نوش آفرین انصاری، شهرام اقبال زاده و حسین شیخ رضایی از نویسنده قصه های مجید می گویند
شانزدهم شهریور ماه، زادروز هوشنگ مرادی کرمانی، نویسنده «قصه‌های مجید» بود. خبرگزاری کتاب ایران برای قدردانی از این چهره فرهنگی، هفته گذشته را به نام «هفته استاد مرادی کرمانی» نامگزاری کرد و برنامه هایی را برگزار کرد. برگزاری دو نشست و گفت وگو با افرادی چون نوش آفرین انصاری، شهرام اقبال زاده و حسین شیخ رضایی از آن جمله بود.
مدارس درهای خود را به روی نویسندگان بگشایند
نوش آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک، در گفت و گو با خبرگزاری کتاب ایران هوشنگ مرادی کرمانی را از جمله نویسندگان نام‌آشنا و محبوب کودک و نوجوان در داخل و خارج از کشور معرفی کرد و افزود: مرادی کرمانی به واسطه حجم زیاد آثاری که از وی به زبان‌های مختلف در دنیا ترجمه و منتشر شده، در جوامع گوناگون شناخته شده است.
او ادامه داد: این نویسنده نام آشنا در ایران، فعالیتش را از کار با رادیو آغاز کرد و نخست به صورت شفاهی برای مردم سرزمینی که عادت زیادی به مطالعه نداشتند قصه گفت.
انصاری افزود: پدید آمدن متن و کتاب و ساخته شدن سریال‌ها و فیلم‌ها بر اساس قصه‌های این نویسنده، مبنا و پایه‌ای بود برای تاثیر گرفتن جامعه از راه‌های سه‌گانه شنیداری، دیداری و خواندنی .
وی درباره تاثیر مرادی کرمانی بر ادبیات کودک و نوجوان امروز کشور گفت: قطعا اگر مرادی کرمانی نبود ادبیات کودک و نوجوان ما امروز بسیار فقیرتر می‌بود و از یک تجربه بسیار ناب محروم می‌شد؛ چرا که انباشت این تجربه‌های ناب است که جریان ادبیات کودک را به وجود می‌آورد.
انصاری تاکید کرد: تنوع بسیاری که در آثار مرادی کرمانی وجود دارد و شخصیت‌های زیاد و تاثیرگذاری که وی در آثارش خلق می‌کند مانند «مجید» و «بی بی» در «قصه‌های مجید» یا پررنگ و ملموس بودن نقش «زن» سبب می‌شود مخاطب ناخودآگاه جایگاهی در ذهنش برای آن شخصیت باز کند و به آن بیندیشد؛ مثلا شخصیت «بی بی» در «قصه‌های مجید» به راحتی توانست جایگاه خود را در جامعه باز کند و مخاطب ناخودآگاه به میزان قدرتمندی، توان و نقش‌آفرینی زن در جامعه پی برد.
وی افزود: من خودم برخی قصه‌های مجید را بسیار دوست دارم و برایم درونی شده است و با آن ها زندگی می‌کنم و بارها و بارها در طول روز اتفاقاتی می‌افتد که آن شخصیت‌ها را حس می‌کنم. من توانسته‌ام با شخصیت «بی بی» در این کتاب ارتباط خوبی برقرار کنم و گذشت و مهربانی و پویایی و تلاش این شخصیت به عنوان نماد یک زن و مادربزرگ ایرانی بسیار شگفت‌انگیز است.
دبیر شورای کتاب کودک یادآوری کرد: به تصویر کشیدن زیبایی بخش بزرگی از ایران شامل روستاهای مناطق گرمسیری و بیان نکات ظریف و موشکافانه از دیگر ویژگی‌هایی است که در آثار وی بسیار چشمگیر است.
انصاری در ادامه با اشاره به چگونگی برگزیدن مرادی کرمانی به عنوان نامزد جایزه هانس کریستین اندرسن گفت: ما در شورا همه آثار برتر نویسندگان کودک و نوجوان را بررسی و معرفی می‌کنیم. برای انتخاب نامزد این جایزه بدون هیچ جهت‌گیری خاصی همه گزینه‌های موجود را مورد بررسی قرار دادیم تا درنهایت فردی را انتخاب کنیم که بیشترین شانس را برای دریافت این جایزه در سطح جهان داشته باشد.
