انگیزه کتابخوانی را در دانش‌آموزان کلاس درس‌تان می‌توانید با تبلیغ کتاب‌ها، به اشتراک گذاشتن هیجان بلندخوانی یک کتاب، جمع‌آوری مجموعه‌‌ای سنجیده از کتاب‌ها، بروز اشتیاق‌تان و تعیین کردن جایزه برای نشان دادن ارزش کتابخوانی، بالا ببرید. این‌ها چند پیشنهاد ساده از هزاران پیشنهادی است که می‌توانید در کلاس خود اجرا کنید.
تحقیقات نشان می‌دهد که دادن انگیزه به دانش‌آموزان عامل کلیدی کتابخوانی موفق است. در «رشد انگیزه کتابخوانی»، تحقیقات فعلی را در زمینه‌ی انگیزه کتابخوانی و درگیر شدن با آن بررسی کرده‌ایم. از این تحقیقات می‌شود ایده‌های عملی بسیاری برای ساختن کلاس‌های درس باانگیزه و باسواد استخراج کرد. این راهکارهای ساده اما تاثیرگذار در پرورش انگیزه کتابخوانی در دانش‌آموزان، شامل «تبلیغ» کتاب‌ها، سهیم کردن بچه‌ها در هیجان بلندخوانی، ایجاد یک مجموعه سنجیده از کتاب‌ها، نشان دادن شور و اشتیاق و تعیین جایزه برای نشان دادن ارزش کتابخوانی هستند.
راهکارهای رشد انگیزه کتابخوانی در دانش‌آموزان
انتخاب: «تبلیغ» کتاب‌ها!
تحقیقات نشان داده‌اند که هر وقت معلم‌ها کاری می‌کنند که یک کتاب، خاص به نظر برسد -حتی کاری به سادگی سرپا گذاشتن کتاب روی میز- احتمال انتخاب شدن آن کتاب و ایجاد انگیزه کتابخوانی از سوی بچه‌ها بیشتر از سایر کتاب‌هاست. ما پیشنهاد می‌کنیم برای این کار کتاب‌ها را «تبلیغ» کنید. چند راهکار برای تبلیغ کتاب‌ها:
- چند تا از کتاب‌ها را در معرض دید قرار دهید یا در سبد کتاب به‌خصوصی بگذارید تا جذاب‌تر به نظر برسند.
- برای کتاب‌هایی که «تبلیغ» می‌کنید یک خلاصه آماده کنید. یک کتاب را به بچه‌ها نشان دهید، بعد چند صفحه‌ای از آن را بلند بخوانید یا از بچه‌ها سوال‌هایی بپرسید تا توجه‌شان به آن کتاب جلب شود. وقتی کتاب‌ها را طوری معرفی کنید که کنجکاوی کشف مطالب آن در بچه‌ها برانگیخته شود، می‌بینید که چطور بی‌صبرانه آن را از قفسه‌ها برمی‌دارند. ممکن است آنقدر محبوب شوند که مجبور شوید برای قرض دادن آن فهرست انتظار درست کنید.
بلند بخوانید: بچه‌ها را در هیجان بلندخوانی سهیم کنید!
بلندخوانی معلم، به اشتراک گذاشتن کلامی یک کتاب است با هدف مدل‌کردن رفتارهای استراتژیک خواندن و تولید یک مکالمه‌ی آموزشی. نظریه‌های رشد کودک می‌گویند که بلندخوانی دسته‌جمعی به معلم‌ها و بچه‌ها اجازه می‌دهد با کمک هم معنا را از متن بیرون بکشند و همچنین انگیزه کتابخوانی را در دانش‌آموزان افزایش می‌دهد.. بلندخوانی را با استفاده از روش‌های زیر هیجان‌انگیز کنید:
- متن‌های گوناگونی را برای بلندخوانی انتخاب کنید. کتاب‌های علمی، روزنامه‌ها و مجله‌ها را هم برای بچه‌ها با صدای بلند بخوانید.
- در طول بلندخوانی با بچه‌ها حرف بزنید و با آن‌ها تعامل کنید. این مکالمه‌ی «بشنو و حرف بزن» درباره متن بچه‌ها را در پیش‌بینی، نتیجه‌گیری، تفکر و تعقل سهیم می‌کند.
- هرازگاهی بچه‌ها را در انتخاب کتابی که می‌خواهید بلندخوانی کنید دخالت دهید. می‌شود چند عنوان را که می‌توان بلندخوانی کرد در اختیار دانش‌آموزان گذاشت و به آن‌ها اجازه داد رأی بگیرند که کدام را دوست دارند بشنوند.
