چهارمین نشست از سلسله نشست‌های ارائه گزارش توسط گروه‌های بررسی آثار، در کتابخانه تحقیقاتی شورای کتاب کودک برگزار شد و گروه‌های بررسی آثار خردسال، شعر و نشرالکترونیک گزارش‌های خود را از وضعیت این آثار در سال ۹۶-۹۷ ارائه کردند.
گزارش گروه بررسی آثار خردسال در سال۹۶-۹۷:
گروه خردسال کار خود را از مهر ۹۶ آغاز کرد و به بررسی ۱۶۵ عنوان کتاب پرداخت. اهداف این گروه در این دوره بررسی آثار منتشر شده و تهیه فهرست مناسب برای کودکان خردسال از تولد تا چهار سال، گزارش سالانه وضعیت نشر آثار برای کودکان خردسال و تشویق پدیدآورندگان به انتشار آثار مناسب بود.
از فعالیت‌های دیگر این گروه می‌توان به گردآوری عنوان‌های منابع مطالعاتی درباره شناخت کودک خردسال و ادبیات کودک، گفت‌وگو با چند تن از مترجمان و آغاز مطالعه درباره ویژگی‌های زبان در ادبیات خردسال اشاره کرد. در این دوره تعامل خوبی بین گروه خردسال و گروه‌های بررسی دیگر مثل هنر،بازی، سرگرمی، داستان ترجمه، دانش اجتماعی و علوم وجود داشت.
۱۳ عنوان از آثار بررسی‌شده کتاب کار بود که از دستور کار خارج شد چون با ادبیات کودکان ارتباطی نداشت و ۱۲ عنوان گروه‌های سنی بالاتر داشتند که این کتاب‌ها به گروه بررسی مربوط فرستاده شد. باوجود افزایش ۵۰ درصدی تعداد کتاب‌ها، ۹ درصد کتاب‌ها با کیفیت پایین و بی‌ستاره بود و تنها ۷ درصد کتاب‌های بررسی‌شده چهار ستاره بود. به‌این‌ترتیب در دوره ۹۶-۹۷ هیچ کتابی شایسته تقدیر و برگزیده شدن نبود. حدود ۳ درصد از کتاب‌ها متعلق به گروه سنی صفرتا ۲ سال بود. در مقایسه با سال گذشته تعداد کتاب‌های تالیف افزایش داشته و ۵۸ درصد از کتاب‌ها را تشکیل می‌دادند.
انتشارات جابیرو، ذکر و شهر قلم بیشترین تعداد کتاب‌ها را داشتند که ۴۴ درصد انتشارات شهر قلم به فهرست شورا راه یافت. تعداد کتاب‌های نشر افق کم بود اما همه آنها به فهرست شورا راه یافت.
کیفیت چاپ و صحافی و تنوع کتاب‌ها در این دوره بهتر از قبل بود و انواع کتاب‌های پارچه‌ای، پازلی، پازلی، بالشی، مقوایی و همچنین مواد با کیفیت خوب، صحافی‌های بادوام و رعایت نکات بهداشتی و ایمنی در حد استاندارد دیده شد.
در ادامه، گروه بررسی خردسال آثار را از ۳ نظر بررسی کرد:
- آثار تالیفی: از مجموع کتاب‌هایی که در این دوره بررسی شد، ۷۶ عنوان کتاب‌های تألیفی بودند که ۶۵ کتاب مجموعه‌های چند جلدی بود. تنها ۲۳٫۵ درصد از این کتاب‌ها در لیست شورا قراردادِ شد. مواردی که در بررسی این آثار موردتوجه قرار گرفت: جنبه‌های متنوع رشد کودکان، زبان و بیان آثار خردسال، وضعیت ارائه کتاب و تصویر.
- آثار ترجمه: در این دوره ۱۷ کتاب ترجمه شده بودند که تنها سه اثر چهارستاره بود: سفر با اتوبوس و سفر با هواپیما از انتشارات زعفران و پستانک نینا از انتشارات مرغابی. بیشتر کتاب‌ها درون‌مایه شناختی داشتند و از درون‌مایه‌های عاطفی و اجتماعی که کودک به آن نیاز دارد خبری نیست. به نظر می‌رسد ناشران و مترجمان در انتخاب کتاب برای ترجمه آگاهی کمی دارند و نیازهای کودکان خردسال به موضوعه‌ای متنوع ر نمی‌دانند.
