راهنمای ترویج خواندن در خانه و خانواده
خواندن، از خانه آغاز می‌شود. پایه‌های عادت به مطالعه در نخستین سال‌های زندگی کودک و در محیط خانواده شکل می‌گیرد. اگر فضای خانه برای خواندن و گفت‌وگو پیرامون کتاب‌ها آماده و انگیزه‌بخش باشد، کتابخانه و مدرسه با زمینه‌ای تقویت‌شده روبه‌رو می‌شوند.
کودکی که از دو یا سه سالگی با کتاب تصویری آشناست و برایش کتاب خوانده‌اند و قصه گفته‌اند، در مسیر شکل‌گیری عادت پایدار مطالعه قرار دارد. وقتی فرزندتان شما را در حال خواندن کتاب، روزنامه یا مجله می‌بیند و در گفت‌وگوهای خانوادگی پیرامون مطالب جالب مشارکت می‌کند، مطالعه برای او به یک فعالیت لذت‌بخش و طبیعی تبدیل می‌شود.
نقش والدین در ساختن خانه‌ای کتاب‌محور
|
روش |
توضیح |
|---|---|
|
بلندخوانی منظم |
برای فرزندتان، حتی از نوزادی، کتاب بخوانید. |
|
کتاب به‌عنوان هدیه |
در مناسبت‌ها به‌جای اسباب‌بازی، کتاب هدیه بدهید. |
|
مطالعه خانوادگی |
لحظه‌هایی برای خواندن جمعی، و گفت‌وگو درباره کتاب‌ها ایجاد کنید. |
|
در دسترس بودن کتاب |
قفسه‌ای از کتاب‌های مناسب سن کودک در خانه داشته باشید. |
|
الگوی رفتاری |
خودتان نیز در برابر کودک مطالعه کنید. |
چرا ترویج مطالعه در خانه اهمیت دارد؟
-
رشد زبان و شناخت کودک را تسریع می‌کند.
-
تقویت پیوندهای عاطفی با والدین از طریق لحظات مشترک خواندن.
-
آمادگی برای مدرسه و یادگیری مستقل.
-
افزایش تخیل و خلاقیت.
راهنماهای سن‌محور برای ترویج خواندن
برای اثربخشی بیشتر، توصیه‌ها را بر اساس مراحل رشد کودک دسته‌بندی کرده‌ایم:
👶 کودک ۰ تا ۳ سال
-
استفاده از کتاب‌های مقوایی، پارچه‌ای و تصویری با رنگ‌های شاد.
-
همراهی کتاب‌خوانی با آهنگ، لحن نمایشی و اشاره.
-
انتخاب کتاب‌هایی با شعرهای کوتاه، حیوانات، بدن انسان.
🧒 کودک ۳ تا ۶ سال
-
قصه‌گویی خلاق با مشارکت کودک.
-
کتاب‌های تصویری با داستان‌های ساده و شخصیت‌های تکرارشونده.
-
ایجاد گفت‌وگو: «به نظرت بعدش چی می‌شه؟»
👧 کودک ۶ تا ۹ سال
-
تشویق به خواندن مستقل کتاب‌های ساده.
-
استفاده از کتاب‌های واقع‌گرا، طنز، و داستان‌های فانتزی سبک.
-
آغاز دفترچه‌ی خاطره‌نویسی از کتاب‌ها.
👦 کودک ۹ تا ۱۲ سال
-
انتخاب کتاب‌های بلند با شخصیت‌پردازی قوی.
-
گفت‌وگو درباره موضوعات اخلاقی، تصمیم‌گیری‌ها و پایان‌های داستان.
-
استفاده از فهرست‌های جایزه‌های کتاب کودک برای انتخاب.
🧑 نوجوان ۱۲ سال به بالا
-
آشنایی با ژانرهای متنوع: معمایی، علمی-تخیلی، زندگی‌نامه.
-
دعوت به نقد و تحلیل کتاب‌ها، نگارش مرور کتاب.
-
شرکت در باشگاه کتاب‌خوانی نوجوانان.
