جایزه ی «پرنده آبی» و جایزه ی «بچه‌های آبی» دو جایزه ای است که گروه کودک و نوجوان انتشارات علمی و فرهنگی، پرنده آبی، که سال ۱۳۹۴ بنیانگذاری کرد.
جایزه ی «پرنده آبی» جایزه‌ای در حوزه ادبیات کودک، نوجوان و جوان است که هدف از برپایی آن پشتیبانی از مولفان بویژه رمان‌نویسان ادبیات کودک و نوجوان است و به بهترین رمان های چاپ نشده تعلق می گیرد.
جایزه ی «بچه‌های آبی» نیز جایزه ای است که با هدف تشویق و پشتیبانی از تولید کتاب‌های ادبی با موضوع کودکان با نیازهای ویژه (معلولیت، کم توانی و آسیب‌هـای اجتماعی)، کودکـان کـار و بچه‌های طلاق برگزار می شود.
کوثری: دهه حاضر، دهه ادبیات کودک و نوجوان است/ عموزاده خلیلی: داستان، جهان تازه‌ای را به مخاطب عرضه می‌کند
مسعود کوثری، مدیر انتشارات علمی و فرهنگی در آیین اختتامیه جشنواره «پرنده آبی» دهه حاضر را دهه ادبیات کودک و نوجوان دانست و اظهار کرد: وجود فضای همگانی که در بخش خصوصی و عمومی به ادبیات کودک و نوجوان می‌پردازند نشان‌دهنده رشد و گسترش این حوزه در کشورماست. فریدون عموزاده خلیلی، رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان نیز در این مراسم داستان را محور اصلی جشنواره پرنده آبی عنوان کرد و گفت: داستان از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا جهان تازه‌ای را به مخاطب عرضه می‌کند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین اختتامیه جشنواره «پرنده آبی» توسط واحد کودک و نوجوان انتشارات علمی و فرهنگی با حضور دکتر علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دکتر مسعود کوثری، مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی، هوشنگ مرادی کرمانی، فریدون عموزاده خلیلی و جمعی از اهالی فرهنگ، ادب، هنر و سینما با هدف تشویق و حمایت از تألیف و تولید کتاب‌های ادبی با موضوع کودکان خاص، عصر دوشنبه (۱۰ خرداد ۹۵) در مجموعه فرهنگی ورزشی نگین غرب برگزار شد.
مسعود کوثری، در مراسم اختتامیه جشنواره «پرنده آبی» گفت: بیش از شش ماه طول کشید تا با همکاری همه همکارانمان و نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوان بتوانیم امروز، مراسم اختتامیه را برگزار کنیم. همچنین در سال گذشته بسیاری از نویسندگان و تصویرگران در کارگاه خلق کتاب تصویری در قالب موضوع «کودک آبی» فعالیت کردند.
مدیر انتشارات علمی و فرهنگی در ادامه با بیان اینکه امروز بیش از هر زمان دیگری کودکان و نوجوانان در جامعه ما اهمیت پیدا کرده‌اند، گفت: باید توجه داشته باشیم که امروزه کودکان بیش از هر زمان دیگری هم آسیب‌پذیر شده‌اند. در این شرایط ما به خلق آثار بیشتری برای کودکان و نوجوانان نیاز داریم و دست نویسندگان و تصویرگران را می‌فشاریم. امروزه ادبیات کودک و نوجوان در حال باز کردن راهش به دنیای خارج و به دست آوردن سهم است. در حوزه نوشتاری و تصویرگری ادبیات کودک و نوجوان حرف‌های زیادی برای گفتن داریم، نویسندگان ما هیچ چیزی از نویسندگان خارجی کم ندارند، فقط باید به آنها فرصت داده شود.
دهه حاضر، دهه ادبیات کودک و نوجوان است
کوثری در ادامه سخنانش به فعالیت‌های انجام شده در انتشارات علمی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: تلاش کردیم در این مدت به ادبیات کودک و نوجوان رونق بخشیم. در واقع دهه حاضر دهه ادبیات کودک و نوجوان است و رشد تعداد ناشران فعال در این حوزه حاکی از این موضوع است. فضای همگانی در بخش خصوصی و عمومی که امروزه به ادبیات کودک و نوجوان می‌پردازند نشان‌دهنده رشد و گسترش این حوزه در کشورماست و امیدوارم شاهد رشد بیش از پیش ادبیات کودک و نوجوان در کشورمان باشیم.
