شما در جایگاه پدر و مادر یا مربی، نقش بسیار مهمی در کمک به خواندن کودک تان دارید. تشویق کودکان برای دوست داشتن هر چه بیشتر کتاب و علاقه به زبان نوشتاری، به بنای پایه ای محکم برای یادگیری خواندن می انجامد.
هنگامی که کودکان از شنیدن شعرها و داستان ها، از خواندن کتاب و خوانده شدن کتاب از سوی دیگران لذت می برند و به گفت و گو درباره کتاب ها عادت می کنند، در مدرسه عملکرد بهتری خواهند داشت.
بهتر است کودکان لذت بردن از همراهی در کتاب خواندن را از خردسالی و حتی پیش از یك سالگی را تجربه کنند. اما هیچ گاه برای شروع دیر نیست.
میرا برس و سو الیس، دو تن از نخستین کارشناسان مهارت خواندن مرکز زبان برای تحصیلات ابتدایی، راه های کاربردی فراوانی در این زمینه داده اند از جمله:
- نوزادان عاشق این هستند که برایشان آواز بخوانند، یا شعر روخوانی کنند. آن ها شعرها و داستان های كودكانه را دوست دارند.
- قرار گرفتن در وضعیت آرام بخش برای کتابخوانی با هم، تجربه خوشایندی برای کودک و پدر و مادر خواهد بود. سعی کنید هر روز باهم کتاب بخوانید: پیش از خوابیدن، بعد از ظهر، هنگامی که در مطب پزشک هستید یا در اتوبوس نشسته اید.
- پیرامون کودکان را در خانه، خیابان، روی بدنه اتوبوس ها و فروشگاه واژه ها فرا گرفته اند. آن ها دوست دارند از این واژه ها سر در بیاورند. شما می توانید با اشاره كردن به آن ها یک بازی ترتیب بدهید. کودکان هر گونه اطلاعاتی در زمینه مهارت خواندن را از تلویزیون به دست می آورند. ممکن است نام برنامه های مورد علاقه ی خود یا مارک کالا هایی را که می شناسند، در برنامه های تبلیغاتی تشخیص دهند.
- کودک خود را تشویق کنید کتابی برای شما انتخاب کند و برای شما یا با همراهی شما، با صدای بلند بخواند. ممکن است او دوست داشته باشد چندین بار این کار را تکرار کند.
چه چیزی در بلندخوانی بسیار مهم است؟
بلندخوانی یکی از بهترین راه ها برای کمک به یادگیری خواندن و نوشتن فرزند شماست و هیچ گاه برای آن خیلی زود نیست. هنگامی که کودکان کتاب را با همراهی والدین خود می خوانند، ورق زدن کتاب و گفت و گو درباره ی داستان و تصاویر را یاد می گیرند، والدین را در بخش هایی که می دانند همراهی می کنند و کم کم می توانند واژه ها را تشخیص دهند. همه این ها به پرورش اعتماد به نفس و علاقه آن ها به کتابخوانی کمک می کند و نقش مهمی در پیشرفت آن ها به عنوان خوانندگان موفق دارد.
همچنین بلند خوانی برای کودکان، به آن ها می آموزد که داستان ها دارای معنا هستند و کودکان می آموزند رخدادهای بعدی را پیش بینی کنند و ماجراهای داستان ها را به زندگی خودشان پیوند دهند..هنگام بلند خوانی، کودکان با ریتم ها و لحن های گوناگون داستان ها آشنا می شوند. آن ها از شنیدن ریتم های قابل پیش بینی شعرهای کودکانه یا صداهای گوناگون در داستان ها لذت می برند. گاهی با زمزمه کردن همراه با شما، با به پایان رساندن شعر یا تکرار آن چه گفته اید، به شما می پیوندند و داستان گویی به شیوه خود را نیز می آموزند. این تجربه ها برای کودکان هنگامی که خواندن را به تنهایی آغاز می کنند، بسیار ارزشمند اند.
