در گذشته تفاوتهای واضحی میان تعاریف ارائه شده از کتابداران آموزشگاهی، و نقش عمده آنها در مدارس به عنوان دستاوردی از تسلط حرفه ای آنان دیده می شد. بخش کتابخانه های آموزشگاهی ایلفا در ۱۹۸۶ متنی با عنوان ((راهنمایی برای تعلیم و تربیت کتابداران مدارس)) منتشر کرد. ویرایش جدیدی از این راهنما پیرامون ضرورتهای ارزشمند و اساسی برای کتابداران مدارس امروزی منتشر شده است. این گزارش درباره چارچوب دانش و مهارتهای ضروری این حرفه مانند منابع اطلاعاتی، مدیریت و آموزش است.
مشکل در تعریف کتابدار مدرسه
سالها اختلاف نظرهایی درباره تربیت کتابدارانی حرفه ای برای مدارس وجود داشت. این اختلاف نظرها جزء جدایی ناپذیر بحثهای این حرفه شده و هرگز به طور کامل رفع نگردیده است. اختلاف نظرها مربوط به نقش کتابداران مدارس در مدرسه ها و اهداف و عملکرد تکمیلی آنها بوده است. از این گذشته، تربیت کتابداران مانند شیوه تربیت معلمان مدارس ابتدایی، بازتابی از تفاوتهای موجود در سیستم آموزشی هر کشور است. همچنین، یکی دیگر از اختلاف نظرها مربوط به نحوه استفاده از اصطلاحات این علم است. ((کتاب مدرسه))، ((متخصص کتابخانه آموزشگاهی))، ((معلم کتابدار))، ((دبیر شکار کتابشناس)) و اصطلاحهای زیاد دیگری که در متون این حرفه به کار می رود.
اگر بخواهیم این اختلاف نظرها راتحلیل کنیم خلاصه آن به اين شرح خواهد بود:
۱- كتابداران مدارس به عنوان معلمان متخصص تعريف مي شوند. همان طور كه تربيت معلمان نيازمند تجربه هايي در كلاس مدارس است، در برنامه هاي آموزشي براي اين كتابداران مدارس تاكيد اصلي بر نقش كتابخانه به عنوان چارچوب اصلي تدريس و نقش فعال كتابداران مدارس در كلاسهاي درس است.
۲- کتابداران مدارس به عنوان کتابداران متخصص تعریف می شوند همان گونه که آموزش اساسی آنها به عنوان یک کارشناس اطلاعاتی است، نقش اصلی کتابداران مدارس نیز تهیه منابع اطلاعاتی مورد نیاز معلمان و کلاسهای درس است . تاکید اصلی بر نقش آنها به عنوان مرجع اصلی برای تهیه منابع بر اساس مهارت و دانش آنهاست.
۳- کتابداران مدارس به عنوان حرفه ای مشخص و جدا تعریف می شود. تهیه و آماده سازی حرفه ای امری جدا از کتابداری و تدریس است اما می توان درون کتابخانه مدارس و تربیت معلم جای گیرد. لذا،مناسبتراست که نیازهای آن از هر دو حوزه آموزش و پرورش وکتابداران تامین شود. برنامه های آموزشی بر اساس مسئولیت مجزا و مشخص تری از نقش معلمان و کتابداران به وجود آمده و رشد کرده است.
توجه ایفلا به این مسئله به سالها پیش برمی گردد. من از سال ۱۹۷۴،هنگامی که شعبه مجزایی برای کتابخانه های مدارس تشکیل شد، در ایفلا مشغول به کار شدم. یادم می آید که در اولین نشست این شعبه ، یکی از حاضران از جا برخاست و این سوال را صراحتا مطرح کرد (این کتابداران مدارسی که درباره آنها صحبت می کنید چه کسانی هستند؟) قبل از آن ، شاید ما از پرسیدن چنین سوالی پرهیز می کردیم و امیدوار بودیم با چنین مسئله ای به این شکل سر و کار پیدا نکنیم. اما به هر حال این مسئله وجود داشت و به هیچ وجه نمی توان آن را نادیده گرفت.