- به دانش‌آموزان اجازه دهید بلندخوانی کنند. بلندخوانی دانش‌آموزان اغلب به همان روشی انجام می‌شود که معلم بلندخوانی می‌کند. گرچه معلم‌ها باید هر روز بلندخوانی کنند، دعوت کردن گاه و بیگاه دانش‌آموزان به بلند خواندن یک متن که خودشان انتخاب کرده‌اند یا بخش‌هایی از یک متن (برای نمونه بخش‌هایی از یک کتاب یا مقاله‌ای در یک مجله) می‌تواند برای همه انگیزه کتابخوانی را منجر شود. سهیم کردن بچه‌ها در بلندخوانی ممکن است نیازمند برنامه‌ی قبلی باشد. دانش‌آموزها باید قبل از بلندخوانی چند روز متن خود را در خانه یا همراه با دوست‌شان تمرین کنند.
مجموعه کتاب سنجیده
امروزه میان آموزگاران و محققان کتابخوانی درباره اهمیت فراهم کردن مجموعه کتابی سنجیده برای بچه‌ها توافق همه‌جانبه‌ای وجود دارد. اتحادیه بین‌المللی کتابخوانی (IRA) عقیده دارد که کتاب‌خوان‌های جوان باید در معرض ژانرهای مختلف، از جمله کتاب‌های قصه مصور، مطالب داستانی و غیرداستانی، مجله‌ها و شعر قرار گیرند (IRA, ۱۹۹۹). چند راهکار برای فراهم کردن یک مجموعه کتاب سنجیده:
- طیف متنوعی از کتاب‌های علمی برای مطالعه و در کتابخانه مدرسه فراهم کنید.
- تمام نوشته‌های آموزشی را تبلیغ کنید. نوشته‌هایی درباره خواندن و یادگرفتن از داستان‌ها، مطالب غیرداستانی، روزنامه‌ها، مجله‌ها و منابع دیجیتال.
- دانش‌آموزان نویسنده را با «چاپ کردن و منتشر کردن» نوشته‌شان در کتابخانه یا روزنامه دیواری مدرسه تشویق کنید. کار دانش‌آموزان نویسنده باید به اندازه خود کلاس متنوع باشد و ممکن است قصه‌های داستانی، کتاب‌های تماماً مصور، کتاب‌های معمایی، شعر، کتاب‌های علمی، کتاب‌های کمیک، کتاب‌های راهنما و آموزشی، مجموعه‌های دستور پخت یا دستورالعمل، عکس‌های مستند (عکس‌‌هایی که دانش‌آموز گرفته است به همراه متنی برای هر عکس)، مجموعه کارت پستال، ژورنال و خبر (مقاله کوتاهی درباره اتفاق‌های مهم مدرسه یا کلاس) باشد.
- دانش‌آموزان را درگیر انتخاب کتاب برای کلاس درس یا کتابخانه مدرسه کنید. درباره عنوان‌ها بحث کنید و آن‌ها را بررسی کنید، بین دانش‌آموزان مناظره برگزار کنید و برای کتاب‌های جدیدی که قرار است به کتابخانه اضافه شوند رأی بگیرید و با انجام این راهکارها انگیزه کتابخوانی را در دانش‌آموزان ایجاد کنید.
اشتیاق‌تان را بروز دهید
اشتیاق به خواندن باید عمومی شود. بچه‌های کوچک دوست دارند بخوانند و نسبت به کتاب‌هایی که به نوعی برایشان آشنا هستند، کنجکاوی نشان می‌دهند. وقتی بچه‌ها درباره کتابب حرف می‌زنند که از خواندن‌اش لذت می‌برند، اغلب می‌گویند تعریف کتاب را از یک دوست شنیده‌اند، کتاب‌های دیگری درباره شخصیت کتاب خوانده‌اند، نویسنده را می‌شناخته‌اند یا کتاب‌های دیگر آن مجموعه را خوانده‌اند. برای این که اشتیاق و انگیزه کتابخوانی را بروز دهید این کارها را بکنید:
- یک «دیوار مشاهیر» بسازید. این تابلوی اعلانات می‌تواند محلی باشد برای نمایش علاقه‌مندی‌های دانش‌آموزان (از جمله کتاب‌ها، مجله‌ها، مجموعه‌ها)، علاقه‌مندی‌های معلم‌ها، علاقه‌مندی‌های اعضای خانواده و مطالب منتخب مدیر و ناظم مدرسه.