داستان جهان تازه‌ای را به مخاطب عرضه می‌کند
فریدون عموزاده خلیلی، رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان نیز در این مراسم داستان را محور اصلی جشنواره پرنده آبی عنوان کرد و گفت: داستان از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا جهان تازه‌ای را به مخاطب عرضه می‌کند. جهانی که در آن زندگی می‌کنیم انباشته از زشتی و زیبایی، فضیلت‌ها و رذیلت‌ها و دردها و درمان‌هاست. ویژگی داستان این است که جهان ما را تازه‌تر می‌کند و ارزش داستان به آفرینش جهان‌های تازه است.
به گفته مشاور مدیر انتشارات علمی و فرهنگی اصولا ارزیابی ما از داستان‌ها این است که هر داستان تا چه اندازه توانسته است به موجودیت جهان اضافه کند. داستان را شخصیت‌ها، ماجراها، عواطف، مسایل و راه‌حل‌های مختلف، مکان و جهانی که داستان در آن اتفاق می‌افتد می‌سازد و اگر این عناصر با کلیشه‌ها به مخاطب ارایه شوند و نتوانند نوآوری داشته باشند داستان تازه‌ای خلق نشده است و چیزی به جهان اضافه نشده است. داستان از لحظه‌ای شروع می‌شود که نویسنده به واقعیت تازه بیندیشد. داستان به وسعت زندگی و حتی برتر از آن است و می‌تواند واقعیت‌های جدیدی بالاتر از واقعیت‌های موجود به مخاطب ارایه کند.
وی با بیان اینکه در داستان راه‌حل‌های بسیاری برای حل مسایل مختلف زندگی ارایه می‌شود که تعداد آنها بیشتر از جهان واقعی است، گفت: به همین دلایل بود که ما تصمیم گرفتیم جشنواره داستان برگزار کنیم و این جشنواره را با تالیف رمان آغاز کردیم زیرا نویسندگان ما این توانایی را دارند که جهان‌های تازه‌ای را در قالب رمان که قوی‌ترین وجه ادبیات داستانی است به مخاطب ارایه کنند. بر این اساس ۱۲۰ نویسنده در جشنواره رمان شرکت کردند و اغلب رمان‌هایی که ارایه شد دارای مضمون‌های واقع‌گرا بود. همچنین رمان‌های فانتزی نیز از تعداد قابل توجهی برخوردار بودند.
توجه به کودکان با نیازهای خاص در تولید داستان‌ها
این نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان افزود: اما در این رمان‌ها اغلب شخصیت‌هایی که جهان داستانی را ساخته بودند کودکانی سالم و کامل بودند و جای کودکان خاص با نیازها و شرایط ویژه در بین آنها خالی بود، در نتیجه تصمیم گرفتیم جشنواره «بچه‌های آبی» را برگزار کنیم که برطبق فراخوان همه آثار منتشر شده برای کودکان با نیازهای خاص (از سال ۱۳۹۰ تا به حال) می‌توانستند در این جشنواره شرکت کنند.
وی اضافه کرد: در مجموع ۷۴ کتاب چاپ شده به دست ما رسید که از بین آنها ۳۰ عنوان ترجمه و ۴۴ عنوان تالیف بود. همچنین در مقایسه این دو آثار ترجمه‌ها نسبت به تالیفی‌ها از کیفیت بسیار بالاتری برخوردار بودند. همچنین ۱۵۰ داستان چاپ نشده در قالب رمان و داستان کوتاه به دست ما رسید که ۵۰ درصد این آثار به انواع معلولیت پرداخته بودند، ۲۸ درصد به کودکان کار، ۲۰ درصد به کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، ۱۲ درصد به کودکان طلاق، ۶ درصد به بیماری‌های خاص و ۴ درصد به موضوع مهاجرت پرداخته بودند.
عموزاده خلیلی اظهار امیدواری کرد که نویسندگان و ناشران با چنین جشنواره‌هایی به تولید آثار بهتر و بیشتر برای بچه با نیازهای خاص اقدام کنند و در سال‌های آینده شاهد داستان‌های تازه‌تر و خلق جهان‌های جدید باشیم.
خسرو صالحی، مدیر NGO همدل نیز در این مراسم به فعالیت‌های این نهاد مدنی برای کودکان کار و خیابان اشاره کرد و گفت: این انجمن در قالب شبکه یاری کودکان کار و خیابان ۲۰ سال است که به فعالیت خود در تهران ادامه می‌دهد. خیران و همدلان زیادی در این زمینه با ما همکاری می‌کنند البته تا شرایط مطلوب فاصله زیادی داریم اما تلاش‌هایی برای بهترشدن وضعیت این کودکان انجام داده‌ایم.