اعضای شعبه طی چندین جلسه درباره آموزش کتابداران مدراس و یافتن راههای نزدیکتری برای سودمندی بیشتر آن بحث کردند. در سال ۱۹۷۸ سمیناری درباره آموزش کتابداران مدارس در کاستریکا با شرکت همه کشورهای آمریکای مرکزی برگزار شد. سمینار از طرف مسئولان رسمی وزیران آموزش وپرورش، دست اندرکاران کتابخانه های آموزشگاهی و مراکز تربیت معلم مورد استقبال قرار گرفت و تاکید اصلی برگسترش برنامه های آموزشی معلمان درکتابداری مدارس بود. شرح مذاکرات و فرآیند این سمینار به زبان اسپانیولی سپس با ترجمه انگلیسی به طور مستقل منتشر شد. در طول سمینار دوره کوتاهی نیز برای کتابداران مدارس ارائه گردید.
گام بعدی سبب تشکیل گروه کار(کمیته ای) در سال ۱۹۸۲ شد که به نیازهای آموزشی کتابداران مدارس بپردازد. این گروهی بین المللی متشکل از ۱۳ نفر با دیدگاههای متفاوتی درباره کتابداران مدارس بود که هر یک به این موضوع با توجه به ساختار ذهنی مخصوص خود می نگریستند،گرچه به زودی فهمیدیم که این موضوع بسیار اساسی بوده و هیچ پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد . دو حس قوی از دو سو وجود داشت: یک سو حمایت قوی معلمان، سوی دیگر حمایت کتابداران . هر دو سوی این قضیه، که ما به شوخی به آن ( عوارض علائم بدنی)می گفتیم، در حقیقت عامل بازدارنده ای برای پیشرفت این موضوع بود. گروهی مصرانه کتابداران را همان معلمان در نظر می گرفتند و گروه دیگر نیز به حضور مستقل وضروری کتابداران تاکید می ورزیدند.
ویژگی های ضروری هردو گروه به عنوان بهترین جانشین فهرست شد. یک طرف آنهایی بودند که مصرانه بر روش آموزشی کشور خود با تجربه سه چهار ساله تربیت حرفهای هر دو گروه تاکید داشتند. طرف دیگر،کتابداران مدارس واجد شرایط با تحصیلات شش تا هشت ساله در سطح دانشگاه بودند.
در بعضی از کشورهای در حال توسعه به نظر می رسد که به دلیل پایین بودن سطح تربیت معلم از کتابداری تمایل اصلی به انتخاب معلم و آماده کردن او برای مهارتهای اساسی کتابخانه آموزشگاهی است. در حالیکه، مدارس ابتدایی هرگز نتوانسته اند کارشناس کتابخانه تربیت کنند. در کشورهای دیگر کتابداران مدارس در سطح پایین تری از معلمان قرار داشتند و از موقعیتی در حد یک دفتر دار برخوردار بوده اند.
با نگاهی متفاوت، چنین به نظر می رسید که هیچ را ه حل دیگری به جز پذیرش کل این دیدگاههای ثابت وجود ندارد. یک راه این بود که سعی می کردیم به گروه خاصی بپردازیم که می پرسیدند: (کتابدران مدارس باید چه چیزهایی بدانند؟) این راه حل موضوعی بود که گروه کار توانست بر آن متمرکز شود و به مشخص کردن ویژگی های کتابداران مدارس و نیازهای کار کردی مناسب آنها در مدارس بپردازد. سپس آنها را به طور جداگانه به کشورها با توجه به انواع روش های آموزشی آنها ارائه کند. به گونه ای که بیشترین کارآیی آن را بر اساس نیازهای خود تنظیم کنند.
