دهد: عشق، دوستی، شجاعت، کنجکاوی، مهربانی، امنیت، آرامش، امید.
کتاب نه تنها یک اثر شاعرانه است، بلکه نوعی تمرین ذهنی و احساسی برای کودکان است تا یاد بگیرند چگونه احساس خود را در با کلمه و نام بیان کنند.
نثر کتاب ساده، آهنگین و تکرارشونده است. جمله‌ها کوتاه و ریتمی لالایی‌گونه دارند که برای خواندن پیش از خواب بسیار مناسب است. در هر صفحه، ساختار جمله با «اگر چیزی کوچک داشتم…» آغاز می‌شود و همین تکرار، برای کودک امنیت زبانی می‌آورد.
واژه‌های انتخاب‌شده، همگی بار عاطفی مثبت دارند. هیچ واژه‌ی تند یا منفی در کتاب نیست. زبان کتاب یادآور گفت‌وگویی عاشقانه میان کودک و جهان است. این لطافت زبانی باعث می‌شود کتاب برای خردسالان هم دل‌پذیر باشد، و برای بزرگسالان نیز معنایی عمیق و شاعرانه در دل خود داشته باشد.
اگر «رؤیای کوچکی داشتم» از معدود آثاری است که با سادگی زبانی، حس فلسفی ایجاد می‌کند؛ نوعی تفکر شاعرانه درباره‌ی معنا، نام، و پیوند کودک با جهان پیرامونش.
تصویرگر کتاب ملیسا کاستریلن است، یکی از شاخص‌ترین تصویرگران جهان کودک است. او از رنگ‌های گرم، هماهنگ و بافت‌دار استفاده کرده: ترکیب‌هایی از صورتی، زرد، سبز ملایم، آبی آسمانی و نارنجی کم‌رنگ. در بیشتر تصویرها کودک در مرکز جهان قرار دارد و پبرامون با گیاهان، پرندگان، حیوانات، خورشید و اشیاء کوچک پر شده است. فضای تصوبرها حالتی میان واقعیت و خیال دارد، گویی مرز میان خواب و بیداری است. در هر صفحه، جزئیات فراوانی هست که کودک را تشویق می‌کند تا با دقت ببیند، کشف کند، و تخیل خود را به کار اندازد.
تصوبرها تکمیل‌کننده‌ی متن هستند نه برای تزئین آن. درک کامل پیام کتاب بدون دیدن تصوبرها ممکن نیست. رنگ‌ها آرام اما پرقدرت‌اند، و هر صفحه احساس متفاوتی را برمی‌انگیزد: گرما، مهربانی، سکوت یا شادی.
این کتاب لایه‌های متعددی از معنا دارد:
1) سپاس‌گزاری از زندگی: کودک یاد می‌گیرد برای هر چیز کوچکی در زندگی، قدردان باشد. این نگاه، ذهن کودک را از تمرکز بر «نداشته‌ها» به سمت «داشته‌های ساده و زیبا» می‌برد.
2) معنا بخشیدن به اشیا: کودک با نام‌گذاری، اشیا را زنده می‌کند. این عمل نشان‌دهنده‌ی توانایی خلاق ذهن اوست؛ او از راه نام، معنا می‌سازد. این کار، پیام عمیق تربیتی دارد؛ اینکه ما می‌توانیم با نگاه خود، به جهان معنا بدهیم.
3) رؤیا و خیال به عنوان بخش طبیعی زندگی: کتاب نشان می‌دهد رؤیا داشتن چیزی کودکانه و خیالی نیست، بلکه بخشی از رشد روانی انسان است. هر رؤیا، پلی است میان ذهن و واقعیت.
4) عشق و دوستی: در پایان کتاب، کودک رؤیای خود را «تو» می‌نامد. این "تو" می‌تواند والدین، خواهر یا برادر، دوست یا حتی خودِ زندگی باشد. در این لحظه، کتاب به نقطه‌ی اوج عاطفی خود می‌رسد و پیامش را منتقل می‌کند: «زیباترین رؤیاها، آن‌هایی هستند که با عشق پیوند دارند.»
