شورای کتاب کودک، چهل هشت سالگی اش را پشت سر گذاشت و آغاز چهل و نهمین سال فعالیت خود را جشن گرفت.
این جشن عصر روز چهارشنبه چهارم اسفند در تالار اصلی حسینیه ارشاد تهران برگزار شد. بسیاری در این جشن حضور داشتند. از بنیان گذاران شورای کتاب کودک تا دست اندرکاران سال‌های بسیار این نهاد فرهنگی و غیرانتفاعی تا جوانان تازه وارد شورا. از نویسندگان و تصویرگران تا ناشران ادبیات کودک ایران.
در این مراسم، بر اساس سنت هر سال، گزارش عملکرد گروه های مختلف بررسی شورا درباره وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در سال گذشته، ارائه می شود. سپس، کتاب‌هایی که در سال گذشته منتشر شده اند و از نظر شورا ستایش برانگیز هستند، به عنوان اثر ویژه معرفی می‌شود. آثار ویژه امسال، را محمد حسن ساکی از کمیته جوایز شورای کتاب کودک معرفی کرد.
او اعلام کرد که "به شدت در حوزه تالیف کمبود کتاب‌های با کیفیت داریم. در بخش داستان و ادبیات کهن تنها یک کتاب ویژه داشتیم. این یک زنگ خطر برای تالیف در کشور است." ساکی از به سامان رساندن جایزه های دیگر شورای کتاب کودک در سال آينده خبر داد.
آثار ویژه:
- در بخش تالیف، کتاب "غول و دوچرخه" اثر احمد اکبر پور و انتشارات افق
- در ادبیات کهن، کتاب "چهار مقاله نظامی عروضی" اثر عباس جهانگیریان، نشر پیدایش
- در بخش تصویر، کتاب "به ملخ نگاه کن" با تصویرگری میترا عبداللهی نشر مدرسه، کتاب "نوروز" با تصویرگری مانلی منوچهری انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی، مجموعه "قصه‌های شیرین مغزدار" با تصویرهای علیرضا گلدوزیان نشر افق، "قصه‌های تصویری" با تصویرهای شیرین شیخی انتشارات نسل نواندیش
- در بخش ترجمه، "کافکا و عروسک مسافر" ترجمه رامین مولایی نشر ایرانبان و نشر قطره، "هملت شاهزاده کوچک دانمارک" با ترجمه ناصر حسینی مهر از انتشارات نمایش، کتاب "یک داستان محشر" با ترجمه نسرین وکیلی و پدرام مهین پور از انتشارات مبتکران، "سفر باورنکردنی ادوارد" مترجم مهدی حجوانی از نشر قدیانی، کتاب "یک دقیقه صبر کن" مترجم مینا پور شعبانی از انتشارات مبتران
- در بخش غیر داستان، داستانی، هنری، بازی و سرگرمی، کتاب "هنر" با ترجمه نیلوفر تیموریان نشر ایران بان
"یحی مافی" به عنوان نخستین سخنران، از وضعیت ادبیات کودک در سال‌های دور گذشته و اکنون گفت. بنیان گذار مدرسه مهران گفت: "ما در سال ۱۳۳۴ که مدرسه تاسیس کردیم می خواستیم کتابخانه هم داشته باشیم. اما کتاب نبود. کتاب و نویسنده برای ادبیات کودک نبود. سپس کانون پرورش فکری کودکان تاسیس شد. شورا تاسیس شد. مسئله کتاب مطرح شد در مدرسه ها. اکنون کتاب ها بسیارند برای کودکان. اما مسئله کیفیت کتاب بسیار ضروری است. در شورا گروه های بررسی کتاب تشکیل شد. این گروه‌ها کتاب های منتشر شده را بررسی می کنند از نظر کیفیت و آن‌ها را فهرست می کنند که می تواند راهنمای خوبی برای تهیه کتاب باشد."
او درباره فرهنگنامه کودکان و نوجوانان هم گفت: "من به عنوان یک معلم با سابقه پنجاه ساله پیشنهاد می کنم فرهنگ نامه را به عنوان یک ضرورت در مدرسه ها و کتابخانه‌های مدرسه و کتابخانه‌های عمومی و در خانه‌ها مطرح کنید. این کتاب پرسش‌های بسیار کودکان را پاسخ می‌دهد."
