نمایشگاه - موزه "احوال کودکی، فرهنگ و آموزش و پرورش کودکان ایران" به مناسبت روز جهانی کودک از ۱۶ تا ۲۵ مهر برگزار شد. نمایشگاهی که از سوی موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و با همکاری کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد در تالار شریعتی این کتابخانه برپا شد.
مخاطبان نمایشگاه، همه گروه های سنی بودند. از کودکان پیش دبستانی گرفته تا کهن سالانی که با دیدن نمایشگاه، به گذشته و دوران کودکی خود سفر کردند.
آن چه در نمایشگاه احوال کودکی به نمایش گذاشته شده بود، شامل بخش های مختلف زندگی کودکان در دوره های گذشته بود. از اسباب بازی های دست ساز (مردم ساز) و اسباب بازی های کارخانه ای قدیمی گرفته تا عکس های قدیمی و روند آموزش و پرورش از دوران باستان تا سال ۱۳۵۷ و نشریات و نوشت افزارهای کودکان.
در این مجموعه، نمونه هایی از کتاب درسی مکتبخانه ایی و سامانه نو آموزش و پرورش، مجموعه سند (کارنامه ها، نامه ها، ...)، عکس (مدرسه ها، کودکان، ...)، تابلوهای اطلاعاتی (آموزش و پرورش، زندگی کودکان)، مجموعه کتاب هایی درباره آموزش و پرورش و تاریخ آن در ایران و اشیا موزه ایی (لوازم التحریر، اسباب بازی ها به ویژه اسباب بازی های مردم ساخت) قرار داشتند.
نمونه هایی کوچک از مجموعه بزرگی از دست آوردهای پژوهش های ۱۵ ساله موسسه تاریخ ادبیات کودکان درباره زندگی و ادبیات کودکان ایران. در کنار مجموعه موسسه، مجموعه اسناد ناصرالدین حسن زاده، ماشین های اداری فرشاد کمال خانی و مجموعه کتاب های کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد درباره آموزش و پرورش نیز به نمایش گذاشته شده بودند.
اما هدف از برپایی این نمایشگاه – موزه چه بود؟
- توجه به اهمیت شناسایی، جمع آوری و حفظ منابع نوشتاری و دیداری-شنیداری زندگی، فرهنگ و آموزش پرورش کودکان ایران و نقش این منابع در فعالیت های پژوهشی
- درگیر کردن مخاطبان کودک، نوجوان و بزرگسال با میراث فرهنگی بجا مانده از دوره کودکی
- ضرورت توجه به این میراث با ارزش
- اطلاع رسانی درباره منابع شناسایی شده و موجود
- آشنایی بازدید کنندگان با موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در مقام تنها نهاد فعال در این حوزه موضوعی در ایران
- یافتن راه های برقراری ارتباط برای کمک به توسعه منابع شناسایی شده در موسسه
- پشتیبانی از برگزاری نمایشگاه ها – موزه های مشابه در تهران و دیگر شهرها
- حمایت و کمک برای تشکیل موزه دائمی تاریخ فرهنگ کودکی
به عنوان هدف های برگزاری این نمایشگاه – موزه مطرح شده اند.
در طول برگزاری نمایشگاه- موزه ۸ راهنما از میان کارشناسان موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد برای ارایه توضیحات به بازدید کنندگان حضور داشتند. مسولین موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات نیز برای ارتباط و آشنایی بیشتر با جامعه مخاطبان نمایشگاه، حضوری پر رنگ داشتند. هر روز در ساعت های بازدید از نمایشگاه، فیلم "گذری در تاریخ ادبیات کودکان ایران" و پاورپوینتی با موضوع نمایشگاه به نمایش گذاشته می شد که به بازدید کنندگان در آشنایی بیشتر با موضوع نمایشگاه و فعالیت های موسسه کمک می کرد.
کارگاه مهرهای عیدی سازی (فعالیتی برای آشنایی بیشتر با مکتب خانه ها) از جذاب ترین بخش های نمایشگاه بود. در کنار نمایشگاه، میز معرفی طرح "با من بخوان" با شعار "همه کودکان حق دارند کتاب با کیفیت بخوانند!" و میز فروش انتشارت موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان قرار داشت. بازدید کنندگان هم چنین در میز معرفی "فرهنگنامه کودکان و نوجوانان" که با حضور مروجان فرهنگنامه اداره می شد، با این کتاب مرجع آشنا می شدند.