- هرج و مرج در نشر کتاب‌های خردسال: چند سال است که گروه بررسی آثار خردسال به آسیب‌شناسی نشر، حضور دخل و تصرف، تغییر و خدشه‌دار کردن هویت اصلی کتاب می‌پردازد. امسال از ۴۷ کتاب خارجی ۳۰ عنوان کتاب‌هایی هستند که به دلیل تغییرهای بی‌ضابطه و بدون معیار مشخص باعث بی‌ارزش شدن اثر شده‌اند. اگر این کتاب‌ها با متن اصلی چاپ می‌شدند، می‌توانستند کتاب‌هایی ارزشمند باشند.
گزارش گروه بررسی آثار شعر در سال ۹۶-۹۷:
دومین گروه ارائه دهنده گزارش در روز چهارم، گروه بررسی شعر بود. در این جلسه، برخی از شاعران از جمله افسانه شعبان نژاد مهمان این گروه بودند.
گروه شعر با هشت عضو و با برگزاری ۲۸ جلسه در طول یک‌سال اخیر،۹۰ کتاب شعر را بررسی کرد. رده‌های سنی الف-ب بیشترین تعداد و رده‌های سنی ج و د-ه کمترین تعداد اثر را داشته‌اند.علاوه بر این تنها ۱۷/۷ درصد آثار دارای ویراستار بودند.
از لحاظ کیفی دو کتاب بدون ستاره، ۳۲ عنوان یک ستاره، ۲۶عنوان دو ستاره، ۱۳ عنوان سه ستاره، ۵ عنوان چهار ستاره،۱۰اثر شایان تقدیر و ۲ اثر نیز برگزیده اعلام شد.
پرکارترین ناشر سال ۹۶-۹۷ در انتشار شعر، ناریا، سوره مهر و لوپه تو بودند. همچنین باکیفیت‌ترین ناشر در این دوره لوپه تو بود.
افسانه شعبان نژاد با ۲۱ اثر، ناصر کشاورز با ۱۸ اثر و مصطفی رحماندوست با ۶ اثر پرکارترین شاعران بودند.
بنا بر گزارش گروه شعر شورای کتاب کودک، تعداد آثار نسبت به سال گذشته از ۵۱ عنوان به ۹۰ عنوان رسیده است که از این میان ۶ اثر ترجمه بوده است.
تنوع قالب ها، موضوع و مضامین، زبان و بیان استعاری و ملموس برای رده های سنی الف-ب از نقاط قوت آثار بود.
نبود زیبایی و بار هنری، زبان خشک و پر تکلف و یا گفتاری روزمره، خروج از نظم، ساختار نامنسجم، تصاویر غیر هنرمندانه، کلیشه ای بودن موضوعات، ارایه پیام مستقیم و بزرگسالانه، زبان شکسته، استفاده تلفیقی از قالب های شعری، عدم توجه به جوهره شعری و عدم استفاده از صور خیال و...از نکات منفی بود.
بر اساس گزارش گروه شعر، کیفیت ظاهری کتاب‌ها بهتر از سال گذشته بود، اما گاهی جنبه‌های تجاری بر جنبه‌های هنری و ادبی چیره بود.
در میان کتاب‌های سه و چهار ستاره، تقلید از اشعار قدیمی، هیچانه ها، بازی و ترانه های قدیمی، موضوعات خلاقانه، استفاده از آرایه های ادبی، استفاده از تکرار حروف و کلماتی با بار موسیقیایی، به کارگیری واژگان متناسب با مخاطب، ارائه شناخت و آگاهی های دیگر به کودک، از ویژگی های درخور و نکات قوت بود.
در مقابل، استفاده از واژه‌های نامناسب و صرفا برای قافیه‌سازی، موضوعات تکراری، اختلال در ریتم و...از ویژگی‌های منفی و نکات ضعف برخی آثار بود.
گروه شعر در ادامه گزارش خود به معرفی و تحلیل آثار برگزیده و شایسته تقدیر پرداخت.
گزارش گروه بررسی آثار الکترونیکی در سال ۹۶-۹۷:
گروه نشرالکترونیکی آخرین گروه ارائه‌دهنده گزارش در چهارمین روز نشست بود که گزارش خود را در سه شاخه وبسایت، کتاب گویا و کتاب-اپلیکیشن ارائه داد. در این جلسه سه نفر از دست‌اندرکاران تولید محصولات الکترونیکی مهمان این گروه بودند.