کتاب «خانه‌ی زیبای من» یک روز کاملاً معمولی در دره سانتابارباررا روایت می‌کند. پدر و مادر کری به مهمانی رفته‌اند و قرار است کری هم به خانه دوستش اریکا برود. اما در مدت کوتاهی ماجرا شکل دیگری پیدا می‌کند و همه چیز دگرگون می‌شود. آتشی که از تپه شروع شده است به خانه کری سرایت می‌کند و آن را به تلی از خاکستر تبدیل می‌کند. خانواده غصه دارند و همه عصبانی، پرخاشگر و بی‌حوصله شده‌اند. کری و مادرش به خانواده اریکا حسادت می‌کنند که خانه‌شان سالم مانده است. سرانجام کری در خلوت خود به رفتارها و صحبت‌های دیگران فکر می‌کند و متوجه می‌شود، که از تغییر می‌ترسد. او با کمک دوستانش هم خانه ویران را برای بازسازی آماده می‌کند و هم پدر و مادر ناامیدش را تشویق می‌کند خانه را دوباره بسازند و این راه حلی است در برابر حوادث مهیب و خانمان‌سوز و هر گونه تغییری.
چهارشنبه, ۲۶ آذر
«پدرِ اسلاگ» داستان ملاقات پسری به نام اسلاگ و پدرِ فوت شده‌اش است. در یک روز بهاری، اسلاگ همراه دوستش دیوید تصمیم داشتند به مغازه قصابی بروند که اسلاگ پدرش را که مدت‌ها پیش مرده بود روی نیمکت کنار پارک با کلاه و عصا می‌بیند. پدرش به قول خود عمل کرده و در بهار برگشته بود.
چهارشنبه, ۲۶ آذر
«هر وقت خوک‌ها پرواز کنند» داستان ماجراجویی‌های یک گاو است. او شرایط را تغییر می‌دهد، کارهایی می‌کند که تا به حال یک گاو آن‌ها را انجام نداده است و در این مسیر خوک‌ها را نیز به پرواز در می‌آورد.
سه شنبه, ۲۰ آبان
رمان‌های گرافیکی برای خوانندگان کتاب کودک در ایران ناآشنا نیستند. چند سالی است که از راه ترجمه این رمان‌ها به فضای ادبیات کودک ایران راه پیدا کرده‌اند و در میان مخاطبان کودک پرطرفدار شده اند. با وجود استقبال کودکان و حتی نوجوانان از این کتاب‌ها، منتقدان و والدین چندان روی خوشی به این کتاب‌ها نشان نمی‌دهند.
یکشنبه, ۱۸ آبان
«آب چال» کتابی است از مجموعه کتاب‌های سبز که در قالب داستان به معرفی برخی از جانوران و اهمیت و ارزش آب در زندگی آن ها می پردازد. هم‌چنین در این کتاب کودکان با شمارش اعداد از یک تا ۱۰ آشنا می شوند که مربی می تواند از آن برای آموزش غیرمستقیم اعداد به خردسالان استفاده کند.
چهارشنبه, ۷ آبان
روایت «آدم کوچک و خواب‌های بزرگ» به یکی از کلیدی‌ترین نگرش‌های کودکان خردسال درباره زود بزرگ شدن می‌پردازد. این روایت می‌کوشد در بستر ادبیاتی سنجیده، نخست موضوع نیاز به بزرگ شدن و بزرگ دیده شدن را در کودکان بشکافد و در فرجام با کنش‌هایی که بهمن کوچولو شخصیت اصلی داستان انجام می‌دهد این احساس را به او ببخشد که اندازه خود بودن بسیار بهتر و کارسازتر است.
شنبه, ۳ آبان
لولا خواهر کوچک چارلی است. او خیلی کوچک و بامزه است. او دلش می‌خواهد یک درخت واقعی بکارد، اما برای این کار اول باید در مسابقه بازیافت برنده شود.
شنبه, ۳ آبان
«گنجشک که بال و پر داشت» متلی درباره سختی‌های یک گنجشک مادر برای پیدا‌کردن دانه است. خطر‌هایی در راه گنجشک مادر است و تلاش می‌کند تا مسائل را به بهترین شیوه حل کند.
سه شنبه, ۱۵ مهر
توان درک و کنترل احساسات قوی، در هر سن و سالی که باشیم، کاری دشوار است، اما برای کودکان در سنین پایین می‌تواند امری پیچیده‌تر و دشوارتر باشد. کودکان ممکن است حتی کلمات مناسب برای توضیح احساساتشان را بلد نباشند.