- ده منتخب خود را منتشر کنید. همه شب‌ها تا دیروقت بیدار می‌مانند تا ده منتخب دیوید لترمن را ببینند. به طور مرتب رأی‌گیری کنید و ده منتخب کلاس خود را منتشر کنید. این کار می‌تواند فعالیتی برای تمام سال باشد و در طول آن ده کتاب داستانی، عناوین علمی، شعر، مجله و وبسایت را که منتخب همه است دربرگیرد.
- بخشی از زمان کتابخوانی انتخابی را به گروه‌های کوچک بحث و گفتگو اختصاص دهید. همانطور که گامبرل (۱۹۹۶) می‌گوید دانش‌آموزها نیاز دارند اشتیاق خود را نسبت به کتاب‌ها با دیگران به اشتراک بگذارند. اگر دانش‌آموزان بدانند که این شانس را دارند که درباره‌ی کتاب‌های انتخابی خود با دیگران حرف بزنند، این کار می‌تواند انگیزه‌بخش‌تر شود.
برای ایجاد انگیزه کتابخوانی، ارزش کتاب‌خواندن را نشان دهید
اگر می‌خواهید انگیزه کتابخوانی در برنامه شما جای گیرد، از جایزه‌هایی استفاده کنید که با خواندن مرتبط است. اهمیت جایزه‌های در پیوند با کتابخوانی می‌تواند فراتر از شناختن رابطه میان مرتبط بودن جایزه و رفتار مورد انتظار باشد. ارزش واقعی جایزه‌های مرتبط با کتابخوانی این است که هم رفتار مورد انتظار (کتاب خواندن) و هم جایزه (کتاب‌ها، انتخاب کتاب، زمان) یک فرهنگ کلاسی می‌سازد که انگیزه کتابخوانی را رشد می‌دهد. نمونه جایزه‌هایی که ارزش کتاب خواندن را نشان می‌دهند:
- کتاب
- افزایش زمان بلندخوانی
- افزایش زمان بلندخوانی کتاب‌های انتخاب‌شده
- افزایش زمان حضور در کتابخانه
- زمان برای حرف زدن درباره کتاب
- باشگاه‌های کتاب
تبلیغ کردن کتاب‌ها برای انتخاب، به اشتراک گذاشتن هیجان بلندخوانی، ایجاد یک مجموعه‌ی سنجیده از کتاب‌ها، بروز شور و اشتیاق و دادن جایزه برای نشان دادن ارزش کتابخوانی چند راهکار ساده اما تاثیرگذار برای رشد انگیزه کتابخوانی در کلاس درس شما هستند.
درباره نویسندگان
لیندا بی. گامبرل پروفسور اختصاصی آموزش در دانشکده‌ی آموزش یوجین تی. مور در دانشگاه کلمسون است. او سابق بر این معلم کلاس‌های سوم و پنجم بود و اکنون متخصص کتابخوانی است. دکتر گامبرل در رئیس اتحادیه بین‌المللی کتابخوانی در سال ۲۰۰۷-۲۰۰۸ بود و به عنوان عضو انتخابی در کنفرانس ملی کتابخوانی و اتحادیه کالج کتابخوانی فعالیت کرده است. او در سال ۲۰۰۴ به تالار مشاهیر کتابخوانی راه یافت. او در زمینه‌ی دستورالعمل استراتژی فهم خواندن، انگیزه‌دهی ادبی و نقش مکالمه در آموزش و یادگیری تحقیقات وسیعی انجام می‌دهد.
دکتر باربارا ماریناک دستیار پروفسور آموزش و لیسانس هماهنگ‌کننده برنامه ادبی در دانشگاه پن استیت هریسبورگ است. دکتر مارینک، پیش از این که استاد دانشگاه پن استیت شود، بیش از بیست سال به عنوان آموزگار مدرسه عمومی مشغول به کار بود. شغل او شامل مشاور کتابخوانی، سرپرست کتابخوانی، سرپرست برنامه درسی راهنمایی و سرپرست بازیگری بوده است. تحقیقات دکتر ماریناک در زمینه‌های متون آموزشی، انگیزه‌دهی کتابخوانی و نظارت و سرپرستی بر دستورالعمل‌های ادبی است.
در پیوند با این مطلب بیشتر بخوانید: