خرد باید و دانش و راستی
که کژی بکوبد در کاستی
هنگامی که خِرَد می‌آید، دانش و راستی می‌آورد و دیگر جایی برای کژی نمی‌ماند که کاستی‌ها را به رخ بکشاند. این سخن فرزانه‌ای بس حکیم و بزرگ، فردوسی نازنین است. کتابک، این درخت ده‌ساله که اکنون هزاران میوه از خود دارد، کار خود را با این سروده آغازید. جایی کاستی بود و باید آن کاستی پر می‌شد.
چنین بود و اکنون ده سال از آن هنگامی که نهال کتابک در خاک فرهنگ این سرزمین کاشته شد، می‌گذرد. ده سالی که چه در سطح کلان و چه در سطح خُرد، برای کاشتن و نگه‌بانی از نهالی نوپا در گستره فرهنگ هموار نبود. پایه گذاری و شکل دادن نهاد کتابک بیش از آن که خواست این و آن باشد، ضرورت زمانه یا پر کردن کاستی‌ها بود، همان‌گونه که در دهه ۱۳۴۰ شکل گرفتن شورای کتاب کودک و کانون پرورش فکری برآمده از اندیشه‌های نهادساز و برای پر کردن کاستی‌ها بود، کتابک هم در دهه ۱۳۸۰ پاسخی به چرخش روزگار بود. در دوره زمانی پیش از ۱۳۴۰ تا ۱۳۷۰ داد و ستد اطلاعات به شکل حضوری انجام می‌شد. حضور شخصی یا حضور پستی. همه چیز هم باید روی کاغذ ثبت می‌شد و اگر صدا یا تصویر هم بود البته روی نوار گذاشته می‌شد. از آغاز دهه ۱۳۷۰ در ایران مانند بسیاری دیگر از نقاط جهان با راه اندازی زیرساخت‌های اینترنت و فضای وب، کم‌کم گونه‌ای دیگر از داد و ستد اطلاعات شکل گرفت که حضوری نبود، بلکه مجازی بود.
کتابک برآیندی از این شکل حضور و مکمل راهی بود که بزرگان فرهنگ کودکی در دهه ۱۳۴۰ پایه گذاشتند. کتابک بیش از آن که نهاد باشد، حلقه پیوند است. پیوند برای چرخش نهادینه از گونه‌ای حضور به گونه‌ای دیگر. جااندازی و راه‌اندازی این نهال و نهاد دشوار بود، زیرا در ایران در عرصه فرهنگ یا کار، دولتی است که در آن ریخت و پاش زیاد است و خروجی اندک، یا باید غیردولتی باشد که در آن تامین سرمایه دشوار و پایداری کاری گاه ناممکن. در این فضا و موقعیت، کتابک برآمد، تا در دنیای آشفته‌ای که تجارت بر فرهنگ می‌چربد، خط فرهنگی را در ادبیات کودکان پاسداری کند. خط فرهنگی نیز اصالتی شکل گرفته بر بستر تاریخی است، اندیشه‌های بابنیاد است، کتاب باکیفیت است. همه این‌ها باید در خدمت کودک قرار می‌گرفت. اکنون کتابک پس از ده سال پرمخاطب‌ترین رسانه فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان ایران است. روزانه هزاران نفر از درون مرزهای ایران و کشورهایی مانند افغانستان و سرتاسر جهان از آن بازدید می‌کنند.
بسیاری از این مخاطبان، مادرها و پدرها، مربیان و آموزگاران و کتابداران هستند. کتابک اگرچه پاره‌ای از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیست، اما چه بسیار کتابدارانی که در کتابخانه‌های کانون روزشان را با کتابک شروع می‌کنند. کتابک اگرچه بخشی از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیست، اما چه بسیار کتابداران علاقه‌مند به ادبیات کودکان که در آن نهاد کار می‌کنند و کتاب‌های باکیفیت را از این گنجینه جست‌وجو می‌کنند. اکنون بسیار آموزگاران و استادان و دانشجویان و کوشندگان ادبیات کودکان هستند که کتابک را خانه و پایگاهی برای دریافت اطلاعات درباره فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان می‌دانند. و چنین است که اکنون کتابک پیشانی فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان شده است.
کتابک نیاز زمان بود و شکل نمی‌گرفت، اگر مهندس ایوب موحدی‌پور از پایه‌گذاران خانه کتابدار کودک و نوجوان پا پیش نمی‌گذاشت و تامین هزینه‌های پنج سال اول آن را تامین نمی‌کرد. ایشان بزرگوارانه در کنار کتابک ایستاد و هنگامی هم که در نیمه دوم این ده سال، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، یک‌تنه بار مالی و محتوایی آن را بر دوش گرفت، همواره برای رشد کتابک آرزوی توفیق کرد. کتابک برای این‌که ببالد، وامدار بسیاری از نام‌ها است که با کار داوطلبانه این نهاد را پیش بردند. زیرا در فرهنگ نهادهای مردمی این پول نیست که کار را پیش می‌برد، بلکه اراده آزاد به پیش بردن است که پیش برنده است.
کتابک اکنون ده‌ساله شده است و پس از ده سال می‌توانیم به جرئت بگوییم که اکنون کتابک الگو شده است. بسیاری از کوشندگان حوزه فرهنگ کودکی به این امر گواهی می‌دهند و ما گواهی آن‌ها را در این روزها منتشر کرده و می‌کنیم. اما باید بگوییم تازه هنوز در آغاز راه هستیم. در سال گذشته سیاست یاری از همه نویسندگان و کوشندگان ادبیات کودکان را پیش گرفته‌ایم. باور داریم که آثار ادبیات کودکان ایران باید به درستی به مخاطبان معرفی شوند. بسیاری از نویسندگان، مترجمان، پدیدآورندگان و کوشندگان این حوزه تا اندازه‌ای که در توان دارند، همراه شده‌اند. در این راه کتابک یاور ناشران ادبیات کودکان و نوجوانان است. می‌کوشد آثار آن ناشرانی که کار باکیفیت منتشر می‌کنند را به موقع اطلاع‌رسانی کند. در این راه، کتابک هنگام جست‌وجوی فارسی در حوزه ادبیات کودکان و کتاب کودک، در بیش‌تر زمان‌ها در سه خط اول نتیجه جست‌وجو در گوگل قرار دارد. این امتیاز کمی نیست. ما ذره ذره و با کم‌ترین امکانات آن را به دست آورده‌ایم. اما این امکان را به گونه‌ای برابر در اختیار همگان قرار داده‌ایم. کتابک خط و مرز ندارد. خط و مرزهای کتابک، فرهنگ و اصالت فرهنگی در حوزه فرهنگ کودکی است.
کتابک برای گسترش بیش‌تر و برای این که اخبار و گزارش‌های حوزه فرهنگ کودکی را به درستی و کامل منتشر کند، به تامین منابع مالی و امکانات حرفه‌ای‌تر نیاز دارد. اما بیش از امکانات مالی به تغییر نگاه در میان کسانی نیاز دارد که هنوز تصور می‌کنند می‌توان فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان را در اتاق‌های دربسته در گروه‌های چند نفره ترویج کرد. همه مشکل البته این نیست. جامعه ما به طور کلی در تامین محتوا یا نوشتن مشکل دارد. به ویژه در سه دهه اخیر به لطف برنامه‌ریزی نهاد آموزش و پرورش، هزاران یا میلیون‌ها دانش‌آموخته در هر سطحی داریم که توان نوشتن چند خط به فارسی پیراسته را ندارند. کتابک به نیروی آفریننده جوانانی نیاز دارد که هم پیچیدگی‌های دنیای امروز را بشناسند و هم توان نوشتن داشته باشند.
همه این‌ها در گرو نگاه بلندمدت است. برای این که بلندمدت برنامه‌ریزی کنیم، نیاز به پشتوانه داریم. پشتوانه ما اما همه شما هستید که هر روز پا به درگاه کتابک می‌گذارید و با هر آن‌چه که در این حوزه نیاز دارید، آشنا می‌شوید و شناخت پیدا می‌کنید. هدف غایی ما روزگار بسیار بهتر برای کودکان ایران و همسایگان ایران و همه کودکان در سرتاسر جهان است. کتابک، حلقه‌ای از آن زنجیره است که در این راه بسته شده است تا به این هدف برسیم. پس تو همراه و مخاطب کتابک، اگر می‌توانی یاری کن و به یاد داشته باش، کوه‌ها هم از ذره‌ها ساخته می‌شوند!