گام ضروری بعدی ، تعیین اصطلاحها و واژگان مورد استفاده بود. برای پیشگیری از به وجود آمدن مشکلاتی در این راستا، تصمیم گرفته شد صرفا از اصطلاح “کتابدار مدرسه” و به طور مشخص از فرم جمع آن "کتابدران مدارس " برای پیشگیری از تداخل در سایر مراجع مدرسه استفاده شود. به منظور ایجاد هماهنگی بیشتر در اصطلاحها برای کتابخانه در مدرسه نیز اصطلاح "کتابخانه آموزشگاهی " انتخاب شد،گرچه عنوانهای دیگری نیز به کار می رود. ویرایش اول "راهنمایی برای تعلیم وتربیت کتابداران مدارس" در سال ۱۹۸۶ منتشر شد. آن ویرایش در مدت کوتاهی نایاب گردید . طی کنفرانس سالانه انجمن بین المللی کتابخانه های آموزشگاهی در ۱۹۹۱، طرح بازنگری راهنماها مطرح و تصویب شد. این طرح توسط بخش کتابخانه های آموزشگاهی ایفلا در ۱۹۹۲ مورد بررسی قرار گرفت و متعاقب آن دفتر حرفه ای ایفلا در ۱۹۹۳ تشکیل شد. مسئولان منطقه ای گروه کار ایفلا پیشنهاد کردند که ویرایش اول راهنمایی برای تعلیم و تربیت کتابداران مدارس مرور شود و پیش نویسی برای بخش کتابخانه های آموزشگاهی و دفتر انجمن بین المللی کتابداری مدارس تنظیم گردد.
پیش نویس اصطلاحی ویا ویرایش جدید در سال ۱۹۹۴ همراه با تغییرات منتشر شد. این پیش نویس بر اساس ویرایش قبلی انجام گرفت. زیرا چارچوب اصلی آن با هدفهای مورد نظر هماهنگی داشت. سپس گزارش آن به عنوان راهنمایی برای همه علاقه مندان در سراسر جهان فرستاده شد. آخرین بازنگری این راهنما در ماه مه ۱۹۹۵ انجام گرفت.
بر اساس این راهنما و بازنگری هایی که در آن انجام شد و تجربه هایی که از ترجمه آن به زبان های دیگر به دست آمد، عنوان جدیدی پیشنهاد گردید: کتابداران مدارس: راهنمایی درباره ویژگی های اساسی . همان طور که قبلا ذکر شد، هدف اصلی تحلیل نقش کتابداران مدارس ونیازها ومهارتهای لازم برای ایفای این نقش بوده است.
کتابخانه های آموزشگاهی در جامعه اطلاعاتی
از این دیدگاه لازم است کمی درباره نقش اصلی کتابخانه های آموزشگاهی در جهان و چارچوب راهنمای جدید"کتابداران مدارس: راهنمایی درباره ویژگی های اساسی" بحث کنیم. کتابخانه های آموزشگاهی در بیشتر کشورها و منطقه های جهان پدید آمده است اما مراحل رشد و گسترش آنها متفاوت بوده است. تاریخ کتابخانه های آموزشگاهی می تواند به زمانی برگردد که کتابها وسایر منابع نوشتاری به عنوان ضمیمه ای بر درس معلم و گسترش دانش متون درسی به کارمی رفت. پیوند کلی کتابخانه مدرسه ومنابع آن در برنامه درسی بیش از هر زمانی اخیرا به دو عامل اصلی گسترش یافته است: تغییر شیوه آموزش بر اساس تحقیق در یادگیری دانش آموزان و افزایش منابع مطالعاتی قابل دسترسی که می تواند به عنوان متن آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.
بر اثر تغییر شیوه آموزشی ، به عنوان مرکزی واحد با وظیفه توجه آموزش به نیازهای فردی و مستقل دانش آموزان جا افتاد. برنامه یک کتابخانه آموزشگاهی بر اساس فلسفه فعالیتهای عمده آموزشی تنظیم می شود. کتابخانه آموزشگاهی با انواع منابع غنی شرط لازم پر محتوا سازی چرخه تنظیم و روشمند آموزشی نیازهای دانش آموزان است.