وی در ادامه از نویسندگان کودک و نوجوان خواست تا اگر زمانی می‌خواهند در این حوزه کتابی بنویسند بهتر است قبل از نوشتن از نزدیک از این مراکز بازدید کرده و با کودکان کار آشنا شوند تا بتوانند بازتاب صحیح و کاملی از این کودکان ارایه دهند.
به گفته صالحی، تا زمانی که نویسندگان، این کودکان را از نزدیک حس نکنند و آنها را باور نکنند نمی‌توانند گام موثری برای انتقال درد و رنج آنها بردارند.
وی در ادامه به بانک اطلاعات کودکان کار و خیابان اشاره کرد و گفت: این بانک اطلاعاتی را چندی پیش راه‌اندازی کرده‌ایم و تا به حال ۱۶۲ اثر از کتاب‌های برگزیده کودکان و نوجوانان را در آن ثبت کرده‌ایم که ۶۲ اثر از آن ترجمه است اما به نظر می‌رسد بسیاری از این آثار نتوانسته‌اند درد کودکان کار و خیابان را به خوبی نمایان کنند.
صالحی برگزاری این جشنواره از سوی انتشارات علمی و فرهنگی را گام موثری در راستای شناسایی مشکلات این کودکان عنوان کرد.
ترویج صلح‌طلبی و مبارزه با خشونت در داستان‌ها مغفول مانده است
در ادامه این مراسم بیانیه هیأت داوران بخش مسابقه رمان تالیفی جشنواره «پرنده آبی» از سوی مهدی رجبی قرائت شد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «چه خوب که این روزها مسائلی که با ژرفای زندگی کودکان و نوجوانان نسبت گریزناپذیری دارد به دغدغه جدی برای نویسندگان جوان تبدیل شده محیط زیست، آینده، آرامش، صلح، آوارگی، خانواده، سرزمین، هویت، و ... این دغدغه‌ها و ارزش‌های بشری اگر چه هنوز حضور جدی در داستان‌ها و رمان‌ها نیافته است، اما امیدواریم در آینده به طور پررنگ‌تری در داستان‌ها تجلی پیدا کند.
چه خوب که در خیلی از داستان‌های نگرانی برای محیط زیست، برای آینده خانه‌مان، برای کره زمین موج می‌زند. کاش این موضوع در حد یک اشاره باقی نماند و در داستان‌ها محوری‌تر و پررنگ‌تر شود.
در خیلی از داستان‌ها جنگ و ویرانگری آن، در پس زمینه کارها حضور داشت اما صرفا پس زمینه‌ای کمرنگ بود برای رخداد داستان. کارکرد دراماتیک و داستانی پیدا نکرده بود و از همه مهم‌تر اهمیت ترویج صلح‌طلبی و مبارزه با خشونت به عنوان تم داستانی مغفول مانده بود.
با توجه به ردهٔ سنی اکثریت نویسندگان این دوره از جشنواره برایمان جالب بود که موضوعات نوستالژیک به وفور در داستان‌ها به چشم می‌خورد. داستان‌هایی از روزگار گذشته که البته خوب پرداخت نشده بودند و عنصر پژوهش نقش کمرنگی در آنها داشت. همچنین به غیر از یکی دو مورد تلاش نویسندگان برای ارائه رمان‌های بومی و اقلیمی ناکام مانده بود.
گاهی تعداد زیاد ایرادهای آشکار ویرایشی و املایی در برخی داستان‌ها باعث دلزده شدن خواننده در پیگیری ماجرای داستان‌ها می‌شد. شناخت اصول پایه ویرایش و همین‌طور املای زبان فارسی برای نویسنده یک ضرورت تلقی می‌شود.
عدم شناخت ساختار رمان به مثابه یک گونه ادبی، معضل غالب بیشتر آثار ارسالی بود. آگاهی از تفاوت‌های ساختاری بین داستان بلند و رمان برای نویسنده یک ضرورت تلقی می‌شود. متأسفانه تأثیر شیوه‌های پیش پا افتاده روایتگری و داستان‌پردازی رایج در سریال‌های تلویزیونی به شکل واضح در تعدادی از آثار به چشم می‌خورد.
در پایان امیدواریم پرواز پرنده آبی در سال‌های آتی هم استمرار پیدا کند و همگی در کنار هم اوج گرفتنش را در آسمان خیال‌انگیز ادبیات کودک و نوجوان تماشاگر باشیم.»