5) وحدت انسان و طبیعت: در بسیاری از صفحه‌ها، عناصر طبیعی مثل درخت، خاک، باد و پرنده‌ها حضوری پررنگ دارند. کتاب با این تصویرها، به کودک می‌آموزد که انسان بخشی از طبیعت است و با آن در هماهنگی زندگی می‌کند.
«اگر رؤیای کوچکی داشتم» نمونه‌ای شاخص از شعر کودکانه‌ی تصویری است. نینا لیدن با زبانی ساده، مفاهیمی ژرف را منتقل می‌کند. ساختار تکرارشونده و وزن و ریتم جمله‌ها باعث می‌شود کتاب مانند یک لالایی یا نغمه‌ای لطیف در ذهن کودک بنشیند. استعاره‌های کتاب بسیار ظریف‌اند و از رشد، تغذیه‌ی روح و پیوند انسان با زمین سخن می‌گویند. از نگاه روان‌شناسی کودک، این کتاب چند کارکرد مهم دارد:
تقویت زبان عاطفی:کودک یاد می‌گیرد احساسات خود را از با کلمه‌ها بیان کند. او دیگر فقط «خوشحال» یا «غمگین» نیست، بلکه می‌تواند برای احساسش نام بگذارد.
تقویت خلاقیت و تخیل: کتاب ذهن کودک را باز می‌کند تا خودش هم «اگر ... داشتم…»هایش را بسازد.
ایجاد حس امنیت و آرامش: ریتم آرام و تصویرهای لطیف باعث کاهش اضطراب و افزایش احساس آرامش در کودک می‌شود.
رشد خودآگاهی: وقتی کودک می‌گوید «اگر باغی داشتم…»، در واقع به خود و خواسته‌های درونی‌اش نگاه می‌کند. این نخستین گام در رشد هویت فردی است.
والدین می‌توانند این کتاب را شب‌ها پیش از خواب برای فرزندشان بخوانند. ریتم آرام آن برای پایان روز بسیار مناسب است.
مربی می‌تواند ابتدا کتاب را با صدای بلند بخواند و سپس از بچه‌ها بخواهد هرکدام چیز کوچکی را تصور کنند و نامی برایش بگذارند. بعد از آن، نقاشی بکشند یا درباره‌اش حرف بزنند.
کودکان می‌توانند تابلوهایی از «رؤیاهای کوچک خود» بسازند. برای مثال کسی بگوید «اگر پرنده‌ای داشتم، نامش را آزادی می‌گذاشتم» و تصویر آن را با کاغذ رنگی درست کند.
در مدرسه یا کتابخانه می‌توان نمایشگاه کوچکی برپا کرد با عنوان «رؤیاهای کوچک ما». هر کودک کارت یا نقاشی خود را می‌آورد و روی دیوار نصب می‌کند.
این کتاب می‌تواند آغازگر گفت‌وگو درباره‌ی ارزش‌های انسانی باشد: عشق، شجاعت، مهربانی، و امید. هرکدام از نام‌هایی که کودک در کتاب می‌گذارد، فرصتی است برای توضیح این ارزش‌ها با زبانی ساده.
کتاب «اگر رویای کوچکی داشتم» ستایش‌نامه‌ای است برای عشق، دوستی و نگاه شاعرانه به زندگی. این کتاب به کودکان می‌آموزد که هر چیز کوچکی می‌تواند دنیایی از معنا باشد؛ اگر آن را با عشق ببینی و برایش نامی بگذاری. جهان زیباست چون ما در آن عشق و حضور دیگری را داریم. این کتاب برای هر خانه و هر کلاس درس، هدیه‌ای از آرامش و اندیشه است. خواندن آن، هم تجربه‌ای شاعرانه است و هم تمرینی برای دیدن زیبایی‌های پنهان در زندگی روزمره.