"انفجار اطلاعات " پدیده ای است که بر روی هدفها و طرح های آموزشی نیز تاثیر می گذارد. در دنیای اشباع شده از اطلاعات هر نیاز وعملکردی بر اساس ارزش اطلاعاتی متمرکز است. لذا، چنین انتظار می رود که مدرسه دانش آموزان را برای مسئولیتهای گوناگون جامعه آماده کند و پیوسته در دنیایی که اطلاعات یکی از مهمترین ابزارهاست بتواند دانش آموزان را با مهارتهای اطلاعاتی مجهز کند تا بتوانند برای حرکت و استفاده از اطلاعات در آینده آماده باشد.
کتابخانه آموزشگاهی نقش مهمی به عنوان راهنما برای گسترش و بازیابی حوزه اطلاعاتی دانش آموزان و کسب مهارتهای لازم برای دستیابی و استفاده از منابع اطلاعاتی را ایفا می کند.
کتابخانه آموزشگاهی مخزن اطلاعات درون مدرسه مانند سایر کتابخانه ها با هدفهای مشابه است. به این ترتیب،کتابخانه آموزشگاهی به عنوان پل ارتباطی میان مدرسه و جامعه برای ایجاد امکانات و گسترش دانش در مدارس و به وجود آمدن چالشهای ذهنی میان کودکان و نوجوانان تعریف می شود. هدف اصلی کتابخانه آموزشگاهی تهیه وگسترش مراکز اطلاعاتی به منظور نشر دانش بر اساس نیازهای خاص دانش - آموزان، تجهیز آنها به مهارتهای کسب اطلاعات و شیوه های جست وجو و استفاده از آنها در زندگی آینده- شان است.
بیشترین تغییر موثر در توسعه مهارتهای اطلاعلاتی در چند سال گذشته توانایی امکانات شبکه های پیوسته کامپیوتری بوده است که در واقع قابلیت قدرتمندی که برای انتقال کلیه اطلاعات به وجود می آورند. به کمک این توانایی در هر مدرسه ای، دانش آموزان تقریبا می توانند به انواع منابع اطلاعاتی دسترسی داشته باشند. هیچ کتابخانه آموزشگاهی برای مدت طولانی از نظر منابع محدود نخواهد ماند. کتابخانه های آموزشگاهی مراکز تبادل اطلاعات فعال درون مدرسه خواهند شد که پیوسته نقش سازمانی آنها در جامعه اطلاعات مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
نقش تحولی کتابخانه های آموزشگاهی
بر اساس بیانیه یونسکو درباره کتابخانه های آموزشگاهی در سال ۱۹۸۰ این کتابخانه ها یکی از اساسی ترین مراکز موثر وشایسته در ارائه خدمات حرفه ای آموزشی و کتابداری است. گزارش یونسکو با عنوان "راهنمایی برای کتابخانه ها ی آموزشگاهی" چهار نوع نیروی کار را در این کتابخانه ها پیشنهاد می کند: نیروهای حرفه ای، نیروهای فنی، نیروهای اداری ونیروهای داوطلب. در گزارشی که ما در اینجا از آن صحبت می کنیم، برای هر گروه از این نیروها طرح مشخصی در سیستم آموزشی تعریف نشده است. باید به خاطر داشت که فقط در پیشرفته ترین کتابخانه های آموزشگاهی چنین تقسیم بندی می تواند وجود داشته باشد. در حالیکه در اغلب کتابخانه ها یک یا دو نفر برای انجام کلیه امور مشغول به کار هستند.
دنیا به سرعت در حال ورود به عصر انقلاب تکنولوژیکی است. جایی که تکنولوژی اطلاعات بخش درستی از تغییرات اجتماعی را تشکیل می دهد. دستیابی راحت به طیف وسیع منابع نیازمند بازنگری نظام آموزشی کتابداران مدارس به منظورتوانایی آنها برای طراحی و آموزش مهارتهای کسب اطلاعات به وسیله معلمان و دانش آموزان است. چنین آموزشی می تواند به عنوان جز ترکیب کننده ای در برنامه های اساسی آموزشی کتابداران مدارس جدید پیش بینی شود وبرای آنانی که مشغول به کار هستند مهم است که واحدهای گوناگونی برای ادامه برنامه آموزشی خود در نظر گرفته شود. کتابداران مدارس نیازمند تغییر در شیوه های عمل مهارتهای اطلاعاتی در مدارس مانند مهارتهای حفظ حجم فوق العاده اطلاعات قابل دسترس در هر یک از این مجراهای جدید هستند. این تغییرات از این نظر خیلی مهم هستند که کتابداران مدارس به عنوان کارشناسان اطلاعاتی در حوزه های جدید تلقی می شوند.
