شیرشاه

بازآفرینی شیرشاه آخرین اثر از سه‌گانه‌ای است که «محمد هادی محمدی» و «امیر شعبانی‌پور» آن را به فرجام رساندند.

روایت «شیرشاه» یا با نام کهن‌تر آن شیر و خرگوشان که افزون بر کلیله و دمنه در مثنوی مولوی هم آمده است، همیشه یکی از گیراترین داستان‌ها برای گروه‌های سنی گوناگون به ویژه کودکان بوده است. در سه‌گانه ‌ای که کار مشترک محمدهادی محمدی و امیر شعبانی پور است، این بار این دو به سوی بازآفرینی نوشتاری و تصویری این روایت رفته‌اند. چکیده داستان چنین است: شیرشاه که در جنگل فرمانروای مطلق است، همواره جانوران را برای خوراک خود می‌درد و چنان ترسی در دل این جانوران افتاده است که شب و روز بی‌خواب‌اند. تا این که گروهی از این جانوران ترسیده و روحیه باخته تصمیم می‌گیرند که برای ادامه زندگی با ترس کم‌تر به نوبت بروند و خوراک شیر شوند تا این که هر روز منتظر دریده شدن ناگهانی او باشند. روایت رفتن و خوراک شیر شدن ادامه دارد تا نوبت به خرگوشان می‌رسد. اما میان خرگوشان، خرگوشی دانا زیر بار این ستم نمی‌رود و می‌گوید باید از هوش خود بهره ببریم و به این ستمگری پایان ببخشیم. در نهایت با تدبیر خرگوش دانا شیر فریب می‌خورد و برای نبرد با شیری دیگر که در حقیقت تصویر خود همان شیر است در آب چاه، خود را در چاه سرنگون می‌کند و آزادی به جنگل برمی گردد.

در روایت‌های ادبی کهن از دیرباز تاریخ، شیر نمادی چند چهره بوده است. از نمادهای مثبت پهلوان تا نماد آتش، پیروزی، دلاوری  وهمچنین نمادهای منفی درندگی، وحشی‌گری تا نمادهای دوگانه شاه و فرمانروا که هم می‌تواند در نقش نیک کردار و هم بدکردار باشد. در ادبیات کهن بیش‌تر نقش شاه یا سلطان جنگل و فرمانروای یگانه را داشته است. در نخستین متن‌های نوشتاری یا سنگ کنده‌ها هم شیر همیشه نمادی از شکوه و بزرگی و فرمانروایی بوده است. این بزرگی در ادبیات تمثیلی مانند کلیله و دمنه بیش‌تر در نقش شاه زورگوی جنگل خودش را نشان داده است و به گونه‌ای نشان می‌دهد ادبیاتی که به دست مردم آفریده شده است، مناسبات اجتماعی را به ظرافت در خود بازتاب داده است.

در سه گانه‌ی بازآفرینی شده به دست «محمد هادی محمدی» و «امیر شعبانی‌پور» آن چیزی که برای نویسنده مهم آمده، پیدا کردن یک زبان ویژه بوده است. زبانی که بتواند آثاری که بن‌مایه‌های کهن دارند، اما زبان‌شان از سوی مخاطبان امروزی قابل فهم نیست یا جذابیت لازم را ندارد به گونه‌ای برگرداند که ضمن نشان دادن شکوه کهن بودن این آثار، در جان خوانندگان نوجوان و کودک نیز بنشیند. بنابراین ساده کردن زبان شاید پیش پاافتاده‌ترین کاری باشد که یک بازآفرین می‌تواند انجام دهد. برای بازآفرینی چنین آثاری نیاز به یک الگوی زبانی است که درخشش بن مایه‌های آن را در برابر چشم مخاطبان بیاورد. کاری که باید در تصویرگری‌های آن نیز انجام داد.

امیر شعبانی درباره تصویرگری این آثار می‌گوید:«تمرکز اصلی من در این مجموعه، مطالعه روی هنر اصیل خودمان و کشف این ویژگی‌ها بوده است. از مطالعه روی دست‎بافته‌ها گرفته تا مکاتب مختلف در نگارگری و هنر سنتی هندوستان و همچنین نگاهی به تصاویر هنرمندان بین‌المللی و با تجربه‌ای که شاخصه‌های فرهنگی و جغرافیایی خود را در تصاویر و کتاب‌های‌شان به نمایش می‌گذارند. هم چنین بیش‌ترین توجه من در طراحی عناصر از شخصیت‌های اصلی گرفته تا موارد دیگر در این مجموعه به تغییر در جنس خط، طراحی و حرکت دادن به خطوط به تناسب شرایط و وضعیت قرارگیری شخصیت‌ها بوده است. البته این مورد در گفت‌وگوهای متعدد با مدیر هنری انتشارات شکل ایده‌آل خود را به‌دست آورد. در کتاب شیرشاه که بر خلاف دو کتاب پیشین تمامی با دست تصویرگری شده است، نشان دادن احساسات چهره و حرکات شخصیت‌های اصلی خیلی بیش‌تر از دیگر کتاب‌های من بوده است.»

«محمد هادی محمدی» نویسنده‌ کودک و بزرگ‌سال، پژوهشگر و مترجم، برنامه‌ریز سوادآموزی پایه از راه ادبیات کودکان، بیش از سی سال است که در این حوزه‌ها کار می‌کند و با گرایش ویژه به گونه‌های ادبی مانند کتاب تصویری، داستان‌های واقع‌گرا، داستان‌های فانتزی برای گروه سنی از خردسال تا نوجوان می‌نویسد. تاکنون آثار گوناگونی از او به زبان‌های دیگر مانند انگلیسی، عربی، ترکی استانبولی، تایلندی، کره‌ای، هلندی منتشر شده است. محمدی در سال 2006 نامزد جایزه هانس کریستسن آندرسن از ایران بود.

«امیر شعبانی‌پور» متولد 1358 در شهر فومن است. او پس از پایان هنرستان در رشت به تهران آمد و کارشناسی ارشدش را در رشته نقاشی دریافت کرد. او افزون بر تصویرگری، عضو هیئت علمی گروه نقاشی دانشگاه گیلان است و در رشت زندگی می‌کند. شعبانی‌پور که بیش از 20 کتاب تصویرگری کرده، در نمایشگاه‌های هنری ایتالیا، کره‌جنوبی، اسلواکی، روسیه، دانمارک، آلمان، گرجستان، ژاپن، آفریقای‌جنوبی، صربستان، انگلستان و پرتقال آثارش را به نمایش گذاشته است. او موفق شده دیپلم افتخار نمایشگاه بین‌المللی تصویرگری بولونیا ایتالیا، جایزه اول نمایشگاه تصویرگری «تصویر برای کتاب» روسیه، جایزه‌ی «جزیره سبز» کنکور نامی، جایزه تشویقی و جایزه‌ی دوم کنکور نوما را دریافت نماید.


از همین مجموعه:
خرگوشان و چشمه‌ی ماه

طوطی و بقال

گزیده‌هایی از کتاب

روز و شب می‌گذشت شتابان

نوبت دسته‌ی خرگوشان

خرگوش داناتر چنین گفت با یاران:

«خبر دارید از شیرشاه غران

که با زور و چنگ و دندان

از ما می‌خواهد گوشت و نان؟

اگر به عقل دهیم میدان

این رنج می‌شود آسان!»

تصویرگر
امیر شعبانی‌پور
سال نشر
1400
نویسنده
محمد هادی محمدی
نگارنده معرفی کتاب
Submitted by skyfa on