سه شنبه, ۱۵ مهر
«خانه‌ای در شب» فقط ماجرای یک خانه نیست، ماجرای همه‌ی خانه‌هایی است که می‌توانند شب‌هایی پر از نور و روشنی داشته باشند. داستان «خانه‌ای در شب» نوشته‌ی «سوزان مَری اِسوانسون»، با تصویرگری جذاب «بِت کرامز»، در عین تیرگی تصاویر، نور امیدی در دل کودک می‌کارد.
دوشنبه, ۱۴ مهر
آنی ریچاردز در کتاب «چتر تابستان» عاشق این بود که با دوچرخه از بالای تپه سر بخورد و باد توی موهایش بپیچد، با دوستانش بازی کند و غذاهای مثل سوسیس بخورد. اما حالا هیچ کدام از این کارها را انجام نمی‌دهد. چرا؟ چون به نظرش خطرناک است. او به همین دلیل از بسیاری از چیزهایی که دوست دارد می‌گذرد تا در امان باشد. خیلی‌ها سعی می‌کنند به او بگویند این همه مواظبت دلیلی ندارد، اما آنی نمی‌پذیرد. در مورد برادرش هم گفته بودند مشکلی وجود ندارد، اما از دنیا رفت.
چهارشنبه, ۹ مهر
کتاب «وسلی‌آباد» دربارهی وسلی، پسربچه‌ای ۸-۷ ساله است که از نظر فکری با بچه‌های هم‌سن و سال خود وجه اشترکی ندارد. او تابع مد نیست و سرش به کار خودش گرم است اما این موضوع نگرانی والدینش را برمی‌انگیزد. وسلی در تابستان در باغچه‌ی خانه گل‌کاری و باغبانی می‌کند، اما نه گیاهانی معمول مثل گوجه فرنگی و کلم که سایر همسایه‌ها می‌‌کارند.
یکشنبه, ۶ مهر
تصویر مادربزرگ بافتنی به دست، تصویر ما بزرگسالان امروز از کودکیمان است. چیزی که این روزها به ندرت دیده می‌شود؛ مادربزرگی که شگفتی می‌آفریند و هر سال لباسی برای دخترک می‌دوزد! «لباس همیشگی من» داستانی درباره دوختن و بافتن و تهیه کردن لباسی است که هر سال می‌تواند تغییر کند و باز استفاده شود.
یکشنبه, ۶ مهر
کتاب «دفتر خاطرات یک عنکبوت» مجموعه‌ای از خاطرات روزانه، بازی‌ها، ترس‌ها و آرزوهای یک بچه عنکبوت است. مخاطب در لابه‌لای خاطرات بامزه و جالب این بچه عنکبوت، با ویژگی‌های زیستی عنکبوت‌ها نیز آشنا می‌شود.
دوشنبه, ۳۱ شهریور
مجموعه کتاب‌های مقوایی «نخستین هیجان‌های من» شامل «سوسمار کوچولوی خوشحال»، «آهو کوچولوی ترسو»، «پلنگ کوچولوی شیطون»، «کرگدن کوچولوی خودخواه» و «شیر کوچولوی عصبانی» است.
ماریون بیله، نویسنده و تصویرگر فرانسوی این مجموعه‌ی 6 جلدی است. او با خلق داستان‌هایی ساده و ملموس از زبان حیوانات و تصویرگری جذاب این مجموعه، آثاری ماندگار ار خود به جا گذاشته است. والدین با کمک این مجموعه می‌توانند در سال‌های آغازین زندگی کودک، او را با احساساتش آشنا کنند.
یکشنبه, ۳۰ شهریور
کیتی وسایلش را گم می‌کند و حالا نوبت گم‌شدن به خرس عروسکی او آقای تابز رسیده‌است. «خرس کیتی گم شده!» داستانی از رابطه کیتی و خرسش و احساس هرکدامشان درباره گم‌شدن آقای تابز است.
یکشنبه, ۳۰ شهریور
«خرس‌های تو رختخواب و شب طوفانی و ترسناک» داستان یک شب پر از صدا و ماجراست که خرس ها را حسابی ترسانده‌است.
یکشنبه, ۳۰ شهریور
«خرس‌های تو رختخواب و شب طوفانی و ترسناک»داستان یک شب پر از صدا و ماجراست که خرس ها را حسابی ترسانده‌است.
