شاید «خواندن» یک کتاب بدون کلام غیر منطقی به نظر برسد. از آن گذشته چگونه می توانید بدون متن، مهارت های سواد اولیه را آموزش دهید؟ و چگونه می توانید داستان بخوانید؟
این نوع کتاب ها مزایایی برای کودکان دارند و اگر تا به حال این کار را نکرده اید، حتما از کتاب های تصویری بدون کلام به عنوان بخشی از فعالیت کار گفتار درمانی استفاده کنید. طبق مطالعات جدید، این کار در آموزش کودکان نوپا اهمیت دارد و آن ها را معرض زبان غنی تری قرار می دهد.
تام مک لافلین، که خود دچار خوانش پریشی است و همواره رابطه عجیب و غریبی با کلمات داشته است، این راهنمای حمایتی را به کودکان دیسلکسی تمام دنیا (و کسانی که آنها را میشناسند) تقدیم کرده است. اگر شما هم فرزند یا دانش آموز خوانش پریش دارید، این راهنما را در اختیار او قرار دهید. حتماً مهارتهای نوشتاری او بهتر خواهد شد.
توصیههایی برای فصل تابستان والدین
والدین امید زیادی دارند که کودکانشان در فصل گرم سال که روزهای بلندی دارد کتابهای بیشتری بخوانند اما معمولاً با استقبال کم فرزندان برای مطالعه روبهرو میشوند. به نظر میرسد به طور جدی باید برای علاقه مند کردن کودکان به کتاب تمهیدات جدیدی اندیشید.
مک کالوین از جمله کسانی است که در زمینه مسائل عملی کتابداری و کتابخوانی بچهها، صاحب صلاحیت است. کتاب «خدمات کتابخانههای عمومی کودکان» که مقاله پیشرو، بخشی از آن است از آثار برجسته وی محسوب میشود که در آن به مسائل مختلف اینگونه کتابخانهها اشاره کرده است. در این مقاله بخشهایی از فصل «انتخاب کتاب» برگزیده و ترجمه شده است. کالوین در مقوله «انتخاب» به سه معیار معتقد است: «... جوهر، صداقت و حقیقت» و در مورد هریک به تفضیل سخن گفته است.
آیا دنبال راه حلی آسان، جالب و خوب برای خواندن خانواده هستید؟ کیت هنکاک که هم مادر است هم ناشر راهی را پیشنهاد میدهد که کودکان را برای خواندن ترغیب میکند. پس از پایان شور و هیجان جشن و شادی آغاز سال نو بسیاری از ما به این فکر میافتیم که برای سال نو فکر بکری بکنیم و برایش برنامهریزی کنیم. تجربههایمان هر چه که باشد، اکنون بهترین فرصت است تا برای خواندن خود و کودکانمان در سال نو پیمان ببندیم.
اولین خاستگاه ارتباطی کودک همان دامان خانواده است و بیشترین شکل گیری شخصیت او در آن اتفاق می افتد. کلیات زندگی کودک مانند آنکه چگونه شکل می گیرد، دنیا چگونه می چرخد و چقدر باید در مورد آن تامل کرد همه چیزهایی است که از رابطه مادر و فرزند شکل می گیرد.یعنی اگر مادر دنیا را با آرامش ببیند، فرزندش هم آن گونه می بیند، اگر با اضطراب و نگرانی باشد یا عمیق به زندگی نگاه کند، جست وجوگر یا سرسری باشد فرزندش هم همان گونه دنیا را نگاه می کند. این گونه شخصیت کودک در پایه ای ترین ارتباط اولیه اش بذرافشانی می شود.
بشر ابتدا که در عصر شکار زندگی میکرد، سطح نیازهایش در حد نیازهای فیزیولوژیک و پایهای بود. چنین انسانی امنیت و آینده چندان برایش اهمیت نداشت و حتی مفهوم آینده نیز در او شکل نگرفته بود. چنین بشری تنها به نیازهای لحظهای خود میاندیشید، ولی انسان پسازآن وارد عصر کشاورزی شد. در عصر کشاورزی نگاه به آینده مفهوم پیدا میکرد زیرا باید میدانست چه وقت وجین کند یا کی محصول را درو کند. در این مرحله، بود که امنیت برای او معنی تازهای پیدا کرد. صنعتی شدن که با اختراع ماشین بخار آغاز شد، بسیاری از تعاملات جامعه بشری را تغییر داد.
مقوله کتاب و کتابخوانی مبحثی است که سال های متمادی مورد بحث کارشناسان بسیاری قرار داشته و دارد اما مسئله اصلی این است که چرا جامعه کنونی ما از کتاب اینقدر فاصله دارد؟ و چرا ما با تمام مشکلات و گرفتاری های روزمره حاضریم ساعاتی از شب را جلوی تلویزیون یا رایانه بنشینیم اما کتاب نخوانیم؟ چرا با کتاب مانوس نیستیم و در نهایت فکر می کنیم لذتی که از یک فیلم می بریم ممکن است از خواندن کتاب نبریم؟ و بالطبع فرزندان ما هم همین علایق را دارند اما موضوع حائزاهمیت این است که چه کنیم تا کودکان ما به این معضل دچار نشوند و نسل آینده به سمت کتابخوانی سوق یابد. کارشناسان تعلیم و تربیت کودک در یک نشست این موضوع را به چالش کشیدند.