تحقیقات شغلی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد که نقش وعملکرد کتابداران مدارس را در چارچوب مدرسه تعریف می کند. اینها نقش کتابداران مدارس بر اساس اهداف آموزشی مدارس، شیوه های تدریس، چارچوب قانون اساسی، موقعیتهای مالی، و غیره نشان می دهد.
کتابداران مدارس: راهنمای ویژگی های اساسی
علی رغم اختلاف موجود، در اولین راهنما سه جز اصلی و ضروری برای گسترش و افزایش برنامه های موثر کتابخانه آموزشگاهی طراحی شد. منابع اطلاعاتی، مدیریت ،آموزش.
منابع اطلاعاتی جز ضروری برای انتخاب ، سازماندهی و به کار گیری اندیشه ها و اطلاعات ثبت شده جامعه است.
مدیریت شامل مسئولیت عملکرد مستمر و اداری کتابخانه آموزشگاهی و کارکنان آن است.
آموزش به منزله یک میانجی میان معلمان کلاسهای درسی در نقش سازمانی آنها و گسترش اطلاعات موثر میان استفاده کنندگان است.
به واسطه این تجدید نظر، تقسیمات اساسی تغییری نکرد اما لازم بود اجزا دیگری به عنوان نیازهای اصلی به آنچه قبلا اشاره شد افزوده شود. کتابداران مدارس هنوز به عنوان یک متخصص دو نقش عمده را در کتابخانه آموزشگاهی ایفا می کنند: به عنوان تهیه کننده و سازمان دهنده اطلاعات با توجه به هدف و گسترش دانش هر یک از دانش آموزان و به عنوان مرجعی از مهارت دستیابی اطلاعات در این فرآیند. همچنین لازم است به مهارتهای مدیریتی کافی برای هدایت آرام و موفق کتابخانه آموزشگاهی و اجزای وظایف خود مسلط باشند.
راهنمای جدید شامل چندین بخش است:
۱- معرفی نموداری از قابلیتهای ضروری، طراحی عوامل اصلی که عملکرد کتابداران مدارس را همزمان با طرح تقویت مناسبات مشترک میان هر یک از عوامل حمایت می کند.
۲- در زیر بخش هر یک از نمودارهای معرفی شده فهرستی از توضیحات تقسیم بندی شده هر یک از عملکردها ارائه گردیده است. عملکردهایی که کتابداران آموزشگاهی در مدارس انجام می دهند وبه طور خلاصه توضیح داده شده است. درادامه این تعریفها، قابلیتها ،دانش ومهارتهای لازم برای تحقق هر یک از آنها نیز فهرست شده است.
۳- این گزارش شامل لیست کنترلی از ویژگی ها وانتظاراتی مانند برنامه های زمانبندی شده است که پیش بینی می شود در چارچوب یک برنامه جدید باشد.
کتابشناسی کوتاهی شامل امکانات دستیابی به اطلاعات بیشتر نیز در آن پیش بینی شده است. سرانجام ضمیمه ای شامل دو بیانیه بین المللی عمده درباره کتابخانه های آموزشگاهی ،یکی از یونسکو ودیگری از انجمن بین المللی کتابداران مدارس، است. هردوی آنها به عنوان خط مشی کلی نقش و اهداف کتابخانه ها و مدارس مفید هستند.