وی افزود: بعد از بررسی‌های زیاد در گروه متشکله در شورا، هوشنگ مرادی کرمانی انتخاب شد و اکنون وی جزو پنج فینالیست دریافت این جایزه است که قطعا این موضوع زمینه‌ساز ترجمه بیشتر آثارش به زبان‌های دیگر خواهد شد.
انصاری گفت: کتاب «خمره» یکی از آثار این نویسنده تا به حال به زبان‌های اسپانیایی، فرانسه، آلمانی و هلندی ترجمه شده است و همچنین در نمایشگاهی که به زودی در آلمان برگزار می‌شود ترجمه انگلیسی آن که توسط یک ناشر انگلیسی منتشر شده است، رونمایی خواهد شد.
دبیر شورای کتاب کودک با اشاره به حضور مرادی کرمانی در سایر کشورها به عنوان یک نویسنده موفق گفت: وی تا کنون در کشورهایی مانند آلمان، ترکیه و اتریش دعوت شده و از وی خواسته شده درباره آثارش و ادبیات کودک در ایران صحبت کند و چقدر خوب است که قدر این نویسنده در داخل کشور نیز دانسته شود و از وی برای حضور در مدارس مختلف کشور و حضور در بین بچه‌ها که مخاطبان اصلی کتاب‌هایش هستند، دعوت به‌عمل آید.
انصاری افزود: قطعا حضور در بین بچه‌ها علاوه بر اینکه سبب ترغیب و تشویق بچه‌ها به کتاب و کتابخوانی می‌شود، موجب خوشحالی مرادی کرمانی نیز خواهد شد. من به دفعات خوشحالی مرادی کرمانی، شعف، خجالت، دودلی و سادگی را در زمانی که بین بچه‌ها حضور دارد، دیده‌ام. نظام آموزش و پرورش باید درهای خود را به روی این نویسنده مطرح و سایر نویسندگان کودک و نوجوان بگشاید.
مرادی کرمانی بر دو نسل نویسندگی اثر گذاشته است
شهرام اقبال‌زاده، نویسنده و منتقد ادبی، نیز در گفت وگو با خبرگزاری کتاب ایران با بیان اینکه صمیمیت و صداقتی که در آثار مرادی کرمانی موج می‌زند، آن ها را جذاب و دلنشین کرده است، گفت: زبان ساده، روشن و گویا همراه با جملات کوتاه، شیوا و دلنشین بدون این که از میزان صمیمت داستان چیزی کم کند از زندگی مردم می‌نویسد در حالی که به هیچ وجه دچار روزمرگی نمی‌شود و این ویژگی‌هاست که آثار وی را برجسته می‌کند.
او درباره ویژگی‌های آثار هوشنگ مرادی کرمانی و اینکه چرا به عنوان نامزد اندرسن معرفی شد و آثارش مورد توجه بسیاری از نویسندگان قرار گرفته است، اظهار کرد: متاسفانه در کشور ما فکر می‌کنند همه کارها براساس روابط انجام می‌شود، درحالی که درباره انتخاب هوشنگ مرادی کرمانی به عنوان نامزد جایزه اندرسن این طور نبود.
این نویسنده و منتقد ادبی با تاکید بر اینکه نگاهمان باید ملی و جهانی باشد، افزود: نکته مسلم این است که ویژگی‌های آثار مرادی کرمانی است که او را برجسته می‌کند و شانس موفقیت ما را در جهان افزایش می‌دهد. لذا معرفی بجا و درست هوشنگ مرادی کرمانی سبب شد که وی در حال حاضر جزو پنج نویسنده برتر جهان قرار گیرد و این به منزله این است که این پنج نفر شانس برگزیده شدن را به عنوان بهترین نویسنده جهان به یک نسبت دارند و کم و بیش در یک سطح هستند. معرفی مرادی کرمانی برای جایزه اندرسن سبب شد که این نویسنده و ایران باهم پرآوازه شوند و این موضوع افتخاری است برای همه نویسندگان ایرانی.
وی افزود: مرادی کرمانی نویسنده‌ای است که بیش از همه نویسندگان، آثارش به زبان‌های زنده دنیا مانند انگلیسی، آلمانی، هلندی و کره‌ای ترجمه شده و بیشتر داستان‌هایش جزیی از کتاب‌های درسی دانش‌آموزان در بیشتر کشورهای جهان است.
