سواد دیداری یا به عبارت بهتر توانایی درک و تشخیص تصویر های هنری در کودکان، به اندازه آموختن خواندن و نوشتن مهم است. ارتباط برقرار کردن با تصاویر، لذت بسیاری را برای کودک به همراه می آورد.
هم حس زیبایی شناسی را در او رشد می دهد و هم در درک بهتر متن به او یاری می رساند. بیشتر کتاب های کودکان، مصور هستند و بار مفهومی داستان بین متن و تصویر تقسیم شده است ، به گونه ای که بیشترین بار مفهومی داستان را متن برعهده می گیرد. در کنار این کتاب ها، کتاب هایی وجود دارند که بار اصلی انتقال یک مفهوم یا داستان را تصویر ها به عهده دارند. این کتاب ها را کتاب های تصویری (Picture Book) می نامند. بیشتر کتاب های تصویری برای کودکان پیش دبستان و سال های اول دبستان هستند. بنابراین کمک به کودک برای برقراری ارتباط با تصویر کتاب ها می تواند در رشد توانایی های او در خواندن بسیار موثر باشد. در زیر پیشنهادها و رهنمودهایی برای استفاده از کتاب های تصویری در کلاس درس ارائه می شود:
۱. در برنامه آموزش سواد کودکان ، آموزش سواد دیداری نیز باید گنجانده است.
- کودکان را تشویق کنید تا مفهوم یک متن یا داستان را از روی تصویرهای کتاب بیان کنند.
- از کودکان بخواهید هنگام خواندن یک متن در ذهن خود تصویرسازی کنند.
- به کودکان کمک کنید تا چگونگی پیوند میان تصویر و متن را توصیف کنند و آن ها را با هم مقایسه کنند.
۲. آموزش سواد دیداری به کودکان پیش از آن که کودکان خواندن بیاموزند، می تواند آغاز شود:
- از مفهوم های ساده و مشخص آغاز کنید و به تدریج به مفهوم های پیچیده و انتزاعی برسید.
- کودکان را درباره تصویرهایی که می بینند به چالش بکشید تا در باره آن ها بیاندیشند .
- کودکان را تشویق کنید تا پیش از آن که خواندن کتابی را آغاز کنند ، درباره تصویرهایی که در کتاب می بینند، واکنش نشان دهند و بیندیشند و از روی آن ها داستان کتاب را حدس بزنند.
۳. به کمک کتاب های تصویری به کودکان آموزش زیبایی شناسی دهید.
- سه عنصر اساسی در هر تصویر : خط ، رنگ و شکل را به کودکان آموزش دهید.
- از دانش آموزان بخواهید تصویرها را از جنبه قدرت بیان و حال و هوا ی تصویر و احساسی که به آن ها می دهند ، ارزیابی کنند.
- دانش آموزان را تشویق کنید تا توضیح دهند که چرا یک تصویر مشخص را می پسندند و یا تصویر دیگر برایشان جالب نیست.
۴.از کودکان بخواهید تصویرهای کتاب را در ارتباط با متن تحلیل و بررسی کنند.
- از دانش آموزان بخواهید تا فضا سازی ، و حال و هوای داستان را در متن و تصویرها دنبال کنند.
- کودکان را تشویق کنید تا شخصیت پردازی های کتاب را در متن و تصویر با هم مقایسه کنند.
- از کودکان بخواهید تا درستی و صحت مفهوم هایی را که تصویرها از متن کتاب منعکس می کنند ، بررسی کنند.
۵. از کودکان بخواهید تصویرهایی را که از مفهوم و شخصیت های یک کتاب در ذهن خود می سازند، با تصویرهای آمده در کتاب مقایسه کنند.
- کودکان را تشویق کنید تا چهره، لباس و رفتارشخصیت های اصلی داستان را در ذهن خود مجسم کنند و سپس این تصویرهای ذهنی را با تصویرهای موجود درکتاب مقایسه کنند.
- کودکان را به چالش بکشید تا دیدگاه خود را درباره این که آیا تصویرهای کتاب به خوبی خواسته های نویسنده را منعکس می کنند یا نه مطرح کرده و سپس با یکدیگر گفت و گو کنند.
- از کودکان بخواهید خودشان برای کتاب تصویرسازی کنند و سپس تصویرهای خود را با آن چه در کتاب آمده مقایسه کنند.
۶.از کودکان بخواهید در گروه های دو نفره تصویرهای کتاب را تحلیل کنند.
- به این ترتیب که یک کودک متن کتاب را بخواند و دیگری تصویرها را توضیح دهد.
- کودکان را تشویق کنید تا تصویرهای ذهنی خود از کتاب را با یکدیگر و با تصویرهای کتاب مقایسه کنند.
- دانش آموزان را درباره اختلاف های بین تصویرهای ذهنی خود با تصویرهای کتاب به چالش بکشید.
۷.کتاب های تصویری و مصور را برای کودکان با رده های سنی مختلف بخوانید.
- برای کودکانی که نمی توانند بخوانند، کتاب تصویری بخوانید و داستان را از روی تصویرها برای آن ها تعریف کنید.
- برای کودکان بزرگ تر، کتاب های تصویری بخوانید و درباره ارتباط بین متن و تصویر با آن ها کار کنید.
۸. از کتاب های تصویری برای آموزش درک مطلب کمک بگیرید.
- با دانش آموزان درباره این که سواد دیداری (Visual Literacy) چقدر می تواند در درک آن ها از داستان موثر باشد گفت و گو کنید.
۹. بر ماهیت شناختی هنر پافشاری کنید.
- به دانش آموزان بیاموزید که هنگام روبرو شدن با یک اثر هنری، افزون بر برانگیخته شدن احساس شان، درباره آن بیاندیشند.
- به کودکان کمک کنید تا میان مفهوم های مطرح شده در یک کتاب و هنر به کار رفته در آن پیوند برقرار کنند.
۱۰. درباره این موضوع که برای دیدن و درک کلمات و تصویر ها در یک کتاب به سطح بالاتری از شناخت نیازمندیم با دانش آموزان گفت و گو کنید. شناختی به مراتب بالاتر از آن که بخواهیم تنها کاماتی را در کتاب بخوانیم و یا تصویرهایی را ببینیم .
۱۱. کودکان را برای تصویرگری کتاب تشویق کنید.
- از کودکان بخواهید داستانی را یک بار بدون تصویر بنویسند و سپس برای همان داستان تصویرگری کنند.
- از کودکان بخواهید یک کتاب داستانی قدیمی را به کتابی مصور تبدیل کنند که در آن متن و تصویر نقش تکمیل کننده برای یکدیگر داشته باشند.