گردهمایی « ادبیات کودکان پلی میان ملت ها» از تاریخ ۱۶ تا ۱۹ می سال ۲۰۰۹ ( برابر با ۲۶ تا ۲۹ اردیبهشت) از سوی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان IBBY در شهر بیگا Biga ترکیه برگزار شد.
در این گرد همایی نویسندگان و کارشناسان ادبیات کودکان از کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان و ترکیه به همراه پتسی الدنا رئیس هیئت مدیره و لیز پیج مدیر اجرایی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) شرکت داشتند. هدف از برگزاری این نشست گفت و گو درباره شکل گیری و پیشرفت ادبیات کودکان در کشورهایی مانند افغانستان و تاجیکستان بود. در حقیقت برگزاری این گردهمایی نتیجه مطالعه و بررسی های هیئت مدیره دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان بود که برگزاری نشست های منطقه ای را برای داد و ستد اطلاعات و شناخت کارشناسان ادبیات کشورهای منطقه از یکدیگر و یافتن راهکاری مناسب برای توسعه ادبیات کودکان در آن منطقه ضروری می داند.
از میان کشورهای شرکت کننده افغانستان و تاجیکستان عضو IBBY نیستند و ادبیات کودکان و نشر کتاب های کودکان در این کشورها به ویِژه در افغانستان از پیشرفت چندانی برخوردار نبوده است. بنابراین به طور طبیعی بخشی از گردهمایی به گفت و گو درباره راه های پیشرفت ادبیات کودکان در افغانستان و تاجیکستان اختصاص داشت و به سودمندی های عضویت در نهاد های بین المللی و از جمله Ibby نیز اشاره شد.
در این گردهمایی از ایران ۶ کارشناس از افغانستان ۱۳ کارشناس، از تاجیکستان ۲ کارشناس،از پاکستان رییس شاخه ملی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان در پاکستان به این گردهمایی دعوت شده بودند. گروه افغانی به عنوان بزرگ ترین گروه شرکت کننده از ۱۰ مرد و سه زن تشکیل شده بود. جمیله افغانی و فریبا حمیدی از سازمان نور که نهادی مدنی فعال در زمینه کارهای زنان و کودکان است، محمد یوسف پایه گذار و مدیر موسسه آشیانه، و علی احمد شیرزای از بنیاد سنایی ، عزیز نهفته ،روزنامه نگار، نویسنده و سردبیر نشریه کودکانه پرواز از بنیاد آینه ، فاضل شریفی سردبیر نشریه خردسالان و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ کودکان افغان از آکادمی علوم افغانستان، ابراهیم هوتک مسئول فرهنگی انستیتو گوته و مترجم کتاب های کودک و نوجوان از آلمانی به زبان پشتو، غلام نظری معاون کتابخانه عمومی کابل و آموزشگر کتابداران و معصومه جعفری کتابدار ، کریم مرادی،نویسنده و شاعر و سردبیر مجله کودکانه طراوات، محمد ظاهر ترویج گر کتاب کودک به کودکان مهاجر افغانی در ایران و سپس در منطقه بامیان افغانستان، عبدالله گل نوربخش استاد روزنامه نگاری دانشگاه کابل و معاون بنیاد آینه و نشریه پرواز از جمله شرکت کنندگان افغانی بودند. از تاجیکستان بحرالدین علیزاده استاد زبان و ادبیات فارسی، معرفت شکیرویا از سازمان معرفت شهروندی فعال در زمینه حقوق زنان و سازماندهی کتابخانه های سیار کودکان حضور داشتند. بصارت کاظم رئیس دفتر IBBY پاکستان تنها شرکت کننده از این کشور بود. همچنین از کشور ترکیه آیفر گوردال یونال نویسنده و مترجم ادبیات کودکان و عضو IBBY ترکیه نیز در این همایش شرکت کرد. از ایران نوش آفرین انصاری دبیر شورای کتاب کودک، زهره قایینی عضو هیئت مدیره IBBYو رئیس هیئت داوران جایزه هانس کریستین آندرسن، منیر همایونی سرپرست کانون فرهنگی توسعه کتابخانه های روستایی، محمدهادی محمدی نویسنده و کارشناس ادبیات کودکان، افسانه اشرفی کارشناس دفتر پناهندگان سازمان ملل UNHCR و مشاور و همکار در موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و فرزانه اخوت ویراستار و کارشناس فرهنگنامه در این گردهمایی شرکت داشتند.
گردهمایی در چهار روز پیوسته و در نوبت های صبح و بعدازظهر به طور خیلی فشرده برگزار شد. روز نخست و بخش اول نشست صبح به آشنایی شرکت کنندگان با یکدیگر گذشت. پس از آن پتسی آلدنا به معرفی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان IBBY و تاریخچه ای کوتاه از آن پرداخت. به گفته او اکنون ۷۱ کشور در سطح جهان عضو این نهاد هستند که ضمن پرداخت حق عضویت خود از خدمات این نهاد بهره می برند. پس از سخنان خانم آلدنا، نوش آفرین انصاری و زهره قایینی در نشست های روز اول سخن گفتند. نوش آفرین انصاری به تجربه های ترویج کتاب کودک در ایران و زهره قایینی به موضوع نقش پژوهش های بنیادی و همکار های منطقه ای در پیشرفت ادبیات کودکان در کشورهای فارسی زبان یا حوزه تمدنی ایران پرداختند .