اقبال‌زاده درباره ویژگی‌های آثار مرادی کرمانی گفت: اولین شرط دلنشین بودن یک اثر، صمیمانه بودن و صادقانه بودن آن است که این ویژگی در آثار مرادی کرمانی موج می‌زند. زبان ساده، روشن و گویا همراه با جملات کوتاه، شیوا و دلنشین بدون این که از میزان صمیمت داستان چیزی کم کند از زندگی مردم می‌نویسد در حالی که به هیچ وجه دچار روزمرگی نمی‌شود و این ویژگی‌هاست که آثار وی را برجسته می‌کند.
وی افزود: دومین ویژگی، کم صدا بودن آثار مرادی کرمانی است. ما در داستان‌های وی هرگز نمی‌بینیم که دسته‌ای یا افرادی از اقشار مختلف جامعه تخریب شوند. مرادی کرمانی در آثارش با نگاهی یکسان به همه می‌نگرد، هر چند آدم‌های خوب و بد وجود دارد اما مرادی کرمانی با خشم به هیچ کس نگاه نمی‌کند؛ ضمن اینکه تشخص فردی از جمله ویژگی‌هایی است که در آثارش وجود دارد اما نقد اجتماعی هم همراه با طنز شیرین در پشت پرده آثارش دیده می‌شود و زهر تلخ‌ترین موضوعات را گرفته و با نگاهی انسانی و متعالی به موضوعات نگاه می کند، او به نوعی منتقد وضعیتی است که در اطرافش وجود دارد و خواستار اصلاح آن است.
در واقع وی در آثارش نه شعار می‌دهد نه نسخه‌نویسی می‌کند و در پشت طنز به ظاهر ساده‌اش طنز عمیقی است که خواننده می‌تواند پی ببرد که چه مشکلاتی در سطح جامعه وجود دارد که باید اصلاح شود. او درحالی که به رئال‌نویسی و واقع‌گرایی مشهور است در آثارش دو اثر فانتزی هم مانند «نه تر نه خشک» دارد.
این مترجم و منتقد ادبی گفت: مرادی کرمانی با اتکا به ادبیات کهن ما نگاه نو و تازه‌ای به روایت داستانی و جهان دارد که در عین حالی که شیوایی دارد از پشتوانه ادبیات کهن نیز بهره گرفته است. وی از ادبیات کهن و فرهنگ عامیانه به خوبی استفاده کرده است. کوتاه بگویم که ایشان نویسنده‌ای بومی، ملی و جهانی است.
اقبال‌زاده گفت: مرادی کرمانی، جدا از اینکه نویسنده خوبی است انسانی شریف و دوستی پرعاطفه هم هست. با نگاهی اجمالی به پیشینه ادبیات کودک در ایران می‌بینیم وی توانسته یک شخصیت ماندگار به نام «مجید» خلق کند که در ذهن مردم حک شده است.
او با بیان اینکه مرادی کرمانی به ادبیات کودک هویت و تشخص بخشیده است، افزود: حمایت و توجه به ادبیات کودک لازمه تلاش و توجه نهادهای مدنی، خلق ادبی (که مرادی کرمانی انجام داده است) و بیان نقد و نظرات (که وظیفه منتقدان است) است. مرادی کرمانی با آثارش به ارتقا و پیشرفت ادبیات کودک ایران کمک کرده و بر دو نسل از نویسندگان به طور مستقیم و غیرمستقیم اثر گذاشته است.
داستان های مرادی کرمانی نه ایدئولوژیک و شعار زده است و نه چندان روشنفکری، فرم‌گرا و دور از ذهن توده‌های مردم
شیخ رضایی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران درباره هوشنگ مرادی کرمانی اظهار کرد: اگر به لحاظ تاریخی نگاه کنیم مرادی کرمانی بنیانگذار و پیشرو در سبک خاصی از ادبیات داستانی کودک ایران است. این سبک به دلیل تفاوت‌هایی که با سبک‌های دیگر دارد کاملا متمایز است.
این عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: مرادی کرمانی چه قبل و چه بعد از انقلاب هیچ وقت به سمت نگارش ایدئولوژیک نرفته است و در کارهایش نمی‌توان پیام‌هایی را یافت که باب روز و باب طبع کسانی باشد که به ادبیات سفارشی کودک و نوجوان می‌پردازند.
شیخ‌رضایی با بیان اینکه آثار مرادی کرمانی خیلی روشنفکرانه نیست گفت: فرم داستان یا شگردهای داستان موضوعی است که زیاد در آثار مرادی کرمانی مطرح نیست. وی یک نویسنده غریزی نویس و ذاتی نویس است و بلد است خوب روایت کند و بسیاری از روایات او ریشه در تجربیات زندگی و مسایلی دارد که آنها را حس کرده و با آنها سروکار داشته است.
وی افزود: زندگی مرادی کرمانی در روستا سبب شده است که سبک واقع‌گرایانه و طنز تلخ در آثارش به وضوح دیده شود، نوعی واقع‌گرایی اجتماعی که بیانگر زندگی اقشار کم‌درآمد جامعه است که با امرار معاش روزمره‌شان درگیرند. حضور این آدم‌های حاشیه‌ای در اجتماع در ادبیات امروز ما تا حد زیادی مدیون آثار مرادی کرمانی است.
شیخ‌رضایی در پاسخ به این سوال که آیا در جامعه ما به اندازه کافی به نویسندگان کودک و نوجوان خوب و صاحب سبک پرداخته شده است یا خیر گفت: ما در کشور، نویسندگان بسیار خوبی داریم، مخصوصاً نویسندگان نسل جوانی که آثار بسیار خوبی را بر پایه و اصول داستان‌نویسی تولید می‌کنند؛ آنها نویسندگانی هستند که با تکنولوژی‌های روز دنیا و سبک‌های مختلف داستان‌نویسی آشنایی دارند و از طرفی نیازهای نوجوان امروز را می‌شناسند و آثار خوبی تولید می‌کنند اما در جامعه چندان به آن ها توجه نمی‌شود و دیده نمی‌شوند. این موضوع به این دلیل است که بطور کلی ادبیات کودک در جامعه ما چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
این پژوهشگر تصریح کرد: هوشنگ مرادی کرمانی از جمله نویسندگان ایرانی است که توانسته زبان و فرهنگ ایرانی را در خارج از کشور و مرزهای این سرزمین مطرح کند و تا به حال چه در حوزه بزرگسال و چه در حوزه کودک کسی نتوانسته است این کار را انجام دهد. آثار مرادی کرمانی تا کنون در بیش از ۲۰ کشور جهان مانند ترکیه، سوئد و دانمارک نمود پیدا کرده است تا آنجا که حتی بسیاری از آثار و داستان‌های وی در نظام آموزش و پرورش و کتاب‌های درسی دانش‌آموزان برخی از این کشورها جا دارد.
شیخ‌رضایی گفت: از طرفی آثار مرادی کرمانی تاثیر بسیار چشمگیری بر سینما داشته است و هر نویسنده‌ای نمی‌تواند تا این اندازه در رسانه‌های تصویری و در بین مخاطبان نفوذ کند.
شیخ رضایی «قصه‌های مجید» را یکی از بهترین آثاری عنوان کرد که مرادی کرمانی خلق کرده است. وی در این باره گفت: ویژگی منحصر به فرد این داستان، خلق شخصیت ماندگار و ادبی برای مخاطبان است. نویسندگان بسیاری، شخصیت‌های ادبی را در داستان‌هایشان خلق کرده‌اند اما نتوانسته‌اند یک کاراکتر ماندگار خلق کنند که شناخته شود و تبدیل به جزئی از فرهنگ عمومی مردم شود؛ اما مرادی کرمانی با شخصیت‌های «مجید» و «بی‌بی» این کار را انجام داد و اگر نبود، ادبیات ما از داشتن این کاراکترها محروم می‌شد.
شیخ‌رضایی ادامه داد: به نظر من مرادی کرمانی خالق رئالیسم اجتماعی است که نه خیلی ایدئولوژیک و شعارزده است نه خیلی روشنفکر و فرم‌گرا و دور از ذهن توده‌های مردم.
وی افزود: من همیشه «قصه‌های مجید» را دوست داشتم چون در طول چند سال با یک شخصیت خاص تداوم دارد و مخاطب به راحتی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند و در خاطر مردم باقی می‌ماند. بعد از آن نیز کتاب «شما که غریبه نیستید» این نویسنده را بسیار می‌پسندم.