بنا بر تعریف فرهنگ نامه‌ی کودکان و نوجوانان: "پژوهش مجموعه کارهایی است که پژوهشگر برای رسیدن به پاسخ پرسشی تازه و مهم یا راه حل یک مسئله، تدوین یک نظریه، کشف یک قانون عمومی و نیز بهتر کار کردن یک دستگاه انجام می دهد." همچنین به بررسی و بحث و جست و جو درباره‌ی درستی و نادرستی یک موضوع، پژوهش یا تحقیق می گویند.
پژوهش یک توانایی ذاتی نیست، بلکه نیاز به توانایی ها و مهارت‌های اکتسابی دارد و می توان آن را در برنامه ریزی های صحیح آموزشی، و با آموختن فن ها و روش های پژوهش به خوبی انجام داد.
پیامد توجه به کارهای پژوهشی به روش علمی در دوران کودکی، به تقویت روحیه ی کنجکاوی و کاوشگری، آموختن اندیشیدن و درست فکر کردن در بزرگسالی می انجامد.
هدف پژوهش های مقاطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان باید: یادگیری بنیادی، ژرف اندیشی، پرهیز از تکیه ی صرف به حافظه، مکاشفه ی شخصی و لذت پژوهشگر کودک و نوجوان باشد. در پژوهش های دانش آموزی باید به سادگی، اختصار و کم شمار بودن پرسش ها توجه کرد. بی توجهی به این نکات، سبب انجام پژوهش توسط دیگران (پدر، مادر و...) خواهد شد. از نکات مهم دیگر در کارهای پژوهشی دانش آموزان، توجه دادن آن ها به موضوع های روز و مسائلی است که کودکان و نوجوانان را با محیط پیرامون شان بیشتر آشنا می کند.
در آموزش پژوهش، دانش آموز به شکل گام به گام و اصولی با شیوه های حل مسئله، آفرینندگی، چگونه اندیشیدن و پرورش توانمندی های خود آشنا می شود و می آموزد که اگر با مسئله ای روبه روشد، چگونه آن را در ذهن خود به شکل پرسش های مختلف دنبال کند، فرضیه بسازد، با شیوه ای ساده به پاسخ های لازم دست یابد و آن مسئله را حل کند. در واقع، کودک و نوجوان دانش آموز با انجام پژوهش و به پایان رساندن آن، در مسیر شکفتگی توان فکری، خودباوری و اعتماد به نفس قرار می گیرد.
پژوهش های دانش آموزی را می توان در زمینه ی موضوع ها و به شکل های مختلف انجام داد. آنچه در این میان مهم است، بیدار و حساس نگه داشتن فکر و ذهن کودکان و نوجوانان است که باید هدف اصلی هر سامانه ی آموزشی درست باشد.