چگونه می توان برنامه های جدید آموزشی را توسعه داد؟
این گزارش روش هایی برای دانشجویانی پیشنهاد می کند که آرزومند گسترش برنامه های جدید برای کتابداران مدارس هستند. این پیشنهاد با بر شمردن نیازهای واقعی درون یک نظام آموزشی، ناحیه ای یا کشوری ومتمرکز در برنامه های آموزشی بر اساس کتابخانه ها شروع می شود. بیشترین تاثیر در برنامه های آموزشی می تواند همراه با سایر مراکز آموزشی مانند مراکز تربیت معلم، دانشگاهها یا مدارس کتابداری گسترش یابد یا به طور همزمان متمرکز شود. پیشنهاد می شود آنانی که برنامه های جدید توسعه را طراحی می کنند از هر دو مرکز تربیت معلم و کتابخانه های آموزشگاهی جهت استفاده از امکانات، منابع و قابلیتهای موجود در برنامه ها بر اساس نیازهای موجود در کتابخانه های آموزشگاهی بهره جویند.
آنهایی که دست اندر کار فرآیند گسترش برنامه های جدید در چشم اندازی دورتر برای کتابداران مدارس هستند دراین گزارش به طور خلاصه توانایی های توصیفی فراگیری را که یک کتابدار مدرسه برای یادگیری نیاز خواهد داشت پیدا خواهند کرد. ویژگی های طراحی شده در هر زیر بخش می تواند به عنوان زمینه ساخت واحدهایی مورد استفاده قرار گیرد که هر یک بخشی از انتظارات را تحت پوشش قرار می دهد.
یکی از موضوعاتی که لازم است مشخص شود ثبات چنین برنامه هایی است. این امری قطعی است که آینده آنها باید تامین وضمانت شود تا بتوان نیروی تربیت شده فراگیری را برای نظام کتابخانه آموزشگاهی به مدت چند سال در اختیار داشت برنامه تربیتی ای که بتواند گسترش یابد و به تدریج و به طور منظم رشد کند.
چگونگی بررسی و ارزیابی برنامه آموزشی موجود
هر برنامه آموزشی به طور دوره ای به منظور تثبیت تربیت افراد حرفه ای که پیوست تربیت افراد حرفه ای که پیوسته بتوانند درمدرسه کار کنند باید مورد ارزیابی قرار گیرد. بازنگری این گزارش می تواند تا جایی که برنامه فعلی با ویژگی ها و انتظارات لازم هماهنگ باشد با تاکید بر یافتن نقاط ضعف و قوت مورد توجه قرار گیرد . برای چنین بازنگری لازم است پیوسته با فارغ التحصیلان مراکز تربیت کتابداران آموزشگاهی ،برای کشف نقاط قوت وضعف برنامه موجود ارتباط داشته باشد.
برنامه آموزشی موثر کتابخانه آموزشگاهی لازم است شامل انتظاراتی باشد که در این راهنما فهرست شده است، اما بستگی به موقعیت هر کشور و عمق و حساسیت کتابداران مدارس آنها برای بررسی هر یک از عوامل دارد. بنابراین ،به دلیل عمق و گسترده هر یک از موضوعها نمی توان هیچ دستور العمل ثابتی تجویز کرد.
چگونگی استفاده از لیست کنترل
لیست کنترل به عنوان راهنمایی سریع برای تثبیت برنامه موجود پذیرفته شده است. بر اساس این لیست دانش آموزان می توانند برنامه خود را براساس این سه سطح ارزیابی کنند:
۱- افراد از نیازها و حد انتظاراتشان آگاه می شوند.
۲- چارچوبی برای برنامه های جدید تعیین می کند که بر اساس آن محدوده آغاز برنامه یا گسترش طرح یا تعریف آن بر اساس نیازها تنظیم و یا افزوده شود.
۳- کمک می کند تا دست اندر کاران برنامه های آموزشی سطح مطالعه ای را که در موقعیت فعلی کتابداران مدارس به آن نیاز دارند تعیین کنند.
