افسانه‌ی درخت خرما و بزی، بازنویسی از افسانه‌ی «درخت آسوریک» است. درخت آسوریک، کهن‌ترین متن ادبی کودکان ایران است که نزدیک به 3000 هزار سال قدمت دارد و داستانی منظوم به زبان پهلوی است. این افسانه در دوران ساسانیان نوشته شده و به دست ما رسیده است. در این افسانه، درخت خرما و بز در جدال لفظی با یکدیگر، هریک سودمندی‌های خود را به رخ دیگری می‌کشد تا برتری خود را ثابت کند. پژوهشگران براین باورند که در این افسانه، بز، نماد مردم دامدار و کوچ‌نشین و درخت خرما، نماد مردم کشاورز و یکجانشین است و در آن، ناسازگاری این دو گروه می‌شود که درگذشته‌های دور در حاشیه‌ی جنوبی و باختری زاگرس زندگی می‌کردند روایت.
فضای بلندخوانی افسانه‌ی درخت خرما و بزی در موزه کودکی ایرانک
در سایت کتابک بخوانید: موزه کودکی ایرانک، نمایشی از گستردگی و ژرفای فرهنگ ایران
1- درباره کتاب و پیشنیه آن گفت و گو کنید
پیش از شروع کار، مقدمه‌ی کتاب را بخوانید تا با پیشینه‌ی این افسانه آشنا شوید. سپس آن را برای مخاطبان بخوانید و درباره‌ی پیشینه‌ی این افسانه به آن‌ها توضیح دهید. از آن‌ها بخواهید که با آوردن دلیل، پیشبینی کنند کدام‌یک از دو طرف در مناظره پیروز خواهد شد.
2- مناظره بنویسید
مروج خواندن، آموزشگر یا کتابدار باید نخست خود با مفهوم مناظره و چگونگی آن آشنا شود.
مناظره، با هدفی که در این فعالیت در نظر گرفته شده، به معنای شعری است که در آن از زبان دو شخص یا دو چیز گفت وگو انجام می‌گیرد و در پایان یکی از دو طرف، برتر از دیگری معرفی می‌شود.
دیوار بزی- کودکان در قاب‌آینه‌ها این بخش با محصولات بز و سودمندی‌های آن آشنا می‌شوند
برای آشنایی با نمونه‌های مناظره‌های جالب و مناسب برای کودکان و نوجوانان، می‌توانید به دیوان پروین اعتصامی (تهران، انتشارات سوره، ١٣٧٧) مراجعه کنید. بسیاری از شعرهای پروین اعتصامی به شکل مناظره سروده شده‌اند، مانند: «مناظره‌ی سوزن و دوک»، «مناظره‌ی گل و خار»، «مناظره‌ی پیراهن و سوزن».
پس از آشنایی با شیوه‌ی مناظره، آن را برای مخاطبان توضیح دهید و بگویید که «افسانه درخت خرما و بزی» هم به شیوه‌ی مناظره سروده شده است.
دیوار درخت خرما- کودکان در قاب‌آینه‌ها این بخش با محصولات درخت خرما وسودمندی‌های آن آشنا می‌شوند
بسته به زمانی که برای کار در نظر گرفته‌اید و نیز سن مخاطبان، یک یا دو مناظره را از دیوان پروین اعتصامی انتخاب کنید و برای آن‌ها بخوانید. کوکان و نوجوانان را گروه‌بندی کنید. از هر گروه بخواهید موضوعی برای مناظره‌ی خود انتخاب کنند. به آن‌ها وقت کافی بدهید تا متنی برای مناظره‌شان بنویسند. بهتر است اگر شمار کودکان زیاد، دو طرف مناظره نیز بیش از دو نفر باشند. پس از پایان مهلت تعیین شده، از هر گروه بخواهید در حضور جمع، مناظره‌ی خود را اجرا کنند.
خرید دستنامه، فعالیت و سی‌دی افسانه درخت خرما و بزی
برای جذابیت بیش‌تر کار، می‌توانید از آن‌ها بخواهید در صورت تمایل هر بخش از مناظره‌ی خود را تصویرگری کنند و متن مربوط به آن بخش را زیر تصویرهایش بنویسند. این آثار را در کتابخانه‌ی کلاس یا مدرسه بگذارید تا دیگر اعضای کتابخانه یا دانش آموزان مدرسه، آن ها را بخوانند. این افسانه برای اجرا نمایش خلاق برای کودکان پیش دبستانی نیز بسیار مناسب است.