یکشنبه, ۳۰ شهریور
کتاب «چرا به جوجه اردک کلوچه دادند؟» ماجرای کبوتری است که بعد از دیدن یک کلوچه در دست جوجه اردک احساسات منفی مختلفی را تجربه می‌کند و با رقتارهایی عجیب از جوجه اردک می‌خواهد به او بگوید. چرا کسی به خواهش‌های او توجه نمی‌کند و عوضش به جوجه اردک‌ها همه چیز می‌دهند!
یکشنبه, ۳۰ شهریور
کتاب «کبوتر باید حمام کند!» ماجرای کبوتری است که خیلی کثیف شده است و لازم است به حمام برود. اما خودش این‌طور فکر نمی‌کند. به نظر او «تمیز و کثیف» فقط حرف هستند، و حیف است وقت را با این کارهای بی‌اهمیت هدر بدهیم. اگر شما نظر دیگری دارید، بهتر است زودتر کتاب را باز کنید و با کبوتر همراه شوید تا لذت حمام کردن و تمیز بودن را احساس کند.
یکشنبه, ۳۰ شهریور
کتاب «آقای هنشاو عزیز» داستان «لی» است. لی سیزده ساله است و از هشت‌سالگی طرفدار پروپاقرص نویسنده‌ای به نام بوید هنشاو است. او برای آقای هنشاو نامه می‌نویسد و دربارهی نویسنده شدن سوال می‌پرسد. آقای هنشاو در پاسخ به یکی از نامه‌های لی از او دربارهی خودش سوال‌هایی می‌پرسد. لی دوست ندارد به سوال‌های آقای هنشاو پاسخ دهد اما به تدریج این کار را می‌کند و در روند پاسخ دادن به این سوال‌ها به نوشتن علاقمند می‌شود و به پیشنهاد آقای هنشاو یک دفتر یادادشت روزانه درست می‌کند. نوشتن به لی کمک می‌کند مشکلاتش را بشناسد و برای‌شان راه‌حل پیدا کند.
چهارشنبه, ۲۶ شهریور
لی پسر سیزده ساله ای است که از کلاس دوم دبستان از طرفداران نویسنده‌ای به نام بوید هنشاو است. هنگامی که آموزگار کلاس ششم از دانش آموزانش می‌خواهد که هر یک به نویسنده‌ای نامه بنویسند لی، اقای هنشاو را انتخاب می‌کند و کلی سوال برای او می‌فرستد. اقای هنشاو نیز در پاسخ چند سوال برای او می‌فرستد. لی با پاسخ دادن به این سوال‌ها به نوشتن علاقمند می‌شود و به توصیه آقای هنشاو در دفتری یادادشت‌های روزانه‌اش را می‌نویسد. نوشتن به او کمک می‌کند که راه حلی برای مشکلاتش پیدا کند.
چهارشنبه, ۲۶ شهریور
وقت ناهار است و مادر یک غذای خوشمزه برای خر کوچولو درست کرده است. اما خر کوچولو حاضر نیست حتی یک لقمه بخورد و ترجیح می‌دهد به جای خوردن غذا بازی کند. مادر تصمیم می‌گیرد به همراه خر کوچولو به گردش برود و راه حل دیگری را امتحان کند. آن‌ها به پارک و سراغ مرغابی‌ها می‌روند و مادر غذای خر کوچولو را لقمه لقمه به مرغابی‌های گرسنه می‌دهد. خر کوچولو با دیدن این صحنه اعلام می‌کند گرسنه است و همراه مرغابی‌ها غذایش را می‌خورد. داستان کتاب «یک لقمه کوچولو برای خر کوچولو» موقعیتی آشنا برای هرکسی است که موقع غذا خوردن کودکی با او سرو کله زده است!
سه شنبه, ۲۵ شهریور
کتاب «دوستی دو طرفه» نوشته‌ی فیلیپ سی استید، با تصویرگری ارین ای. استید و ترجمه‌ی آناهیتا حضرتی توسط انتشارات پرتقال منتشر شده است. کتاب ماجرای دوستی آموس با حیوانات باغ وحش شهر است، جایی که در آن کار می‌کند. او هر روز در میان شلوغی کارهای روزانه هر طور شده وقتی برای دیدار با دوستانش پیدا می‌کند. تا این‌که یک روز بیمار می‌شود و این بار دوستانش هستند که سراغ آموس می‌روند و از او مراقبت می‌کنند.
سه شنبه, ۲۵ شهریور