دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان سازمان ناسودبر و مستقلی است که در سال ۱۹۵۳ از سوی یلا لپمن، به منظور بهبود کیفیت کتابهای کودکان و نوجوانان، گسترش کتابخانههای مربوط به آنها، و ایجاد تفاهم میان نسل جوان کشورهای مختلف از طریق کتاب، در شهر زوریخ سوئیس بنیان نهاده شد.
پس از پایان جنگ جهانی دوم، لپمن به گردآوری کتابهای برجسته کودکان و نوجوانان از سراسر جهان اقدام کرد که در ۱۵ دسامبر ۱۹۴۸ منجر به تشکیل کتابخانه بینالمللی جوانان مونیخ در مونیخ شد. این کتابخانه نخستین مرکز بینالمللی برای پژوهشگران و دستاندرکاران ادبیات کودکان بوده است، اکنون یکی از مهمترین کتابخانههای تحقیقاتی بینالمللی جهان به شمار میآید. پس از تشکیل کتابخانه مونیخ، در همایشی که در مونیخ با موضوع «تفاهم بین المللی از طریق کتاب های کودکان» برگزار شد، نخستین گام در جهت تأسیس دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان برداشته شد.
از جمله هدفهای این دفتر عبارت است از: کمک به ارتقا و تفاهم بینالمللی از طریق کتابهای کودکان؛ فراهم آوردن امکان دسترسی کودکان جهان به کتابهای هنری و ادبی ارزشمند، تشویق ناشران به انتشار و توزیع کتابهای خوب برای کودکان به ویژه در کشورهای در حال توسعه؛ آموزش دست اندرکاران ادبیات کودکان و نوجوانان؛ ایجاد انگیزه تحقیق و دانشپژوهی برای نسل جوان. در ادامه پنج دهه فعالیتهای پیشرو ایبی دفتر مجموعه تازهای از فعالیتها و برنامهها را بر پایه اندیشههایی که بنیانگذاری شده در دست اجرا دارد.
چارچوب این پروژههای جدید «هر کودکی حق دارد به کتاب دسترسی داشته باشد» است. بر این اساس هدف دفتر این است که هر کودکی در هر کجای دنیا به کتابها دسترسی داشته باشد و شانس این را داشته باشد که به معنای واقعی به یک خواننده کتاب تبدیل شود. ایبی این را از حقوق بنیادی و دروازهای به سوی توانمندی هر کودک میداند. برای رسیدن به این هدف تنها سواد کافی نیست بلکه نیازمند آن است که کودکان به خوانندگانی مادام العمر تبدیل شوند، کسانی که توانایی اندیشیدن به شیوه انتقادی را داشته باشند و فعالانه در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنند. در برابر عوامفریبی مقاومت کنند، جهان را درک کنند، خود را بشناسند و دیگران را بشناسند.
دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان بر این باور است که بهترین راه برای رسیدن به این هدف دسترسی کودکان به بهترینهای ادبیات است؛ ادبیاتی شگفتیآور با تصویرهای زیبا که حقیقت زندگی کودکان را بازگو کند. اما تاکید اصلی ایبی بر دسترسی داشتن کودکان به ادبیاتی که در کشور خودشان پدید آمده و بازتاب دهنده زندگی خود این کودکان است. کتابها باید آینه تمامنما زندگی آنها و پنجرهای به سوی زندگی دیگران باشد. بر این اساس دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان با کمک هیدو یامادا تولید کننده ی عسل ژاپنی پروژه هایی را برای تقویت و گسترش توانایی محلی تولید کتاب با کیفیت بالا و ترویج کتابخوانی اجرا می کند. از سال ۲۰۰۵ صندوق ایبی - یامادا برنامه ی ۵ سالهای را آغاز کرده است که شامل برگزاری کارگاه هایی درباره ی انتشار کتاب، نویسندگی، تصویرگری و کتابداری در کشورهایی که در زمینه ی نشر کتاب کودک فعالیتی ندارند یا فعال نیستند است. در پی اهداف دسترس پذیر کردن کتاب برای همه ی کودکان به عنوان یک حق و تحت تاثیر تجربه های بانکو دلیبر در ونزوئلا و پروژه هایی که در پی فاجعه ی سونامی در جنوب شرقی آسیا اجرا شد این دفتر پروژه ی صندوق ایبی برای کودکان در بحران را آغاز کرد. این فعالیت یادآور اصلی است که یلا لپمن آن را پایه فعالیتهای دفتر قرار دارد؛ چیزی که امروزه کتابدرمانی نامیده می شود.
دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان از طریق شعبه های ملی در کشورهای مختلف فعالیت میکند. در برخی کشورها، شعبه ملی دفتر بینالمللی تنها گروه فعال در زمینه ادبیات کودکان است. این شعبهها شامل سازمانها، انجمنهای ملی، و گاه افرادی است که در سطح ملی و بینالمللی جهت ارتقا کیفیت کتابهای کودکان و نوجوانان فعالیت دارند و توسط دبیرخانه دفتر، که در حال حاضر در شهر بازل (سوئیس) قرار دارد، هدایت میشوند.
درآمد این دفتر از حق عضویت شعبههای ملی و حمایتهای مالی مستقل تأمین میشود. این دفتر در حال حاضر ۷۲ عضو در سراسر جهان دارد و طبق اساسنامه آن، هر کشوری میتواند به عضویت آن در آید. اعضای دفتر باید از طریق شعبه ملی در هر کشور فعالیت کنند. در صورتی که این امکان نباشد، دفتر بینالمللی در آغاز، عضویت شخصی میپذیرد، اما آن عضو باید برای تشکیل یک شعبه تلاش کند. جدیدترین اعضا این دفتر هاییتی، گوتمالا، زامبیا و زیمباوه است.
شورای کتاب کودک شعبه ملی این دفتر در ایران است که در سال ۱۳۴۳ به عضویت آن در آمده است. مهمترین فعالیتهای این دفتر برگزاری کنگرهای است، که از سال ۱۹۵۳ هر دو سال یک بار در کشورهای عضو برگزار میشود. موضوع این کنگرهها ادبیات نسل جوان عصر حاضر، جنبههای کمی و کیفی گسترش و توزیع کتاب کودک، و آموزش و پرورش کودکان است. از دیگر فعالیتهای این دفتر جایزه هانس کریستیان اندرسن معتبرترین جایزه بینالمللی ادبیات کودکان و نوجوانان، که به نوبل کوچک نیز شهرت دارد.
دوم آوریل، هر سال همزمان با سالروز تولد هانس کریستیان اندرسن، به عنوان «روز جهانی کتاب کودک» اعلام شده و مراسمی نیز به منظور ایجاد علاقه به مطالعه و جلب نظر نسبت به کتابهای کودکان در کشورهای مختلف برگزار میشود. این روز در سال ۱۹۷۵ بنا به پیشنهاد یلا لپمن آغاز شد. این دفتر، همه ساله، مسئولیت تهیه پیام و پوستر مخصوص آن را به یکی از شعبههای ملی خود میسپارد. یکی از نویسندگان برجسته کتاب های کودکان آن کشور مسئولیت نوشتن پیام برای کودکان و نوجوانان جهان را برعهده دارد و یکی از مصوران برجسته همان کشور نیز به مناسبت این روز، پوستری را، با الهام از متن پیام، طراحی میکند. در ایران، با توجه به اینکه روز دوم آوریل برابر سیزدهم نوروز است، هفته کتاب کودک از ۱۴ تا ۲۰ فروردین برگزار میشود. از سال ۱۳۴۹، این روز در ایران به رسمیت شناخته شد و همه وزارتخانهها و سازمانهایی که دست اندرکار تهیه کتاب و توسعه کتابخوانی در ایران هستند برنامههای خاصی در این زمینه تنظیم و اجرا میکنند. از ایران، شورای کتاب کودک در سالهای ۱۳۵۵/۱۹۷۶ و ۱۳۷۲/۱۹۹۳ عهده دار تهیه شعار، پیام، و پوستر این روز برای جهانیان بوده است. شعار و پیام سال ۱۳۵۵ به وسیله محمود کیانوش نوشته شد و پوستر توسط پرویز دیبایی طراحی شد. شعار و پیام سال ۱۳۷۲ به وسیله