افزایش اهمیت آموزش مستمر و آموزش بلند مدت
همچنانکه قبلا گفته شد، کتابداران مدارس باید موقعیتهای تطابق زمان با گسترش رشته ها را که اساسا" در حوزه کاری آنها و کتابخانه مورد توجه قرار می گیرد مد نظر قرار دهند. تغییرات تکنولوژیکی و فنی از فرم خدمات پیوسته تا وسایل دیداری و شنیداری جدید مانند دیسکهای نوری به سرعت عمومیت می یابد. منابع اطلاعاتی بیشتری برای مبارزه با بی سوادی،خود آموزی دانش آموزان وهر موضوع مورد علاقه ای برای مطالعه قابل دسترس است. این اطلاعات برای کتابداران مدارس به منظور گسترش نقش مهم ان در مدارس بسیار ارزشمند است.
در بیشتر مدارس تعدادی از دانش آموزان کمترین بهره را از کتابدار تمام وقت می برند. برای دستیابی به معلمانی علاقه مند و دارای اطلاعاتی پایه ای لازم است خدمات کتابخانه آموزشگاهی ای ارائه شود که درآن برنامه های آموزشی بلند مدتی پیش بینی گردد که معلمان بتوانند بر اساس نیازهای خود هر طور که مایلند مطالعه و تحقیق کنند. هم اکنون امکانات بیشتری برای پیش بینی رشته های آموزشی بلند مدت بر اساس استفاده از تکنولوژی اطلاعات وجود دارد و دانش آموزان می توانند به وسیله پست الکترونیکی ارتباط بیشتری با معلمان خود برقرار کنند و در کمترین زمان از آخرین اطلاعات و پیشرفت ها آگاه شوند. بیشتر کشورهایی که در حال توسعه هستند یا کشورهایی که جمعیت آنها به صورت پراکنده است باید به امکانات تهیه کتابداران مدارس در برنامه های آموزشی خود توجه کنند.
ویژگی های اساسی کدامند؟
در این بخش فهرستی از اختصارات اجزا مختلف ارائه می شود که هر عنوان اصلی به منظور امکانی برای به وجود آمدن واحدها و برنامه های آموزشی جهت تربیت افراد برای اداره و خدمات کتابخانه های آموزشگاهی به ویژگیهای خاص تری تقسیم شده است.
۱- متون اطلاعاتی
۱-۱ گسترش مجموعه
الف. گسترش سیاست انتخاب
ب. ارزیابی و انتخاب منابع
ج. ضوابط منابع اهدایی
د . طراحی و تولید منابع
۱-۲ مالکیت وتشکیلات
الف. سفارش، دریافت و آماده سازی
ب. رده بندی
ج. فهرست نویسی
د. نمایه سازی
ه. انتخاب تکنولوژی مناسب
۱-۳ خدمات اطلاعاتی
الف. تشخیص نیازهای اطلاعاتی
ب. طراحی خدمات اطلاعاتی
ج. راهنمای منابع
د. امانت دهی و ذخیره سازی
ه. جست وجوی پیوسته
و. امانت بین کتابخانه ای
ز. به کار گیری تکنولوژی پیشرفته
۲. مدیریت
۲-۱ . خط ومشی توسعه ابزار کار
الف. تنظیم اهداف کوتاه و بلند مدت
ب. طراحی خط و مشی کار
ج. سیاست وبرنامه کار
د. تغییر و تحول
ه. برنامه ارزیابی
و. پوشش جامع
۲-۲ . مدیریت منابع
الف . سازماندهی و توسعه
ب. نظارت و مدیریت
ج. طراحی استفاده بهینه
د. نگهداری و محافظت
ه. گسترش خدمات
۲-۳. کنترل بودجه و دارایی
الف. مراقبت از حمایتهای مالی
ب. کنترل بودجه
ج. گزارش دهی
۳. آموزش
۳-۱. همکاری در طراحی برنامه
الف. شرکت در برنامه کار
ب. تشویق آموزش مستقل
ج. محتوای برنامه کار
د. آموزش همکاران
ه. در خواست نظریه یادگیری
۳-۲. تکمیل منابع و مهارتها
الف. تحلیل نیازهای اطلاعاتی
ب. تلفیق مهارتهای اطلاعاتی
ج. تقویت استفاده موثر
د. طراحی فعالیتها
3-۳ راهنمایی و ترویج استفاده