انتخاب درست کتاب با توجه به زمان، سن اینکه کودک در چه مرحله از یادگیری قرار دارد، مهم است. خورخه لوییس برخس، نویسنده نامدار آرژانتینی گفته است: "از میان همه اختراعات بشر، کتاب تحسین برانگیز ترین آنهاست، و بقیه، پیوستهای ساختار آن هستند. تنها کتاب گستره ای از تخیل و ذهن است. کتاب همچون پنجره ای است موازی، راهی برای فرار بزرگترها و نیزراهی برای پرواز خیال کودکان که سبب میشود به ساختن داستانهای بی همتا بپردازند. مطالعه به شناخت، و شناخت بیشتر، به بهبود رشد عاطفی و روانی کودک میانجامد.
اولین شرط علاقه کودکان به مطالعه این است که خانواده و بخصوص والدین برای کتاب و کتابخوانی ارزش قائل شوند شب که میشود، مادر کتاب مورد علاقهاش را از داخل کتابخانه برمی دارد و مشغول خواندن میشود. پسر بزرگ تر هم کتابهای درسیاش را جمع میکند و با یکی از کتابهای داستانی به رختخواب میرود؛ این برنامه هر شب آنهاست. همیشه باید قبل از خواب، چند صفحه ای کتاب خوانده شود؛ البته در اجرای این برنامه هیچ اجباری هم در کار نیست و همه با علاقه آن را انجام میدهند.
دهها هزار کودک دوباره به مدرسه بازگشتهاند و آمار نشان میدهد تعداد بسیار کمی از این کودکان عادت دارند در روز، کتابی غیر از کتابهای مدرسهشان بخوانند. البته این هشداری مبنی بر غلط بودن سیستم آموزشی مدارس است که نمیتواند کودکان را به مطالعه آزاد تشویق کند. اگر کودک به کتابخوانی عادت کند، مسلماً بهتر میتواند از پس برنامههای درسی مدرسهاش برآید و به طور کلی نسبت به مشکلاتش در مدرسه هوشمندانهتر رفتار میکند.
در دورانی که آن را عصر تکنولوژی نام نهادهاند، کودکان بیشتر وقت خود را یا با تماشای تلویزیون یا با نشستن پشت میز کامپیوتر میگذرانند. بررسیها نشان میدهد در کشوری مثل ترکیه، دانشآموزان ابتدایی، ۳/۷۷ درصد وقت باقیماندهٔ روزانهٔ خود را پس از انجام تکالیف درسی، صرف برنامههای تلویزیونی کرده و فقط حدود ۱۱٪ زمان مذکور را به بازی اختصاص میدهند.
مهارتهای زندگی
همه ما فارغ از اینکه زیاد اهل مطالعه باشیم یا کم، در یک نکته تفاهم داریم و آن این است که دوست داریم فرزندانی اهل مطالعه و کتابخوان داشته باشیم. اینکه فرزندان ما مطالعه کردن را بهعنوان یک کار لذتبخش بپذیرند و در طول زندگی خود از مزایای آن بهرهمند شوند برای همه ما یک هدف و آرزوی شیرین اما سخت است.
پیشنهادهای سودمند مرکز آموزش به کمک کتاب کودک در دانشگاه ملی لوئیس، برای هدیه کتاب به کودک با توجه به سن او.به پیشنهاد کارشناسان دانشگاه ملی لوئیس (NLU) و مرکز آموزش به کمک کتاب کودک این دانشگاه CTCB) ) مواد خواندنی و کتاب هدیه دهید.
همان طور که همه می دانیم شخصیت هر فرد از همان ابتدای تولد پایه ریزی میگردد، پس بسیار شایسته است که از بدو شکل گیری شخصیت کودک، او را با یکی از راهکارهای به تکامل رسیدن آشنا کرد. با توجه به اینکه شخصیت کودک در خانواده شکل میگیرد و او تمام سالهای اولیه زندگی را همراه والدینش میگذراند، بنابراین نقش آنها در رشد و تکامل کودک بسیار مهم است.
باید کاری کنید تا مطالعه از نظر کودک تجربه ای موفق و لذت بخش باشد. سعی کنید هر روز یا دست کم هفته ای چندبار برای کودکتان کتاب بخوانید و خود را به این کار عادت دهید. کتابهایی انتخاب کنید که با سطح علایق کودکتان تناسب داشته و ظاهر زیبا و تصاویر جذابی داشته باشند.