رویداد مهم دیگر مراسم، رونمایی از جلد سیزدهم فرهنگنامه کودک و نوجوان بود. توران میرهادی، بنیان گذار شورای کتاب کودک پس از رونمایی از جلد سیزدهم، در سخنانی گفت: "باز سالی بسیار بسیار پر کار و بسیار بسیار پر تلاش را پشت سر گذاشتیم برای این که اثری با کیفیت بسیار مناسب به دست بچه های این سرزمین برسد. کار در فرهنگنامه در وجود همه ما کسانی که مقالات را می نویسیم و روی آن ها کار می کنیم، محرکی به وجود آورده که در آن عشق بر نسل جوان کشور حاکم است. ما می‌دانیم که گذشتگان ایران چه میراثی به شکل های مختلف برای نسل های بعدی باقی گذاشته اند. بنابراین باید بیشتر تلاش کنیم و بکوشیم تا کشف کنیم و آن چه را یافته ایم در اختیار نسل جوان کشور بگذاریم. اکنون جلد سیزده فرهنگنامه را داریم و من شاهد تلاش شبانه روز همه همکاران بوده ام. نمی دانم چطور می شود این لحظات پر شور کار را توصیف کرد. فرهنگنامه گوشه ای از زندگی طبیعی ما شده است و ما را به دانشجوی تمام وقت تبدیل کرده است. تمام کار فرهنگنامه داوطلبانه است. من در این جا از همه حامیان تشکر می کنم. "
توران میرهادی از برخی دست اندرکاران بخش‌های مختلف کار در جلد سیزدهم فرهنگنامه با اهدای لوح قدردانی کرد. طوبی اسدالله دستیار جلد سیزده، مهسا صدیق سرپرست تصویر و نسخه پردازی این جلد، طهورا وحدتی نسخه پرداز جلد سیزده، خانم امیر استوار برای تایپ این جلد و نوید بلوچ که صفحه پردازی و چاپ جلد سیزدهم زیر نظر او انجام شده است، این افراد بودند.
سپس نوش آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک، گزارشی از فعالیت بخش های مختلف شورای کتاب کودک در سال گذشته ارائه کرد. از برگزاری نمایشگاه کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه، راه اندازی سایت جدید شورا، پیش برد کار فرهنگنامه و دیگر فعالیت ها. او نیز به نیاز شدید شورا به کمک های مالی سخن گفت. او ابراز امیدواری کرد که سال ۱۳۹۰ در شورا سالی باشد که بر تاسیس کتابخانه ها تاکید شود تا شورا بتواند در زمینه ترویج خواندن، فعالیت های خود را در جامعه نهادینه کند.
وضعیت ادبیات کودک در سال ۸۸
سخنران دیگر، شکوه حاج نصرالله بود که ارائه جمع بندی فعالیت ها و بررسی های گروه های کاری شورا را برعهده داشت. او گفت: "سال گذشته در مجموع، ۹۹۶ اثر بررسی شده است. از این میان ۶۹۰ کتاب به فهرست سالانه شورای کتاب کودک راه پیدا کرده و ۳۰۶ اثر راه پیدا نکرده است. به این معنی که یک سوم آثار به فهرست راه پیدا نکرده است. بهترین وضعیت در بخش داستان ترجمه بوده که ۲۱۹ اثر بررسی شده و ۲۱۰ اثر به فهرست راه پیدا کرده‌اند."
او تاکید کرد که بیشترین مشکل‌ها و کمبودهای ما در زمینه کتاب‌های با کیفیت در بخش تالیف کتاب در ایران بوده است.
بر اساس گزارش حاج نصرالله، از میان کتاب‌های بررسی شده در سال ۸۸، تنها ۳۴۶ کتاب، از نظر شورای کتاب کودک ادبیات به شمار می رود. به این ترتیب تنها یک سوم آثار ادبیات است، بقیه آثار متوسط و لب مرز هستند یا اشکالات جدی دارند و یک سوم دیگر از کیفیتی برخوردار نبوده اند که به فهرست شورا راه پیدا کنند.
کارشناس شورای کتاب کودک گفت که : "موانع بسیار در راه ادبیات کودک ایران وجود دارد. مشکلاتی مانند درس محوری، دور بودن آموزش و پرورش از روش های پرورش خلاقیت، وجود کلیشه‌ها در درس‌ها و فعال نبودن کتابخانه‌های آموزشگاهی، ویروس کنکور و تیزهوشان و کلاس های فوق العاده. همه این ها هست، اما، ما پدیدآورندگان و فعالان ادبیات کودک با هم اندیشی می‌توانیم دست به دست هم بدهیم و تا جایی که می‌توانیم تلاش خودمان را بکنیم و آثار بهتری را خلق کنیم. در ایران نهادهای ادبیات کودکان در بخش تئوری و ترویج و حقوق کودک فعال هستند می‌توانیم از آن ها کمک بگیریم و وضعیت را بهتر کنیم . در بخش تالیف، تنها در زمینه ادبیات کهن ایران فعالیت وجود دارد. امسال در گروه ادبیات کهن، ۹۴ اثر بررسی شده و ۴۳ کتاب به عنوان ادبیات شناخته شده است."