شما با بلند خوانی، دروازه انواع مختلف کتاب ها و دنیاهای گوناگون آن ها را برای کودک تان می گشایید. کودکان تنوع را دوست دارند و از قصه های قدیمی و داستان های امروزی، شعرهای قافیه دار کودکانه و شعر و آواز و کتاب های اطلاعاتی به یکسان لذت می برند.
چگونه کودک خود را درگیر خواندن كنم؟
- هنگامی که کودکان با کتاب آشنا شوند، داستان ها را به خاطر خواهند سپرد و در کتابخوانی به ویژه در عبارت های تکرارشونده به شما خواهند پیوست.
- آن ها ممکن است از حدس زدن قافیه شعرها یا عبارت پایانی آشنای داستان ها (مانند قصه ی ما به سر رسید ...) احساس شادی کنند، بنابراین بهتر است با درنگ كردن، به آن ها این فرصت را بدهید.
- بعضی از کتاب ها، کودکان را به پیوستن به خواننده آن ها تشویق می کنند و مشارکت بیشتر آن ها را آسان می کنند. گفت و گو درباره داستان و تصاویر کتاب، لذت و درک بیشتری را برای آن ها همراه خواهد داشت.
- اگر کودک تان از شما سوال می کند، یا با اشاره به تصاویر و یا واژه ای که می شناسد، خواندن شما را قطع می کند، نشانه آن است که به تصاویر و واژگان توجه کرده و می خواهد بیشتر درباره آن ها بداند.
- شما می توانید با گفت و گو درباره کتاب و پرسش هایی مانند: "برایم جالب است بدانم چرا آن اتفاق افتاد؟" یا "می توانی حدس بزنی بعد چی میشه؟" نیز توجه آن ها را بیشتر به کتاب ها جلب کنند.
- کودکان معمولاً تجربه های خود از کتاب هایی را که با هم خوانده اید به خاطر دارند و یک داستان می تواند داستان های دیگری را در ذهن آن ها بیافریند.
- گفت و گو با هم درباره ی کتاب ها یکی از بهترین راه ها برای کودکان است تا با کتاب درگیر شوند و احساسی همانند خواننده داشته باشند.
- البته تصاویر کتاب نیز به داستان گویی کمک می کند. در برخی از کتاب ها به تنهایی بیشتر از واژگان داستان سخن می گویند. بیشتر کودکان خردسال برای صحبت از کتاب های مورد علاقه شان از تصاویر کمک می گیرند.
- ممکن است آن ها داستان را از بر باشند یا آن را با واژگان خود بیان کنند. این تقلب نیست، بلکه بخشی از شکل گیری مهارت خواندن است. با بزرگتر شدن کودکان، تصاویر در حدس زدن واژه های نا آشنا به آن ها یاری می کنند.
- روش دیگری که کودکان جوان دوست دارند، بازشناسی واژگان آشنا مانند نامشان و یافتن حروف و واژگان آشنا در کتاب هاست. شما می توانید با کمک کردن به آن ها در پیدا کردن رابطه و الگوی واژگان پاسخگوی علاقه ی آن ها باشید، مانند:
می توانی یک کلمه بگویی که مثل چوب باشد؟
توپ.
باز خوانی
باز خوانی كتاب های مورد علاقه كودكان بسیار مهم است. كودكان از كتاب هایی كه می شناسند، به اعتماد به نفس و لذت دست می یابند. وقتی آن ها شروع به یادگیری خواندن و در نتیجه توجه به واژگان می كنند، شناختشان از كتاب های آشنا به آن ها كمك می كند. می توانید آن ها را تشویق كنید كه با دقت بیشتری به واژگان و حروف كتاب های آشنایشان نگاه كنند.