مهدخت کشکولی نوشته شد و پوستر آن را نورالدین زرین کلک طراحی کرد. دفتر بینالمللی در بزرگترین و معتبرترین «نمایشگاه جهانی کتاب های کودکان و نوجوانان» که از سال ۱۳۴۲/۱۹۶۴ همه ساله از ۱۸-۲۱ فروردین در بولونیای ایتالیا برگزار میشود، حضور فعال دارد. در این نمایشگاه، تقریباً همه کشورهای تولیدکننده کتابهای کودکان شرکت دارند و جوایزی نیز به بهترین تصویرگران کتابهای کودک و نوجوان و ناشران آنها اهدا میشود. از دیگر فعالیتهای دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان بنیانگذاری «مرکز اسناد کتاب های کودکان و نوجوانان معلول»، را در سال ۱۹۸۵ در نروژ با پشتیبانی یونسکو میتوان نام برد.
«دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان»، با همکاری روزنامه ژاپنی آساهی شیمبون اعطای «جایزه آساهی برای ترویج خواندن» را از سال ۱۹۸۷ (از زمان برگزاری بیستمین کنگره ادبیات کودکان در توکیو) برعهده دارد. مبلغ این جایزه یک میلیون ین است که سالانه از سوی روزنامه آساهی به گروه یا مؤسسهای که نقش مؤثری در ترویج و گسترش کتابخوانی میان کودکان و نوجوانان ایفا کند داده میشود. از ایران تاکنون تنها برنامه «با من بخوان» توانسته است این جایزه ارزشمند را دریافت کند.
فهرست افتخار دفتر منتخبی از کتابهای ممتاز و جدید کشورهای عضو دفتر بینالمللی است که هر دو سال یک بار برای ترجمه و چاپ به زبانهای دیگر معرفی میشود. عناوین کتابها توسط شعبههای ملی انتخاب میشود. هر شعبه ملی حق دارد هر بار فقط یک نویسنده، یک تصویرگر، و یک مترجم را نامزد فهرست افتخار کند. کتابهای رسیده در غرفه دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان در محل نمایشگاه کتاب کودک بولونیا به نمایش گذاشته میشود. «کارگاهها و همایشهای مشترک از سوی دفتر بینالمللی کتاب و یونسکو برای کشورهای در حال توسعه»، در زمینه نویسندگی، تصویرگری، تولید، نشر، توسعه، و توزیع کتابهای کودکان برگزار میشود، که تاکنون در کشورهای کاستاریکا، کنیا، آرژانتین، غنا، مکزیک، کلمبیا، مالی، مصر، فلسطین و شمار دیگری از کشورها برگزار شده است. این دفتر با یونسکو، یونیسف، کمیته بینالمللی کتاب، فدراسیون بین المللی انجمنها و مؤسسات کتابداری (ایفلا)، انجمن بین المللی مطالعه، بی ینال تصویرگری براتیسلاوا، مرکز فرهنگی آسیا برای یونسکو، و کتابخانه بینالمللی جوانان همکاری دارد.
دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان از سال ۱۹۶۳ فصلنامه ای تخصصی با عنوان «بوک برد» منتشر می کند. این فصلنلمه دارای مقالات متعدد، نقد و بررسی آثار، و اخبار مربوط به فعالیت های ملی و بینالمللی و جوایز است که با همکاری شعبههای ملی، مؤسسههای پژوهشی، استادان و کارشناسان هنر و ادبیات کودکان منتشر میشود و از مهمترین مجلات بین المللی در زمینه ادبیات کودکان است.