سی و سومین کنگره جهانی ادبیات کودک و نوجوان، تابستان امسال در لندن پایتخت انگلستان برگزار شد. در نوشتار زیر گزارش سحر ترهنده، نماینده ایران در این گردهمایی و داور ایرانی جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن از این نشست را می خوانید.
این گزارش، حاصل تجربه او از شرکت در دو روز نخست این گردهمایی چهار روزه است. بخش دوم این گزارش را نیز به زودی در کتابک خواهید خواند. سحر ترهنده به عنوان نماینده ایران و از سوی شورای کتاب کودک در این گردهمایی شرکت کرده بود. او یکی از داوران جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن در سال ۲۰۱۲ نیز بود. جایزه ای که در جریان این گردهمایی به برگزیدگان آن اهدا شد. بخش نخست این گزارش را در ادامه می خوانید:
کنگره ادبیات کودکان هر دوسال یکبار با هدف گردهم آوردن اعضای دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)، پدیدآورندگان، پژوهشگران، متخصصان، ترویجگران و علاقه‌مندان ادبیات کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود. این گردهم آیی فرصتی است کم‌نظیر برای تبادل اطلاعات و تجربه ها در زمینه‌ی ادبیات کودک.
در کنگره ادبیات کودکان افزون بر ارائه مقالات و تبادل نقطه‌نظرات، از برندگان جایزه هانس کریستین اندرسن تقدیر می‌شود و لوح های افتخار پدیدآورندگان ادبیات کودک به آن‌ها اهدا می‌شود. هر دو سال یک بار یکی از شعبه‌های ملی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان میزبان این گردهم آیی بزرگ است. کنگره امسال با نام «گذر از مرزها: ترجمه و مهاجرت» از تاریخ (۲۳ تا ۲۶ آگوست) ۲ تا ۵ شهریور در لندن (امپریال کالج) برگزار شد. کنگره ادبیات کودکان سال ۲۰۱۴ در مکزیک و ۲۰۱۶ در نیوزیلند برگزار خواهند شد.
کنگره ادبیات کودکان در لندن
کنگره ادبیات کودکان در لندن با توجه ویژه به موضوع ~��87ایی چون ترجمه و مهاجرت بین‌کشورها و فرهنگ‌های متفاوت برگزار شد. در این همایش مسائلی مانند تفاوت‌ها و تبادلات فرهنگی، جهانی‌شدن، متون چند زبانه، مشکلات مهاجرت، تاثیر مهاجرت و ترجمه در ادبیات کودکان و هنر ترجمه مورد توجه و بررسی قرار گرفت.
روز اول: ٢٣ آگوست (۲ شهریور):
در این روز به دیدن کتابخانه‌ی تخصصی کودکان (پَدینگتون) رفتم. این کتابخانه‌ی کوچک در منطقه‌ی وِست مینستر قرار داشت. پس از بازدید از کتابخانه، کتابداران تجربیات جذاب و خلاق خود را در زمینه‌ی ترویج خواندن بیان کردند. مهم‌ترین برنامه‌ای که کتابخانه درگیر آن بود پروژه ملی آزمایشگاه کتاب (برنامه‌ی تابستانی خواندن) بود. در تابستان ۲۰۱۲، نزدیک به ۷۸۰ هزار کودک در این برنامه کشوری شرکت کرده اند و در مجموع ٣ میلیون کتاب خوانده شده است.
شرکت در این برنامه ترویج خواندن برای همه کودکان رایگان بود. برنامه با روشی خلاق و مدرن اجرا شدکه در آن کودکان برای بیشتر خواندن به چالش کشیده شدند و در پایان تابستان بنابر شمار کتاب‌هایی که خوانده بودند، دست کم ٦ کتاب، لوح تقدیر، مدال نقره یا طلای خواندن دریافت کردند.
برنامه‌های دیگری که به شکل ویژه در کتابخانه پَدینگتون در جریان بود عبارت بودند از طرح ماجراهای الفبا (داستان‌های جذاب و ریتمیک با محوریت الفبا برای کودکان زیر شش سال)، برنامه‌ی خواندن همراه با بازی و نمایش، کتاب‌سازی همراه با خانواده، قصه‌خوانی، کارگاه‌های کاردستی و مسابقات بسیار در زمینه‌ی کتاب و خواندن.