حتی هنگامی كه كودكان خواندن برای خود را آغاز می كنند، شاید بخواهند بارها کتابی را بخوانند یا برایشان خوانده شود. این به معنای در جا زدن نیست. رفتن به سراغ كتاب های دیگر همیشه پیشرفت به شمار نمی آید. حتی خواننده های با تجربه هم از باز خوانی لذت می برند. استفاده از نوارها و سی دی های داستان های مورد علاقه ی كودكان، راه دیگری را برای شنیدن آن داستان ها پیش روی كودكان باز می كند و آن ها را در مطابقت واژه هایی كه می شنوند، با واژه های نوشته شده كمك می كنند. با گوش کردن مداوم كتاب، بیشتر كودكان خردسال داستان را می شناسند و آن را با واژه های خود بازگو می كنند.
بازخوانی، بازگویی را امكان پذیر می سازد که راه با ارزشی است برای این که یاد بگیرند ماجرای داستان چگونه پیش می رود. می توانید كودك خود را به بازگویی داستان به كمك تصاویر و جلد كتاب تشویق كنید.
اجرا كردن داستان ها
كودكان ممكن است از به نمایش در آوردن داستان ها با استفاده از زبان كتاب لذت ببرند. این کار به آن ها این فرصت را می دهد آن چه را كه یاد گرفته اند، بیازمایند. آن ها همچنین می آموزند چگونه قصه گویی کنند و چگونه یک گفت و گو ترتیب دهند. شما می توانید با در اختیار قرار دادن لباس و لوازم خانه، كودك خود را به این کارها تشویق كنید.
برخی از داستان ها برای اجرا با هم مناسب اند. می توانید آن ها را در خانه یا حتی در حال پیاده روی اجرا كنید. شعرهای كودكانه ی قدیمی برای اجرا بسیار مناسب اند. كودكان همچنین دوست دارند از جانوران عروسكی در اجرای نمایش استفاده كنند. ممكن است تصویری از داستان نقاشی كنند و آن را با واژه های خودشان بگویند یا داستانی نو بیافرینند. همه ی این ها برای نگارش داستان های بعدیشان بسیار سودمند خواهد بود.
آغازخواندن و نوشتن
بین چهار تا هفت سالگی، بسیاری از كودكان كوشش هایی را برای خواندن به تنهایی آغاز می كنند. آن ها این كار را به شکل های متفاوت انجام می دهند. در آغاز، گروهی با یادآوری داستان و آفرینش واژه های خود "می خوانند". گروهی ممكن است بخواهند دقیقاً از واژه های نوشته شده استفاده كنند و در غیر این صورت ناراضی خواهند بود. مهم است كه این تفاوت های فردی در نظر گرفته شوند. به تدریج این امكان را برای کودکان فراهم كنید هر چقدر كه می توانند و می خواهند، بخوانند.
آن ها ممكن است برای نگاه كردن دقیق تر به واژه ها نیاز به كمك داشته باشند، یا لازم است به ادامه خواندن و نگران نبودن از اشتباهاتشان آن ها را تشویق كرد. بهتر است اگر كودك نگران به نظر می رسد و یا به ادامه خواندن تمایل ندارد، خواندن را متوقف كنید. خوب است هر گاه كودك تان نتوانست واژه ای را بخواند، برای ادامه ی داستان آن را برایش بخوانید.
نوشتن، به كودكان در خواندن كمك می كند. هنگام نوشتن، كودكان به ناچار درباره ی صدا و شكل واژه ها فکر می کنند. می توانید كودك خود را از خردسالی با فرستادن نقاشی، کارت تبریک و پیام هایی برای خویشاوندان و دوستانش كه نامش را زیر آن ها نوشته است، او را به نوشتن تشویق كنید. او همچنین از ساختن برچسب و آگهی یا روخوانی داستان ها برای شما لذت می برد.
همیشه به یاد داشته باشید:
خردسالان از راه تقلید می آموزند. اگر كودك شما ببیند كه شما از خواندن، به ویژه خواندن به همراه او لذت می برید، این شانس وجود دارد كه او نیز از خواندن لذت ببرد.
برای تهیه ی كتاب به كجا مراجعه کنیم؟
كتابخانه ها رایگان هستند و معمولا محدوده ی سنی ندارند. كتابدار ها می توانند شما را در انتخاب كتاب یاری كنند.