دو نشست هم در کنار برنامه های جاری نمایشگاه، برگزار شد. نشست کتابداران و مربیان آموزش و پرورش در روز پنجشنبه ۲۱ مهر و نشست دوم کارگاه آشنایی با ادبیات کودک و نوجوان شورای کتاب کودک در روز دوشنبه ۲۵ مهر.
حضور جمع قابل توجهی از فرهیختگان و دست اندکاران ادبیات کودکان و آموزش و پرورش ایران در روز نخست نمایشگاه و در مراسم افتتاحیه آن نشان از توجه و پشتیبانی آن ها و ضرورت برپایی این گونه نمایشگاه ها داشت.
رفتار و برخورد بازدید کنندگان در طول برگزاری نمایشگاه، نشان از موفقیت نمایشگاه- موزه داشت. چرا که با تکرار بازدید از نمایشگاه از طرف برخی بازدیدکنندگان روبرو شدیم. بودند دانش آموزان و مربیانی که صبح از طریق مدرسه موفق به دیدن مجموعه شده بودند، بعداز ظهر یا روز پس از آن به همراه خانواده می آمدند، یا بازدید کنندگان عبوری که با دیدن بنرهای اطلاع رسانی در بیرون محل نمایشگاه- موزه به داخل می آمدند و روز بعد با برنامه ریزی و به همراه افراد خانواده و یا دوستان از نمایشگاه بازدید می کردند.
در چندین مورد هم بازدیدکنندگان از حضور کارشناسان موسسه برای انجام پژوهش درباره دوره کودکی و اسباب بازی های مردم ساخت در چند شهر و روستا استقبال کردند و یا کارشناسان را به زادگاه خود دعوت کردند. شهرها و روستاهایی مانند: تهران، ایذه، همدان، شیراز، طالقان، روستای کوتنا قائمشهر، روستای آبادان ایرانشهر، آلاشت، توسیرکان و موارد دیگر.
نگاهی به یادداشت های جالب بازدیدکنندگان در دفتر یادمان نمایشگاه – موزه نیز نشان دهنده تامین جذابیت های دیداری و اطلاعاتی برای تمامی گروه های هدف از کودک، نوجوان و بزرگسال، فارغ از سطح دانش، مقطع تحصیلی و سطح اجتماعی بود.
این نمایشگاه – موزه کوچک اگر با تمام محدویت ها در مکان نمایش، تجهیزات نمایشی، پشتیبانی اطلاع رسانی و محدویت های شدید مالی توانست موفق و تاثیرگذار باشد، بی شک به دلیل مردمی بودن موضوع، توان موسسه در شناسایی، جمع آوری، اطلاع رسانی و نمایش اشیا و اسناد، با مشارکت علاقه مندان به این موضوع و پشتیبانی مسئولین و کارشناسان کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد بوده است. دست اندرکاران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات با این تلاش ها امیدوارند روزی موزه ملی فرهنگ و ادبیات کودکان را که بازتاب دهنده زندگی کودک ایرانی در طول تاریخ است، راه اندازی کنند. برای رسیدن چنان روزی می کوشند در هر فرصتی بخشی از این اسناد و اشیا را که به همت و توجه بسیاری از علاقه مندان به فرهنگ کودکی گردآوری شده است در برابر دید همگان قرار دهند.
باید اشاره کرد آخرین نمایشگاه- موزه موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در این زمینه و با این ابعاد با تمدید ۷ روزه از ۱۱- ۲۴ مهر ماه ۸۳ با عنوان "جشنواره کودک، تاریخ، زندگی" در مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ نیاوران برگزار شده بود. از جمله دستاوردهای آن آشنایی بسیاری از علاقه مندان با فعالیت های موسسه، منسجم شدن گروه "موزه فرهنگ و تاریخ ادبیات کودکان ایران" در موسسه و تدوین طرح موزه ملی فرهنگ و ادبیات کودکان و ارایه آن به مدیران وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و چاپ طرح در نشریه "موزه ها" در سال ۸۴ بود.