ساعت ٣ روز ٢٣ آگوست، مراسم گشایش سی و سومین کنگره دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) ، با شرکت بیش از پانصد متخصص ادبیات کودک و نوجوان از ٧٧ کشور جهان انجام شد. مراسم با نمایشی جذاب با بازی هنرمندان خردسال آغاز شد. داستان نمایش، سفر اکتشافی خرگوش عروسکی بود که از کتاب «سفر باور نکردنی ادوارد» نوشته کیت دی کامیلو اقتباس شده بود.
پس از خوش‌آمدگوییِ دبیر کنگره، ایان دوُد، به میهمانان، از آنا ماریا ماچادو (برزیل)، پیتر اِشنک (اتریش) و اُرس بریتنستین از کشور سوییس، برای کمک‌ها و پشتیبانی‌های شان از دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان تقدیر و لوح عضویت افتخاری به آن ها اهدا شد.
برنامه‌ی بعدی، سخنرانی مایکل مورپوگو، یکی از بنیانگذاران و دارندگان مقام افتخاری ادبیات کودک و نوجوان بریتانیا (Children’s Laureates) و دو تن از برندگان این مقام آنتونی براون و جولیا دونالدسون بود.
مایکل مورپگو (نویسنده و شاعر)، در رابطه با تجربه هایش و کارهایی که به عنوان برنده‌ی این مقام افتخاری انجام داده سخن گفت. تلاش‌هایی گوناگون در کشورهای متفاوت برای ترویج خواندن و علاقه‌مندکردن کودکان به خواندن بیشتر.
سپس آنتونی براون (تصویرگر) در رابطه با شیوه خلق آثارش و روش‌های ایجاد جذابیت برای خواندن به وسیله‌ی تصویر و هنر سخن گفت و در پایان، جولیا دونالدسون دارنده‌ی کنونی این مقام اهداف و روش‌های کار خود را برای ترویج خواندن بازگو کرد.
نمایش و تئاتر، تجهیز کتابخانه‌های محلی و کمک به کودکان ناشنوا، سه اولویت جولیا دونالدسون عنوان شد. او گفت که برای بسیاری از کودکان، نمایش راهی اصلی برای ورود به دنیای داستان‌ها است. او نگرانی خود را از اوضاع نابسامان کتابخانه‌های محلی در انگلستان ابزار کرد و گفت که اگر چه اداره کردن کتابخانه با کمک نیروهای داوطلب بهتر از نبودن کتابخانه است، اما از دست دادن کتابداران کارآزموده در کتابخانه‌ها اشتباه است. او در ادامه تعدادی از روش‌های جذاب ترویج خواندن خود به ویژه برای کودکان کم شنوا و ناشنوا را با استفاده از نمایش و موسیقی اجرا کرد.
در پایان و از ساعت ٦ تا ٨ ، مراسم اهدای جایزه به برندگان جایزه‌ی ترویج خواندن آساهی در سال ٢٠١٢ انجام شد. این جایزه که هر دو سال یکبار به بهترین نهادها و پروژه های ترویج خواندن برای کودکان در سراسر جهان اهدا می شود، امسال ۱۷ نامزد از کشورهای گوناگون داشت که از میان شان یک پروژه ترویج خواندن و یک نهاد ترویج‌گر برنده‌ی جایزه شدند: پروژه قصه‌گویی مادربزرگ از آرژانتین و انجمن سیپار از کامبوج.
نمایندگانی از این دو نهاد برای دریافت جایزه و توضیح پیرامون طرح‌ها و روش‌های کار خود حضور داشتند. ابتدا از برنامه قصه‌گویی مادربزرگ به سبب رویکرد ساده و اصیلش در ترویج خواندن قدردانی شد.
تکرار پذیر بودن و ترویج تعامل بین نسل‌ها از جنبه‌های مثبت این برنامه است. این برنامه همزمان با ترویج کتابخوانی، ادبیات را به میان فقیرترین مناطق و کودکانی می‌برد که بسیاری از آن‌ها در حاشیه‌ی شهرها زندگی می‌کنند و به کتاب دسترسی کمی دارند. برنامه قصه‌گویی مادربزرگ نه تنها برای کودکان سودمند است بلکه تاثیر مهمی بر روی عزت نفس و خودباوری مادربزرگ‌ها گذاشته است.