3- سفالینه افسانه‌ی درخت آسوریک را بسازید
در «شهر سوخته» در استان سیستان و بلوچستان، سفالینه‌ای با نقش بز که در پنج حرکت به طرف درختی می‌جهد و برگ‌های آن را می‌خورد، پیدا شده است که از نخستین پویانمایی‌های جهان شناخته می‌شود. این بز اکنون نماد انجمن سینمایی فیلمسازان انیمیشن پویانمایی ایران است.
کودکان با ساختن این سفالینه با بخشی از میراث فرهنگی خود آشنا می‌شوند. افزون بر این، می‌آموزند چگونه با کمک تصویر، افسانه‌ها و داستان‌ها را روایت کنند.
نکته: با توجه به سن کودکان می‌توانید دامنه‌ی اطالعات را گستردهترکنید و اطلاعات بیش‌تری در دسترس کودکان بگذارید.برای نمونه، می‌توانید برای کودکان 10 سال به باال درباره‌ی تاریخچه‌ی سفال و نقش‌های روی آن‌ها در دوران باستان حرف بزنید و پیشنهاد کنید که درباره‌ی این موضوع پژوهش کنند. همچنین می‌توانید با یک توضیح کوتاه، تصویری از این سفالینه را نشان دهید و فعالیت را آغاز کنید.
خرید کتاب افسانه‌ی درخت خرما و بزی – بریل (برای نابینایان)
وسایل مورد نیاز:
تصویری از سفالینه شهر سوخته (اگر این فعالیت را برای گروهی از کودکان اجرا می‌کنید، تصویر را بزرگ کنید)
ظرف سفالی پایه‌دار بدون لعاب (کودکان می‌توانند خودشان این ظرف را با گل رس به روش فیتیلهای یا انگشتی بسازند. در این صورت باید پس از خشک شدن کامل، از آن استفاده شود. برای این که این ظرف گلی به سفال تبدیل شود و استحکام داشته باشد، باید پخته شود. از لیوان‌های کاغذی یک‌بار مصرف هم می‌توانید استفاده کنید.)
خاک رنگی برای درست کردن رنگ
قلمموی نازک
لیوان یک بار مصرف کاغذی برای تهیه رنگ (قابل بازیافت)
کمی آب
نخست، تصویر سفالینه‌ی شهر سوخته را با کودکان بررسی کنید. توجه آن‌ها را به سادگی نقش‌ها و حرکت بز و قصه‌ای که روایت می‌کند، جلب کنید. به آن‌ها توضیح بدهید که نیاکان ما با نقاشی روی ظرف‌های سفالی، باورها و اندیشه‌هایشان را ثبت می‌کردند و اکنون باستانشناسان با مطالعه‌ی این طرح‌ها اطالعاتی دربارهٔ زندگی، دین مردم و تاریخ و روابط اجتماعی گذشته به دست می‌آورند. سپس، از آن‌ها بخواهید که با مخلوط کردن کمی آب و خاک رنگی در لیوان، رنگ را آماده کنند. سپس دیوارهٔ ظرف سفالی را به ۵ بخش تقسیم کنند وبا قلمموی باریک و رنگ، حرکت بز را در پنج مرحله نقاشی کنند.
فعالیت بازسازی نخستین انیمیشن جهان در موزه کودکی ایرانک
نکته: اگر این فعالیت برای کودک یا دانش آموز شما دشوار است، از او بخواهید که یک یا دو صحنه از آن را نقاشی کند. همانطور که پیشتر گفته شد، باستان شناسان، نقش‌های این سفالینه را از نخستین پویانمایی‌های جهان دانسته‌اند. این فرصت خوبی است تا کمی دربارهٔ پویانمایی و خطای دید، با کودکان بزرگ‌تر گفت وگو کنیم و با کودکان کوچک‌تر با دو روش ساده، تصویر متحرک بسازیم.