او گفت: "در بخش علوم تجربی، تنها ۸ اثر هست که به فهرست راه یافته است. این مسئله در تالیف بسیار بحرانی است. بسیاری از آثار، اطلاعات نادرست به مخاطب ارائه می‌کنند. در زمینه شعر هم پیشکسوتان شعر، بیشتر کارهای قبلی را تکرار کرده اند. اما نوآوری های اندکی هم دیده می شود."
بنا بر گفته های حاج نصرالله، در سال گذشته، هشت کتاب تصویری الفبا آموز و عدد آموز برای کودکان پیش دبستان چاپ شده است. حاج نصرالله در این باره گفت: "مشکل اصلی و همیشگی ما کتاب برای کودکان پیش دبستان و نوجوانان است. با کمبود شدید کتاب در این دو بخش روبه رو هستیم."
در پایان او پیشنهاد کرد که ناشران با کمک گرفتن از کارشناسان، شورای هنری و ادبی و شورای ویراستاران تشکیل بدهند تا کتاب‌ها با کیفیت بیشتری منتشر شوند.
این کارشناس شورای کتاب کودک، از طرف شورا، پیشنهادهایی هم برای آموزش و پرورش داشت: "آموزش و پرورش باید کتابخانه‌های مدرسه ها را فعال کند. کتاب های درسی مروج تفکر کلیشه ای هستند. این کتاب ها مروج پرورش خلاق کودکان نیست. ترویج روش تحقیق و جلوگیری از سرایت ویروس کنکور از وظایف آموزش و پرورش هستند."
جایزه جعفر پایور
در بخش دیگر مراسم، جایزه جعفر پایور در ادبیات کهن برای کودکان اهدا شد. فروغ جمالی عضو شورای کتاب کودک و همسر مرحوم جعفر پایور پژوهشگر و نویسنده، هر سال این جایزه را به یک پدیدآورنده در حوزه بازنویسی و بازآفرینی ادبیات کهن ایران برای کودکان و نوجوانان اهدا می‌کند.
جایزه پایور، شامل تندیس سرو باستانی و لوح تقدیر و دو سکه بهار آزادی، امسال به علی اصغر سید آبادی، به خاطر مجموعه "قصه‌های شیرین مغزدار" اهدا شد. مجموعه ای که در آن، قصه‌های قومی و بارها شنیده و خوانده شده، به گونه ای متفاوت و با ساختاری نو ارائه شده اند و کودک را به بروز خلاقیت و تفکر بر می‌انگیزند. مدیر انتشارات افق هم به خاطر این مجموعه، لوح تقدیر دریافت کرد.
از دیگر برنامه‌های جشن سالگرد تاسیس شورای کتاب کودک، اهدای لوح‌های تقدیر شورا به چند تن از کوشندگان ادبیات کودک ایران بود. "شهناز خانلو" به سبب همکاری صمیمانه با فرهنگنامه، "ماندانا رضوی زاده" و "مانی رضوی زاده" به سبب مدیریت سایت نسل دوم شورا، "فاطمه فرزانه عرفانیان" به خاطر کوشش در ترویج فرهنگنامه، "زهره قایینی" به سبب نقش ارزشمند و وجود موثر به عنوان رئیس هیئت داوران جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن مهم ترین جایزه ادبیات کودک جهان در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰، خانم کلاته به خاطر فعالیت‌های خدماتی در فرهنگنامه و شورا، "شعله مهلوجی" برای طراحی منابع چاپی شورا از سال ۸۰ و مدیریت نسل دوم و سوم سایت شورا، "دیبا میرزا پور" به خاطر خدمات ارزشمند کتابداری در خانه کتابدار کودک و نوجوان، "آرزو ناصری" به خاطر طراحی و گرافیک نسل سوم سایت شورا و "اکبر نعمتی" به سبب فعالیت های موثر در بخش‌های فرهنگنامه و شورای کتاب کودک، لوح دریافت کردند.
در حاشیه مراسم، بخش ترویجی نهادها و موسسات همکار شورا فعال بود. در این نمایشگاه کوچک، شورای کتاب کودک، خانه کتابدار و ترویج خواندن کودک و نوجوان، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران، کانون توسعه فرهنگی کودکان، گروه کوچ، گروه ترویج فرهنگنامه کتاب ها و گروه های دیگر از موسسات دیگر همکار شورا، محصولات فرهنگی خود را عرضه می کردند.