این گروه ۱۹۵ اثر را مشتمل بر ۹۵ وبسایت،۷۷ کتاب گویا و ۲۳ کتاب-اپلیکیشن بررسی کرده بود.
مشخصات فنی و عمومی، کیفیت محتوا، متن، گفتار، موسیقی، طراحی/گرافیک و خلاقیت و نوآوری، معیارهای این گروه برای ارزیابی آثار بوده است.
تهیه فرم مقدماتی ارزیابی کتاب-اپلیکیشن، بازبینی فرم ارزیابی کتاب گویا، برگزاری کارگاه و...از فعالیت‌های جنبی این گروه بود.
از تعداد ۹۵ وبسایت بازبینی شده،۳۵ وبسایت خارج از دسترس، ۳۳ وبسایت غیر فعال و ۲۶ وبسایت فعال بوده و یک وبسایت جدید شناسایی شده است که به زبان افغان و دارای کتاب داستان به صورت ایبوک و کتاب صوتی بود.
بر اساس این گزارش ایبوک یا کتاب-اپلیکیشن نخستین بار است که در دستور کار بررسی قرار گرفت. از ۲۳ ایبوک بررسی شده،۱۱ اثر خارج از فهرست، ۷ اثر دوستاره ، ۳ اثر سه ستاره و ۲ اثر چهار ستاره شده و بعنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند.
از ۷۷ کتاب گویای بررسی شده،۳۳ کتاب دو ستاره، ۱۹ کتاب سه ستاره،۲ کتاب چهار ستاره و ۲۱ کتاب (مجموعه‌ای) پنج ستاره شدند که همگی آثار توسط چهار ناشر یعنی آوارسا، نوین کتاب گویا، واو بوک و پینه‌دوز منتشر شده بودند.
عدم تعریف کتاب های گویا و فقدان استاندارد مشخص، عدم به رسمیت شناخته شدن کپی رایت، فقدان تیم های حرفه ای، فقدان قیمت گذاری روال مند و منطقی و...از نکاتی بودند که در این گزارش بعنوان آسیب‌های موجود در حوزه آثار الکترونیکی بر شمرده شد.
در ادامه این نشست و در حین تحلیل و اجرای برخی آثار با کیفیت؛ سه تن از دست‌اندرکاران تولید محصولات الکترونیکی در سخنانی کوتاه به ایراد نظر پرداختند.
حدیث لزرغلامی ضمن ابراز خوشحالی از بررسی آثار الکترونیکی توسط شورای کتاب، اظهار داشت: «باید به شورا دست مریزاد گفت که پس از چند سال از شکل گیری کتاب های تعاملی،آنها را دید و به رسمیت شناخت.»
رامونا شاه-خوانشگر کتاب‌های صوتی- نیز با اشاره به معیارهای روایت و با تاکید بر پرهیز از تقلید، گفت: «کلمات توسط خوانشگر باید شیوا و بلیغ و ساده ادا شوند، زیرا کودکان به گفتار ساده بهتر گوش فرا می دهند.»
مهدی زارع -آهنگ ساز کتاب های صوتی- نیز ضمن ابراز خرسندی از بررسی آثار الکترونیکی توسط شورا، گفت: «ما در حوزه موسیقی کودک تولید فراوان داریم ولی بواسطه عدم وجود نگاه تخصصی آثار کیفیت چندانی ندارند. ما موسیقی خردسال و کودک داریم ولی موسیقی نوجوان نداریم و کاری در این حوزه انجام نداده‌ایم و این نقصان بزرگی است. ما غالبا بهداشت دیداری کودکان را رعایت می‌کنیم ولی بهداشت شنوایی آنها را رعایت نمی‌کنیم. زیرا حوزه صدا را خیلی ساده و سطحی دنبال می‌کنیم.»
گزارش نخستین روز از سلسله نشست‌های گروه‌های بررسی شورای کتاب کودک سال ۹۷
گزارشی از دومین روز از نشست‌های گروه‌های بررسی آثار شورای کتاب کودک سال ۹۷
گزارش سومین نشست گروه‌های بررسی آثار شورای کتاب کودک در سال ۱۳۹۷