الف. راهنمایی
ب. تشویق تشریک مساعی
ج. برقراری ارتباط میان منابع و برنامه کار
د. ایجاد انگیزش و حساسیت
ه. مشورت با معلمان درباره متون
و. تشویق استفاده از سایر مراکز
نتیجه گیری
نقش کتابداران مدارس به عنوان عامل کل و وحدت آفرین تلقی می شود. برای دستیابی به امکان تحلیل توصیه های نیازها و ویژگی های آموزشی این نوع حرفه ها سه جز کلی تعریف می شود که این کلیت را به وجود می آورد . این نزدیکی همچنین امکان مشخص کردن این اجزا را فراهم می کند. به گونه ای که چنین حرفه هایی را منحصر به فرد و از سایر حرفه های مشابه متمایز می کند. در حقیقت این عوامل همه به هم مربوط هستند و نمی توان به طور جداگانه آنها را مورد بررسی قرار داد. به عنوان مثال دانش لازم برای انتخاب کتاب همانند دانش لازم برای تهیه کتابخانه و راهنمای مطالعاتی است. این فعالیتها بر پایه شناخت ادبیات کودکان ، کتابشناسی کنترل شده ای از کتابهای کودکان و دانش مطالعه در سطوح و علائق مختلف بچه ها درسنن مختلف را می طلبد.
کتابداری مدرسه می تواند به عنوان شاخه ای از کتابداری یا اطلاع رسانی با توانایی گردآوری، سازماندهی و توزیع دانش ثبت شده تلقی شود. در همان زمان نیروی منسجمی برای دانش آموزان این حرفه به وجود می آید . هنگام تدوین برنامه های آموزشی برای کتابداران مدارس به نظر می رسد واحد های مناسب و عملی برای پیشنهاد سایر کتابداران یا معلمان کاملا مفید و امکان پذیر باشد.
کتابخانه آموزشگاهی بیش از همه یکی از بنیادی ترین کتابخانه های ملی یک شبکه است. در بسیاری موارد منابع موجود در کتابخانه مدرسه برای همه اعضا مدرسه و عموم مردم ارزشمند و قابل استفاده است. از طرف دیگر این کتابخانه ها هنگامی که به عموم مردم خدمت می کنند با کتابخانه های عمومی ترکیب و در ارائه خدمات سهیم می شوند. به این ترتیب راه حل انتخاب شده برای مدرسه دانش آموزان و اطلاعات منابع مورد نیاز آنها کتابداران مدارسی است که باید از مسئولیت خود به عنوان رابطه هایی میان معلمان و مهارتهای کسب اطلاعات آگاه باشند.
کتابخانه های آموزشگاهی باید همانند سایر کتابخانه ها تشکیل شوند از شیوه رده بندی یکسانی در مجموعه استفاده کنند و بر تسلط و نظارت خود بر تشکیلات وکار کتابخانه مانند سایر کتابخانه ها تاکید ورزند.
برنامه های آموزشی برای کتابداران مدارس در سراسر جهان مورد استقبال قرار خواهد گرفت. اماهرگز نباید از مقطع آموزشی تربیت معلم پایین تر باشند. اگر تربیت معلم در سطح بالای تحصیلی است برنامه های آموزش کتابداران مدارس نیز نیازمند تحصیلات بالا در همان سطح است. کتابداران مدارس کسانی هستند که به طور حرفه ای تربیت می شوند و ویژگیهایی دارند که در این جا مطرح شد. همچنین نقش بسیار مهمی در مدارس ایفا می کنند زیرا مسئول حفظ و گسترش فعالیتهای آموزشی مدرسه و همکاری با همه معلمان و دانش آموزان و ارائه خدمات به معلمان همکار، مدیران و مسئولان در یک مرکز مختلط است. بنابراین آنها به عنوان کارشناسان داخل مدرسه تلقی می شوند و لازم است تربیت و جایگاه آنها بر همین اساس سنجیده شود.