در دومین روز از نشست ها محمدهادی محمدی از تجربه های آفرینش کتاب های آموزشی خلاق کودک محور یا کتاب های با کیفیت سخن گفت و در پی او بحرالدین علیزاده با عنوان تولید کتاب های باکیفیت در تاجیکستان تجربه های این جامعه را بازگو کرد. پس از او، بصارت کاظم، همکار پاکستانی از تجربه های غنی خود در انتشار و ترویج کتاب کودک در پاکستان پرداخت. در نشست بعداز ظهر کریم مردای سخنان خود را با این پرسش آغاز کرد که آیا تجربه های دیگران می تواند برای انتشار کتاب های با کیفیت در افغانستان سودمند باشد. سخنران بعدی این نشست علی احمد شیرزای بود که به تجربه انتشار کتاب و ترویج خواندن در بنیاد انکشافی سنایی پرداخت.
در روز سوم پتسی آلدنا به تجربه های درباره ترویج کتاب های با کیفیت در مکزیک سخن گفت که به سبب گستردگی سطح ترویج چنین کتاب هایی مورد توجه حاضران قرار گرفت. پس از او منیر همایونی از ایران تجربه های خود را در زمینه راه اندازی کتابخانه های روستایی و کارهای ویژه فرهنگی هنری که با کتابداران و مخاطبان کتابخانه انجام می شود، در اختیار شرکت کنندگان گذاشت. عظیم نوربخش سخنران بعدی این نشست بود که در باره راهبردهای جاری و طرح های آینده در زمینه فرهنگ و هنر و به ویژه فعالیت های در حوزه هنر و ادبیات کودکان، کمبودها و چشم اندازها و بازدارنده ها گزارش داد. در نشست بعداز ظهر سه تن از سخنرانان به نام های جمیله افغانی در سخنان خود به بررسی وضعیت سازمان های غیردولتی در زمینه زنان و کودکان پرداخت و دشواری ها و آسیب هایی که این نهادها را تهدید می کنند، به روشنی و صراحت بیان داشت.
پس از او خانم فریبا حمیدی، غلام نظری و معصومه نظری گزارشی متنوع از وضعیت کتابخانه های عمومی و کتابخانه های مدارس افغانستان ارائه دادند که کمبود منابع کتابخانه ای و کتابدار حرفه ای از بزرگترین چالش های آن ها به شمار می رود. ابراهیم هوتک و جمیله افغانی دو سخنران دیگر این نشست روی موضوع سازمان های غیردولتی فعال در زمینه کودکان و زنان به طرح موضوع پرداختند. هر کدام از این سخنرانان به جنبه های از ویژگی های سازمان های غیردولتی افغانستان و رابطه شان با دولت افغانستان و نیروهای چندملیتی حاضر در افغانستان اشاره داشتند. برداشت واقع بینانه هر دو سخنران از وضعیت نگران کننده سازمان های غیردولتی در افغانستان، مورد توجه شرکت کنندگان در گردهمایی قرار گرفت.
نشست صبح روز چهارم گردهمایی با سخنان زهره قایینی و افسانه اشرفی آغاز شد که از تجربه های صندوق آموزش و توانمندسازی کودکان کار وابسته به موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در ارتباط با مراکز کودکان کار و خیابان که به آموزش این گروه از کودکان می پردازند، گزارشی ارائه کردند. پس از آن عزیز نهفته درباره نقش نشریه های کودکان افغانی در کتاب درمانی کودکان نیازمند به سامان یابی روحی و روانی سخن گفت. در این نشست همچنان یوسف احمد و فاضل شریفی همین موضوع را با نشریه هایی که از سوی بنیادهای ویژه خود منتشر می کنند، سخن گفتند. در نشست بعدازظهر روز چهارم فرزانه اخوت از ایران به تجربه های خود در زمینه آشنایی کودکان و زنان با متون ادبی مانند شاهنامه و مثنوی و تجربه آموزش به کودکان کار در منطقه ای از استان تهران پرداخت. آخرین سخنران این همایش محمد ظاهر از بامیان افغانستان بود که شرکت کنندگان در گردهمایی را با تجربه های دلنشین خود در زمینه ترویج کتاب و کتابخوانی در سرزمین باستانی خود سهیم کرد.
در نشست بعدازظهر روز چهارم ، جمع بندی تجربه ها و دیدگاه های مطرح شده صورت گرفت و درمورد عمده ترین چالش ها گفت و گو شد. برخی از این چالش ها در مورد افغانستان، نداشتن متخصص ادبیات کودکان، نبود امنیت در شهرها و روستاها، عدم توزیع منابع کتابخانه ای و کتاب با کیفیت، نبود ناشران کتاب کودک و به ویژه ناشران حرفه ای و متخصص، عدم برنامه ریزی در نشر کتاب کودک، نبود سیاست از طرف دولت ها و سازمان های غیردولتی، نداشتن نویسنده و تصویرگر، نبود فرهنگ کتابخوانی و خرید کتاب، عنوان شد. در پی طرح چالش ها، راه حل های گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی در کشورهای شرکت کننده در گردهمایی به ویژه در افغانستان مطرح شد و دیدگاه های همه شرکت کنندگان گردآوری شد تا پس از تحلیل این موارد در آینده در اختیار برگزار کنندگان این گردهمایی و شرکت کنندگان قرار گیرد.