اولین کتابهای کودک باید کوتاه و فقط دارای چند صفحه باشند. همچنین باید حاوی تصاویر بزرگ با جزئیات اندک باشد. کتابهایی انتخاب کنید که واژگان آنها برای کودک قابل فهم باشد. اگر در جوی آرام و راحت برای کودکتان کتاب بخوانید، او لذت بیشتری خواهد برد.
برخی از پیشنهادها و راهبردهای زیر میتوانند به کودکانی که در رمزگشایی، درک مطلب یا خواندن کتاب مشکل دارند، کمک کنند. پیشنهادها، بیشتر برای آسان کردن خواندن هستند، تفاوتهای کودکان را در نظر میگیرند و روشهای جایگزینی برای خواندن در خانه و مدرسه ارائه میکنند. راهبردهایی که فکر میکنید بهترین تأثیر را دارند، انتخاب کنید. آنها را برای کودک خود به کار بگیرید و با آموزشگر فرزندتان در مورد کاربرد برخی از آنها در کلاس صحبت کنید.
کودکان ونوجوانان مهمترین گروههای سنی را تشکیل میدهند وتوجه به این دوگروه از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. ما در این مقاله به نقش کتابدان و والدین در چگونگی ترغیب آنها به مطالعه میپردازیم. همانطور که می دانیم کتابداران امروزی نقش بسیار مهمی را در این امر بر عهده دارند که امروزه با ورود اطلاعات فراوان نباید از کودکان امروز غافل شد واز همان دوران در فرهنگسازی مطالعه در این دو گره سنی توجه بسیار داشت.
لالاییهای مادرانه، نوای ریتمیک شعرهای کودکانه و قصههای کوتاه شادی بخش و... همه ادبیاتی غنی هستند که هر مادری برای ارتباط بیشتر با کودکش به کار میگیرد. مادران دیروز بدون علم و آگاهی از دنیای رفتاری و شناختی کودکان هنگام بارداری برای جنینشان شعر و قصه میگفتند و یا با لالایی و نوای قرآن کودکشان را آرام میکردند. شاید آنها هم باور داشتند روزی علم روانشناسی با تحقیقات و پژوهشهای متعدد نشان خواهد داد صدای مادر، شعر و قصه در درک و رشد شخصیت جنین تأثیر خواهد گذاشت.
پژوهشها نشان میدهند که به طور کلی زمان بیش تری طول میکشد تا پسران کتاب خواندن را بیاموزند. آنها نسبت به دخترها، کم تر مطالعه میکنند.
دختران در سنجش با پسران، به شکل در خور توجهی، بهتر میتوانند متنهای روایی، داستانی، نمایشی و تفسیری را درک کنند.
پسران در مقایسه با دختران، کمتر به کتابخوانی به عنوان یک فعالیت بها میدهند. در مقایسه با دختران، پسران بیش تری خود را غیر کتاب خوان میدانند.
در مورد کودکان همیشه صحبتهایی تکراری وجود داشته است. اینکه کودکان سازندگان فردای کشور هستند یا آیینهای تمامنما از آن چیزی که در بطن جامعه در حال رخ دادن است. بنابراین شاید این سخن هم کلیشهی دیگری باشد اگر بگوییم بهترین سرمایهگذاری برای برخورداری از آیندهای روبهرشد و سرشار از موفقیت، این است که کودکان خود را دریابیم. شاید به خاطر همین باشد که در کشورهای توسعهیافته نیز یکی از مهمترین برنامهریزیهایی که انجام میدهند در خصوص احوالات و مسایل کودکان است.
گرانی کاغذ و چاپ در چند سال اخیر بیش از همه در تولید کتابهای تصویری ایرانی تاثیرگذاشته است. کتابهای تصویری یکی از مزیتهای نسبی کتاب کودک ایران است و آثار تصویرگران ایرانی در جشنوارههای معتبر تصویرگری و برخی کشورها به خصوص اروپای قاره یی و آسیای شرقی طرفدارانی دارد.
یکی از مهمترین راههای اصلاح آموزش و پرورش در ایران توجه به قفسه کتاب کودک در کتابخانهها و کتابفروشی هاست. شاید این سخن به نظر برخی عجیب و غریب و جمله احساسی از یک نویسنده کودک و نوجوان ارزیابی شود، اما مطالعات بین المللی مهمی پشتوانه این سخن است.
ازهر ده، نه نفر آنها با داستانها و خواندن به وجد میآیند. برعکس، نیمی از جوانان بین ۱۴ و ۲۴ سال، بی گمان یا کتاب نمیخوانند یا کم میخوانند، زیرا یا به کتاب خواندن علاقه مند نیستند، یا زمان کافی برای خواندن ندارند. " نوجوانان در مورد مطالعه، پیشداوری منفی دارند و آن را در پیوند با درس خواندن و دانش آموز خوب و مثبت بودن میدانند."، "مطالعه فعالیتی است پیچیده، که برای علاقه مند شدن به آن، نیاز به تلاش زیاد و تمرین بسیار دارد.