سپس نمایندگان انجمن سیپار (SIPAR) به سبب فعالیت‌های آموزشی بلندمدت و کمک به شکل‌گیری فرهنگ کتاب و کتابخوانی که پاسخی به نیازهای سوادآموزی در کامبوج است، شایسته دریافت این جایزه معرفی شدند.
این نهاد در سال ۱۹۸۲ برای کمک به مهاجران کامبوجی که در مرز کامبوج و تایلند زندگی می کردند، کار خود را آغاز کرد. سپس به بازسازی شبکه آموزشی کمک کرد و تا سال ۱۹۹۳ فعالیت‌های خود را بر روی ترویج خواندن متمرکز کرد که شامل سازماندهی کتابخانه در سراسر کامبوج و راه اندازی مراکز خواندن روستایی بود. از ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۱ بیش از هزار کتابدار در کارگاه‌های این انجمن آموزش دیده‌اند. امروز این انجمن یک بخش کوچک نشر دارد. در این بخش تاکنون ۷۰ عنوان کتاب منتشر شده و ۱۳۰ هزار نسخه رایگان به ۲۰۰ کتابخانه و دانشجویان دانشکده‌های تربیت معلم و دبستان ها اهدا شده است.
روز دوم ٢٤ آگوست (٣ شهریور)
روز دوم کنگره با دو نشست تخصصی در رابطه با ترجمه برای کودکان آغاز شد. سخنران اول اِمِر اُسولیوان بود که سخنرانی خود را به همراهی دنیل هان انجام داد و نشست دوم با سخنرانی بارت مویرت (یکی از پنج نویسنده فینالیست جایزه هانس کریستین اندرسن در سال ٢٠١٢) و آیدان چَمبرز (نویسنده و مترجم) با همراهی جاناتان داگلاس صورت گرفت.
در هردو نشست، سخنرانان درباره اهمیت ترجمه کتاب‌ها از فرهنگ و زبانی به فرهنگ و زبانی دیگر، دشواری‌های فرایند ترجمه، به ویژه ترجمه شعر و تجربه های شخصی شان در زمینه‌ی ترجمه کتاب سخن گفتند.
سپس در دو نوبت صبح و بعد از ظهر، در حدود ده اتاق، به شکل همزمان ٥٥ مقاله ارائه شد. در این مقالات موضوع هایی مانند: ترجمه و جهانی شدن، ویرایش و ترجمه آثار نوجوانان، سفر از زبانی به زبان دیگر، ترجمه و بازآفرینی آثار کهن برای کودکان امروز، مسلمانان و مفهوم مهاجرت، کتاب‌های الکترونیک و تاثیرشان بر ادبیات مهاجرت، پناهندگی و مشکلات پیرامون آن در ادبیات کودکان، امکانات و محدودیت‌های ترجمه، هویت ملی، تفاوت‌ها و نیازها، یافتن ریشه‌های مشترک داستان‌های عامیانه و ... مطرح شد.
سپس نمایندگان شعبه‌های ملی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در کشورهای مختلف دور هم جمع شدند و به گزارش تعدادی از شعبه‌های ملی و بیان تجربه های شان در زمینه فعالیت‌های ملی و بین‌المللی گوش سپردند. نمایندگانی از طرف جدیدترین اعضای پیوسته به IBBY یعنی آذربایجان و افغانستان نیز در این نشست حضور داشتند.
در بخش دوم این مجمع کشورها به چهار گروه منطقه‌ای تقسیم شدند. گروه‌های آمریکای لاتین، آمریکای شمالی/کانادا، آسیا، خاورمیانه/ آفریقا و اروپا نشست‌های منطقه‌ای داشتند تا به تبادل اطلاعات، تجربه ها و برنامه‌ریزی برای همکاری‌های منطقه‌ای بپردازند. به عنوان نماینده‌ی شورای کتاب ایران در گروه خاورمیانه قرار گرفتم. در این گروه افزون بر ایران نمایندگانی از کشور امارات، مصر، لبنان، افغانستان و پاکستان حضور داشتند.
